logo

Zamonaviy ta’lim muammolari, O‘zbekiston ijtimoiy, iqtisodiy, ma’naviy taraqqiyotining milliy ta’lim taraqqoyotiga bog’liqligi.

Загружено в:

08.08.2023

Скачано:

0

Размер:

26.015625 KB
Zamonaviy ta’lim muammolari, O‘zbekiston ijtimoiy, iqtisodiy,
ma’naviy taraqqiyotining milliy ta’lim taraqqoyotiga bog’liqligi.
1. Tа’lim-tаrbiya tizimi mоdernizаtsiyalаsh. 
2. Milliy – mаdаniy merоsning yoshlаr tа’lim-tаrbiyasigа   tа’siri. 
3. Barkamol insonni tarbiyalashning moddiy negizlarini   yaratilishi. 
4. Yoshlarning   ma’naviy   –   aхloqiy   tarbiyasida   yangicha   metodologik
uslublаr. Modernizatsiya   tushunchasi   deyarli   barcha   falsafiy   lug‘atlarda
zamonaviylashish, isloh etilish, yangilanish ma nolarida berilgan.ʼ
Milliy   ta lim   tizimini   modernizatsiyalash   haqida   fikr   yuritganda   ham	
ʼ
aynan   ta limni   bugungi   zamon   talablariga   moslashtirish,   isloh   etish,	
ʼ
yangilash, zamonaviylashtirish nazarda tutiladi. Aslida, milliy ta lim tizimini	
ʼ
modernizatsiyalash   mustaqillikning   dastlabki   yillaridanoq   boshlangan   edi.
1992   yilda   qabul   qilingan   “Ta lim   to‘g‘risida”gi   O‘zbekiston	
ʼ
Respublikasining   Qonuni   aynan   ta lim   tizimini   isloh   etishga,   yangilashga,	
ʼ
zamonaviylashtirishga   qaratilgan   dastlabki   qadamlardan   biri   edi.   Bu   qonun
doirasida milliy ta lim tizimini yangilash borasida ko‘plab islohotlar amalga	
ʼ
oshirildi.   Ta limni   modernizatsiyalashdagi   islohotlarning   hammasi   ham	
ʼ
birdek  samarali  davom  etmagan  bo‘lsada,  milliy  ta lim  tizimida  yangilanish	
ʼ
kuzatildi.   Bu   jarayon   ayniqsa,   zamonaviy   ta lim   texnologiyalarining   kirib	
ʼ
kelishi, xorijiy tillarni o‘rganishga bo‘lgan talabning ortishi, yangi pedagogik
va   noan anaviy   metodikalarning   kirib   kelishi   bilan   kechdi.   Modernizatsiya	
ʼ
shunday   bir   jarayonki,   unga   juda   oqilona   yondashuv   va   doimo   davom
etadigan   hodisa   sifatida   qarash   lozim.   Modernizatsiya   jarayoniga   qisqa
muddatlardagi   e tiborsizlik   ham   bir   necha   yillarga   taraqqiyotdan   orqada	
ʼ
qolishga   olib   kelishi   mumkin.   Ayniqsa,   ta lim   tizimini	
ʼ
modernizatsiyalashtirish  har  bir  davrda,     har  bir  mamlakatda  rivojlanishning
muhim   va   zaruriy   sharti   hisoblanadi.   Bugungi   axborotlashuv   davrida   milliy
ta lim   tizimini   modernizatsiyalashtirish   har   qachongidan   ham   muhim	
ʼ
sanaladi.   Modernizatsiya   jarayonini   milliy   ta lim   tizimi   bilan	
ʼ
uyg‘unlashtirishda  tizimli  yondashuv  lozim deb hisoblaymiz. O‘zbekistonda
ta lim   tizimini   yangilanishida   tizimli   yondashuv,   ta limning   har   bir	
ʼ ʼ
bosqichini, quyidan yuqorigacha isloh etilishi bilan belgilanadi.
“Modernizatsiya   nazariyasini   tahlil   etgan   olimlardan   biri   S.Gavrov     bu
jarayonni an anaviylikdan zamonaviylikka o‘tilishi bilan kechadigan jarayon	
ʼ ekanligini   ta kidlaydi   va   modernizatsiyani   asosan   uch   xil   ma noda   ko‘ribʼ ʼ
chiqadi:   a)   G‘arbiy   Yevropa   va   Shimoliy   Amerika   davlatlarining   Yevropa
zamonaviy   davriga   taalluqli   ichki   rivojlanishi   sifatida;   b)   birinchi   guruh
mamlakatlariga kirmaydigan, lekin ularga yetib olishga intilayotgan davlatlar
tomonidan   amalga   oshirilayotgan   modernizatsiya;   v)   eng
modernizatsiyalashgan   jamiyatlarning   (G‘arbiy   Yevropa   va   Shimoliy
Amerika)   evolyutsion   rivojlanish   jarayonlari,   ya ni   modernizatsiya   doimiy	
