O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA ’ LIM VAZIRLIGI SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI TARIX FAKUL ’ TETI 3-KURS TALABASI “ YURTIMIZDA ILM-FAN TARAQQIYOTI" mavzusida OCHIQ DARS ISHLANMASI Samarqand 2024-2025

5-A sinfi QADIMGI DUNYO TARIXI Darsning mavzusi: YURTIMIZDA ILM FAN TARAQQIYOTI mavzusi yuzasidan darsning texnologik xaritasi Mavzu YURTIMIZDA ILM FAN TARAQQIYOTI Maqsad va vazifalar Ta'limiy: o’quvchilarga IX-XII asrlarda yurtimiz allomalari haqida umumiy ma’lumot berish. Tarbiyaviy: o’quvchilarga allomalarning hayot va ijod yo’lini tushuntirib berish. Va o z ajdodlaridanʻ faxrlanish tuyg usini singdirish. ʻ Rivojlantiruvchi: Ilm-fan sohasidagi serqirra faoliyati bilan tanishib, o'quvchilarda ilm-fan sirlarini o'rganishga bo'lgan qiziqishlari ortadi. O’quv jarayonining mazmuni krater, alloma, Bag’dod, astranomiya, Tib qonunlari; Xorazmiy, BERUNIY, Farg oniy,ibn Sino tushunchasi. ʻ O’quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi Metod: Og'zaki bayon qilish, aqliy hujum. Shakl: Aralash. Jamoa, kichik guruhlarda ishlash. Vosita: O'qituvchi nutqi, Mirzo Ulug'bekning rasmi Samarqand va Buxorodagi madrasa, rasadxona rasmlari, darslik, daftar, proyektor, doska, bo'r. Usul: Tayyor yozma materiallar va ko’rgazmali vositalar asosida Nazorat: Og’zaki nazorat, savol-javoblar, kuzatish, o’z-o’zini nazorat qilish Baholash: savol-javob orqali va guruh baholarini 5 balli tizim asosida Kutiladigan natijalar Allomalarning astranomiya, matematika, tarix, musiqa sohasidagi kashfiyotlari bilan tanishgan o'quvchilar fanlarni yaxshi o'zlashtirishga bo'lgan intilishlari kuchayadi. O’qituvchi: Mavzuni qisqa vaqt ichida barcha o’quvchilar tomonidan o’zlashtirilishiga erishadi. O’quvchilar faolligini oshiradi. O’quvchilarda darsga nisbatan qiziqish uyg’otadi. Bir vaqtning o’zida ko’pchilik o’quvchilarni baholaydi. O’z oldiga qo’ygan maqsadlariga erishadi. O’quvchi: Yangi bilimlarni egallaydi. Yakka holda va guruh bo’lib ishlashni o’rganadi. Nutq rivojlanadi va eslab qolish qobilyati kuchayadi. O’z-o’zini nazorat qilishni o’rganadi. Qisqa vaqt ichida ko’p ma’lumotga ega bo’ladi.

Kelgusi rejalar (tahlil, o’zgarishlar) O’qituvchi: Yangi pedagogik texnologiyalarni o’zlashtirish va darsda tadbiq etish, takomillashtirish. O’z ustida ishlash. Mavzuni hayotiy voqealar bilan bog’lash. Pedagogik mahoratni oshirish. O’quvchi: Matn bilan mustaqil ishlashni o’rganish. O’z fikrini ravon bayon qila olish. Shu mavzu asosida qo’shimcha materiallar topish , ularni o’rganish. O’z fikri va guruh fikrini tahlil qilib bir yechimga kelish malakasini hosil qilish. Darsning blok chizmasi: № Dars bosqichlari Vaqti 1 Tashkiliy qism 3 daqiqa 2 Uy vazifasini takrorlash. 8 daqiqa 3 Yangi dars mavzusi ustida ishlash 10 daqiqa 4 O'qituvchining qisqacha ma'ruzasi. 7 daqiqa 5 O'quvchilar tushunchasini aniqlash. 10 daqiqa 6 Dars yakunini chiqarish. 5 daqiqa 7 Uyga topshiriqlar. 2 daqiqa Darsning borishi: I.Tashkiliy qism. 1. O’qituvchining salomlashishi, ishchi muhitni vujudga keltirish hamda murakkab va ijodiy ishga hozirlanish, dunyoda va O'zbekistonda yuz bergan muhim yangiliklardan qisqacha xabarlar berish. 2. Yakka tartibdagi va nisbatlashtirilgan yozma topshiriqni bajaradigan o’quvchilar belgilanadi. 3. O’qituvchi o'quvchilarni darsning mazmuni va dars davomida egallanishi lozim bo'lgan bilim, ko'nikma va malakalar bilan tanishtiradi. 4. Darsning borish qismida o'quvchilarni guruhlarga bo'lish.

