Mavzu: Yer huquqi tizimi. Reja: I.Kirish. II.Asosiy qism: 1 . Yer Huquqi Tizimining Tuzilishi tushunchasi. 2 . Yer Huquqi Tizimining Asosiy Qoidalari va qo’shimcha ma’lumotlar. 3 . Yer Huquqi Tizimining Asosiy Vazifalari va funksiyalari. III.Xulosa. 1

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR; 1. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi — O'zbekiston Respublikasi, 2023 yil. 2. O'zbekiston Respublikasi Yer Kodeksi — O'zbekiston Respublikasi, 1998 yil. 3. Akhmedov, M. "Yer Huquqi Asoslari" — Toshkent: O'qituvchi, 2010. 4. Karimov, I. "Ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy masalalarda yer huquqining o'rni" — O'zbekiston Respublikasi Ilmiy markazi, 2015. 5. Murodov, A. "Yerdan Foydalanish Huquqlari: Nazorat va Himoya" — Toshkent: Moliya, 2018. 2

Kirish. Zamonaviy jamiyatda yer, iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish uchun muhim resurs hisoblanadi. Yer huquqi tizimi — bu yer resurslarini boshqarish, ularni egalik qilish va foydalanish bilan bog'liq bo'lgan normativ-huquqiy munosabatlarni tartibga soluvchi kompleks mexanizmdir. Yer huquqi tizimi esa bu resurslardan samarali va barqaror foydalanishni ta'minlashda, mulkchilik huquqlarini himoya qilishda, shuningdek, ekologik xavfsizlikni saqlashda muhim rol o'ynaydi. Bu tizim, qonuniy asoslar, huquqiy munosabatlar va ijro mexanizmlari orqali yerdan foydalanish, mulkchilik va boshqaruv huquqlarini aniq belgilab beradi. Shu bilan birga, yer huquqi tizimi o'z ichiga ijtimoiy adolatni ta'minlash, ekologik me'yorlarga rioya qilish va barqaror rivojlanishni qo'llab-quvvatlash kabi vazifalarni oladi. Ushbu referatda yer huquqi tizimining asosiy tarkibiy qismlari, uning vazifalari va mavjud muammolar ko'rib chiqiladi. Bu orqali yer huquqi tizimining ahamiyati va roli yanada chuqurroq tushuniladi. Yer Huquqi Tizimining Tuzilishi. Yer huquqi tizimi — bu yer resurslaridan foydalanish, ularni boshqarish va mulkchilik huquqlarini belgilovchi normativ-huquqiy mexanizmlar to'plamidir. Tizim bir nechta asosiy elementlardan iborat bo'lib, ularning har biri o'zaro bog'liq va muhim rol o'ynaydi. Quyida yer huquqi tizimining tuzilishi tahlil qilinadi. 1. Normativ-Huquqiy Asoslar Yer huquqi tizimining asosiy tayanchini normativ-huquqiy hujjatlar tashkil etadi. Bu hujjatlar quyidagilardan iborat: 1.1. Konstitutsiya Konstitutsiya — bu yerga egalik qilish va undan foydalanish huquqlarini belgilovchi asosiy hujjatdir. O'zbekistonda Konstitutsiyada yer va yer resurslarining davlat mulki sifatida tan olinishi va ularni boshqarish tamoyillari ko'rsatilgan. 3

1.2. Yer Kodeksi Yer kodeksi — bu yer resurslarini boshqarish, mulkchilik va foydalanish huquqlarini tartibga soluvchi qonun. U yerlarni taqsimlash, mulk huquqlari, ijara shartlari va boshqa muhim masalalarni o'z ichiga oladi. 1.3. Qonunlar va Qonunosti Me'yoriy Hujjatlar Bundan tashqari, yer huquqini tartibga soluvchi boshqa qonunlar va mahalliy qonunosti me'yoriy hujjatlar ham mavjud. Bu hujjatlar yerdan foydalanishning ekologik va ijtimoiy aspektlarini ko'rib chiqadi. 2. Huquqiy Munosabatlar Yer huquqi tizimida bir nechta muhim huquqiy munosabatlar mavjud: 2.1. Mulkchilik Munosabatlari Bu yerga egalik qilish va mulkni boshqarish bilan bog'liq munosabatlardir. Mulkchilik huquqi davlat, xususiy va umumiy bo'lishi mumkin. Har bir turli mulkchilik shakli o'ziga xos huquq va majburiyatlarni belgilaydi. 2.2. Foydalanish Munosabatlari Foydalanish munosabatlari yer resurslaridan foydalanishni tartibga soladi. Bunga ijara, foydalanish va boshqa shartlar kiradi. Foydalanish huquqi muayyan maqsadlar uchun, masalan, qishloq xo'jaligi, sanoat yoki turizm uchun berilishi mumkin. 2.3. Ekologik Munosabatlar Yerdan foydalanishning ekologik me'yorlari va talablari ham yer huquqi tizimining ajralmas qismidir. Bu munosabatlar ekologik muvozanatni ta'minlash va yer resurslaridan barqaror foydalanishning zarurligini ko'zda tutadi. 3. Ijro Mexanizmlari Yer huquqi tizimi, belgilangan qoidalarni amalda qo'llash uchun ijro mexanizmlarini o'z ichiga oladi: 4

3.1. Nazorat va Monitoring Davlat organlari yer resurslaridan foydalanishni nazorat qilish va monitoring qilish orqali qonuniy me'yorlarga rioya etilishini ta'minlaydi. Bu jarayon orqali yer resurslarining barqarorligini saqlash maqsadida muammolarni aniqlash va bartaraf etish mumkin. 3.2. Huquqiy Murojaatlar Fuqarolar va tashkilotlar o'z huquqlarini himoya qilish uchun sudga yoki davlat organlariga murojaat qilishlari mumkin. Sudlar mulkchilik va foydalanish huquqlari bo'yicha nizolarni hal etishda muhim rol o'ynaydi. Yer huquqi tizimining tuzilishi normativ-huquqiy asoslar, huquqiy munosabatlar va ijro mexanizmlaridan iborat. Har bir element o'zaro bog'liq bo'lib, yer resurslarini boshqarish va ulardan samarali foydalanishni ta'minlaydi. Tizimning samaradorligi, uning barcha tarkibiy qismlarining to'g'ri ishlashi va o'zaro mosligi bilan bog'liqdir. Bunday tizimning barqarorligi, ijtimoiy adolat va ekologik muvozanatni saqlashda muhim rol o'ynaydi. Yer Huquqi Tizimining Asosiy Qoidalari. Yer huquqi tizimi o'z ichiga bir qator asosiy qoidalarni oladi, bu esa yer resurslaridan foydalanish va ularni boshqarish jarayonlarini tartibga soladi. Ushbu qoidalar qonuniy asoslarni, mulkchilik va foydalanish huquqlarini, ekologik xavfsizlikni va ijtimoiy adolatni ta'minlashga qaratilgan. Quyida yer huquqi tizimining asosiy qoidalari tahlil qilinadi. 1. Mulkchilik Huquqi 1.1. Mulkchilik Turlari Yerga bo'lgan mulkchilik huquqi bir necha shakllarda bo'lishi mumkin:  Davlat mulkchiligi : Davlatga tegishli yerlar, masalan, davlatning qishloq xo'jaligi yerları.  Xususiy mulkchilik : Fuqarolar yoki tashkilotlarga tegishli yerlar, masalan, shaxsiy yoki tijorat maqsadlarida.  Umumiy mulkchilik : Jamiyatga yoki mahalliy jamoalarga tegishli yerlar. 5