ʼ
jarayon   sifatida   islohotlar   va   innovatsiyalar   orqali   amalga   oshiriladigan,  
bugungi   kunda   postindustrial   jamiyatga   asoslanganligi   sifatida”.   Ta lim	
ʼ
jarayonida   ham   postindustrial   jamiyat   talablaridan   kelib   chiqqan   holda
tizimli,   nochiziqli     yondashuv   asosidagi   modernizatsion   o‘zgarishlar
kuzatilmoqda.
“Mamlakatimizda   oliy   ta lim   tizimini   yana-da   takomillashtirish,   kadrlar	
ʼ
tayyorlash   sifatini   jahon   andozalariga   mos   tarzda   rivojlantirishga   jiddiy
e tibor   qaratilayotgani   O‘zbekistonning   mustaqil   davlat   sifatida   jahon	
ʼ
hamjamiyatida   munosib   o‘rin   egallashida   muhim   ahamiyatga   ega”.
Bizningcha,     milliy   ta lim   tizimining   bir   qismi   hisoblanuvchi   oliy   ta lim	
ʼ ʼ
tizimini   modernizatsiyalash   quyidagi   yo‘nalishlarda   amalga   oshirilishi
maqsadga muvofiqdir:
O‘quv   rejalarini   modernizatsiyalash;   Ya ni   bu   jarayonda   rivojlangan	
ʼ
xorijiy   tajribalardan   kelib   chiqqan   holda   oqilona   optimallashtirishni   amalga
oshirish   lozim   deb   bilamiz.   Ayniqsa,   bu   borada   xorijiy   mamlakatlar
tajribasidan   kelib   chiqqan   holda   tanqidiy   fikrlashni   o‘stiradigan,   mantiqiy
tafakkurni   shakllantiradigan   mantiq   fanini   turlicha   yondashuvlar   asosida
o‘quv   rejalariga   kiritilishi   maqsadga   muvofiqdir.   Yetakchi   xorijiy
mamlakatlar   o‘quv   rejalari   bilan   tanishganimizda   tanqidiy   va   mantiqiy
fikrlashni   o‘stiradigan   turli   fanlar   maktabdanoq   o‘quv   rejalariga
kiritilganligining   guvohi   bo‘ldik.   Masalan,   Buyuk   Britaniyaning   Kembridj universiteti   tarkibiga   kiruvchi   har   bir   ta lim   muaasasalari   o‘quv   rejalarigaʼ
kiritilgan   zamonaviy   yondashuv   (global   perspectives),   xarakter   tarbiyasi
(character education) kabi fanlar aynan falsafiy, mantiqiy, tanqidiy tafakkurni
rivojlantirishga   qaratilgan.   Ushbu   ta lim   muassasalari   o‘quv   dasturlarida	
ʼ
universitetlar   dasturlariga   kiritilgan   mantiq   fanidagi   tafakkur   yuritish
shakllari   elementar   tarzda   kiritilganligi   o‘quvchi   yoshlarni   maktab
davridanoq   to‘g‘ri   fikr   yuritishga   yo‘naltiradi.   Vaholanki,   bugungi   zamon
talabasi   zamonaviy   yondashuvga   ega   bo‘lsagina,   unda   to‘g‘ri   fikr,   xulq,
hissiyot shakllansagina, istiqbolda muvaffaqiyatga erishadi.
“O‘quv   dasturlarini   modernizatsiyalash;   Bizningcha,   bu   masalada
yetakchi   faylasuf   olimlar,   professor-o‘qituvchilarimiz   tajribalariga   tayangan
holda   sohalararo,   mutaxassisliklardan   kelib   chiqib   integratsiyalashtirilgan
(uyg‘unlashtirilgan) o‘quv dasturlar (fan va ishchi dasturlar) ishlab chiqilishi
lozim”.   Masalan,   oliy   ta lim   sistemasida   amalga   oshirilayotgan   falsafa   fani	
ʼ
fan   dasturlarini   modernizatsiyalashda   mutaxassislik   shifrlaridan   kelib
chiqqan   holda   yondashilsa   maqsadga   muvofiq   bo‘lar   edi.   Ma lumki,   falsafa	
ʼ
o‘quv   fani   hozirgi   kunda   respublikamiz   oliy   ta lim   tizimida   bakalavrlik	
ʼ
bosqichining   deyarli   barcha   yo‘nalishlarida   o‘qitiladigan   fanlardan   biri
hisoblanadi. Shundan kelib chiqib, oliy ta lim talabalariga mazkur fanni har	
ʼ
bir   mutaxassislik   yo‘nalishining   o‘z   sohasi   nuqtai   nazaridan   yondashgan
holda   amalga   oshirilsa,   yana-da   samarali   natijalarga   erishish   mumkin,   deb