Yangi mavzu mundarijasini oldindan doskaga yoki vatman qog’oziga yozib qo’yish zarur. O’qituvchi guruhlarda ishlash qoidalarini ishlab chiqib o’quvchilarga tushuncha berib o’tadi. Har bir to’g’ri javob uchun rag’batlantirish vositalari berib boriladi. II. Uyga berilgan topshiriqni tekshirish. O'quvchilarni 4 guruhga bo'ling. 1-guruhga topshiriq. Algebra fanining asoschisi haqida ma'lumot bering? 2-guruhga topshiriq. Yevropada «Alfraganus» nomi bilan mashhur bo'lgan alloma haqida ma'lumot bering? 3-guruhga topshiriq. Astronomiyaga oid «Mas'ud qonuni» asarining muallifi haqida ma'lumot bering? 4-guruhga topshiriq. Yevropada Avisenna nomi bilan mashhur bo'lgan alloma haqida ma'lumot bering? III. Yangi darsni tushuntirish. III.Yangi mavzu. Yurtimizda ilm-fan taraqqiyoti Muhammad Muso al-Xorazmiy: (783-850) Al –Xorazmiy matematika, astranomiya va geografiya fanlarida doir 20 dan ortiq asar yozgan. Ulardan 10 tasi bizgacha yetib kelgan.

Uning “Al -jabr val-muqobala”, “Hind hisobi haqida” kabi asari mavjud. Xorazmiy “Al-jabr val-muqobala” kitobi bilan matematika tarixida 1-bo’lib algebra faniga asos soldi. Ahmad al-Farg’oniy: (797-865) Al-Farg’oniy “Bayt ul-hikma”da astranomiya, matematika va geografiya kabi fanlarda ijod qilgan. Uning bizgacha 8 ta asari yetib kelgan. Allomaning eng mashhur asari “Astranomiya asoslari”. Astranomiyaga qo’shgan hissasi uchun Yevropada uni “Alfraganus” deb nomlashgan. 1998-yilda Al-Farg’oniy tavalludining 1200 yilligi dunyo miqyosida nishonlandi. Abu Rayhon Beruniy: (973-1048) Xorazm Ma’mun akademiyasida ijod qilgan. Beruniy astranomiya, matematika, fizika, geografiya, madaniyatshunoslik, til, tarix fanlari bo’yicha 160 dan ortiq asar yozgan. Uning “Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar” va “Hindiston” asarlari tarix fani uchun juda muhim. “XI asr – Beruniy asridir”, - deb yozgan edi AQSHlik olim Jorj Sarton. O‘z zamonasida shayx ur-rais (olimlar olimi) degan nom bilan ulug‘langan bobomiz Abu Ali ibn Sino Buxoroning Afshona qishlog‘ida tug‘ildi. U XVII asrgacha Yevropa davlatlari oliy o‘quv yurtlarida darslik sifatida o‘qitilib kelingan buyuk «Tib qonunlari» asari bilan shuhrat qozondi. Ibn Sinoning bu asari hozirgi tibbiyot ilmi rivojining poydevori bo‘lib xizmat qildi. XII asrdayoq arab tilidan lotin tiliga tarjima qilingan bu asar buyuk