LABORATORIYA ISH – 4 MAVZU: TRUTLE, TKINTER, PYQT KUTUBXONALARI YORDAMIDA FOYDALANUVCHI DINAMIK INTERFEYSINI YARATISH 1.1 TRUTLE KUTUBXONASI BILAN ISHLASH Turtle - bu grafikalar, rasmlar va o'yinlar yaratish uchun ishlatiladigan Python kutubxonasi. U 1967 yilda Uolli Feurzeig, Seymur Parpet va Sintina Slolomon tomonidan ishlab chiqilgan . Bu logotipning original dasturlash tilining bir qismi edi.Logo dasturlash tili bolalar orasida mashhur bo'lgan, chunki u bizga oddiy tarzda ekranga jozibali grafiklarni chizish imkonini beradi. Bu ekrandagi kichik ob'ektga o'xshaydi, u kerakli joyga ko'ra harakatlana oladi. Xuddi shunday, toshbaqa kutubxonasi Python bilan ishlash uchun moslashuvchanlikni beruvchi interaktiv xususiyatga ega. Ushbu qo'llanmada biz toshbaqa kutubxonasining asosiy tushunchalarini, toshbaqani kompyuterda qanday sozlashni, Python toshbaqa kutubxonasi bilan dasturlashni, bir nechta muhim toshbaqa buyruqlarini o'rganamiz va Python toshbaqa kutubxonasidan foydalangan holda qisqa, ammo jozibali dizaynni ishlab chiqamiz.Kaplumbag’a Python-da oldindan o'rnatilgan kutubxona bo'lib, u biz rasmlar va jozibali shakllarni chizishimiz mumkin bo'lgan virtual tuvalga o'xshaydi. U biz chizish uchun foydalanishimiz mumkin bo'lgan ekran qalamini beradi.Bu bolalar uchun ham, tajribali dasturchi uchun ham foydalidir, chunki u noyob shakllar, jozibali rasmlar va turli o'yinlarni loyihalash imkonini beradi. Shuningdek, biz mini o'yinlar va animatsiyani loyihalashimiz mumkin. Turtlega misol sifatida quyidagi dastruni ko’rishimiz mumkin.

1.2 TKINTER KUTUBXONASI BILAN ISHLASH Python ish stoliga asoslangan ilovalar uchun grafik foydalanuvchi interfeysini yaratish uchun standart Tkinter kutubxonasini taqdim etadi.Python Tkinter yordamida ish stoliga asoslangan ilovalarni ishlab chiqish murakkab vazifa emas. Yuqori darajadagi bo'sh Tkinter oynasini quyidagi amallar yordamida yaratish mumkin. 1. Tkinter modulini import qiling. 2. Asosiy dastur oynasini yarating. 3. Oynaga teglar, tugmalar, ramkalar va boshqalar kabi vidjetlarni qo'shing. 4. Harakatlar foydalanuvchining kompyuter ekranida sodir bo'lishi uchun asosiy voqea siklini chaqiring. Python Tkinter pack() usuli pack() vidjeti vidjetni blokda tartibga solish uchun ishlatiladi. Python ilovasiga pack() usuli yordamida qo'shilgan pozitsiyalar vidjetlari usul chaqiruvida ko'rsatilgan turli xil variantlar yordamida boshqarilishi mumkin.Biroq, boshqaruv elementlari kamroq va vidjetlar odatda kamroq tashkillashtirilgan tarzda qo'shiladi.pack() dan foydalanish sintaksisi quyida keltirilgan.

Tkinterga misol sifatida quyidagi dastruni ko’rishimiz mumkin. Python Tkinter place() usuli place() geometriya menejeri vidjetlarni aniq x va y koordinatalari bo'yicha tartibga soladi. Turtlega misol sifatida quyidagi dastruni ko’rishimiz mumkin. 1.3 PYQT KUTUBXONASI BILAN ISHLASH PyQt5 - Riverbank Computing tomonidan ishlab chiqilgan GUI vidjetlari to'plamining so'nggi versiyasi. Bu Qt uchun Python interfeysi , eng kuchli va ommabop platformalararo GUI kutubxonalaridan biri. PyQt5 Python dasturlash tili va Qt kutubxonasining aralashmasidir. Ushbu kirish qo'llanma PyQt yordamida grafik ilovalarni yaratishda sizga yordam beradi. PyQt API ko'p sonli sinflar va funktsiyalarni o'z ichiga olgan modullar to'plamidir. QtCore moduli fayl va katalog va

boshqalar bilan ishlash uchun GUI bo'lmagan funksiyalarni o'z ichiga olgan bo'lsa, QtGui moduli barcha grafik boshqaruv elementlarini o'z ichiga oladi. Bundan tashqari, XML (QtXml) , SVG (QtSvg) va SQL (QtSql) va boshqalar bilan ishlash uchun modullar mavjud. PyQt 5 misol sifatida quyidagi dastruni ko’rishimiz mumkin.