hisoblaymiz.   Ya ni,   “axborot   texnologiyalari,   matematika,   fizika   sohalariga	
ʼ
fan   va   texnika   falsafasi,   sport   yo‘nalishiga   sport   falsafasi,   san at	
ʼ
yo‘nalishlariga,   san at   va   madaniyat   falsafasi,   iqtisodiyotga   iqtisod   yoki	
ʼ
turizm falsafasi, tibbiyot yo‘nalishiga tabobat falsafasi, biologiya, geografiya
va   ekologiya   sohalariga   tabiat   falsafasi   kabi   falsafa   fani   o‘quv   dasturlarini
ishlab chiqilishi mazkur fanga yangicha mazmun berib, sohalararo qiziqishni
yana-da   oshiradi” 1 ,   deb   hisoblaymiz.   Shuni   ta kidlash   lozimki,   yuqorida	
ʼ qayd   etilgan   fanlar   bugungi   kunda   falsafa   yo‘nalishi   bo‘yicha   tahsil
olayotgan   talabalarga   mutaxassislik   yoki   tanlov   fanlari   sifatida   o‘qitilib
kelinmoqda.   “Biz   o‘z   mulohazalarimizda   oliy   ta lim   sistemasining   barchaʼ
yo‘nalishlarida   hozirgi   davrda   amalga   oshirilib   kelayotgan   umumiy   falsafa
kursi   o‘quv   va   ishchi   dasturlarini   sohalararo   modernizatsiyalashni   nazarda
tutmoqdamiz”.
Oliy   ta lim   sistemasida   darsliklar,   o‘quv   adabiyotlari,   o‘quv-uslubiy	
ʼ
qo‘llanmalarni   yangilash;   Bu   modernizatsion   faoliyatni   amalga   oshirishda,
xususan,   hozirgi   taraqqiyot   davri   ta lim   oluvchilarining   tobora   o‘sib	
ʼ
borayotgan bilim darajasini, mantiqiy tafakkur yuritish imkoniyatlarini, keng
dunyoqarashlarini   inobatga   olish   maqsadga   muvofiqdir.   Bugungi   ta lim	
ʼ
oluvchilarni o‘quv adabiyotiga     jalb etish uchun shunday bir katta salohiyat,
malaka,   tajriba   va   turli   soha   vakillari   hamkorligi   lozimki,   har   bir
tayyorlangan   o‘quv   adabiyoti   zamonaviy   ta lim   oluvchining   talabiga   to‘liq	
ʼ
javob berishi zarur.
Oliy   ta lim   tizimida   kadrlar   salohiyatini   yangilash;	
ʼ   Bu   borada   bugungi
kunda   ko‘plab,   islohotlar,   turli   loyihalar   amalga   oshirilmoqda,   Bir   qancha
talablar   ishlab   chiqilmoqda.   Bugungi   oliy   ta lim   pedagoglarining   nufuzi	
ʼ
uning   kasbiy   salohiyati,   fandagi   ijodkorligi,   turli   xorijiy   tillarni
o‘zlashtirganligi,   axborot   texnologiyalarining   so‘nggi   yutuqlaridan
xabardorligi,   o‘z   ustida   tinimsiz   mehnat   qilib,   doimiy   ravishda   o‘z-o‘zini
rivojlantirib borishi bilan belgilanadi.
Oliy   ta lim   muassasalari   faoliyatini   modernizatsiyalash;	
ʼ   Aslida,   bu
borada ham keyingi yillarda bir qator yangi islohotlar amalga oshirildi. 2020-
2021   o‘quv   yilida   kredit-modul   tizimiga   o‘tkazilgan   43   ta   oliy   ta lim	
ʼ
muassasasida   test   rejimining   joriy   etilishi,   oliy   ta lim   muassasalari	
ʼ
faoliyatining   ochiqligi   va   shaffofligini   ta minlash   maqsadida   tizimda	
ʼ
yangicha raqamli texnologiyalarni takomillashtirilishi, “Raqamli universitet” loyihasini   ishlab   chiqilishi   va   uning   doirasida   soha   faoliyatini   yangilashga
doir   bir   qator   faoliyatlarni  amalga   oshirilishi  shular  jumlasidandir.   Ayniqsa,
mazkur   loyiha   doirasida   2021-2022   o‘quv   yilidan   boshlab   oliy   ta limʼ
muassasalarida   talabalar   reyting   daftarchasi,   guruh   jurnalini   bekor   qilish
rejalashtirilganligi   soha   faoliyatiga   kirib   kelayotgan   eng   muhim
o‘zgarishlardan biri sanaladi.
Oliy   ta lim   tizimida   belgilangan   mutaxassislik   yo‘nalishlarini	
ʼ
modernizatsiyalash;   Bu   jarayon   zamon   talabi   hamda   mamlakat   ehtiyojidan
kelib chiqqan holda mutaxassisliklarni belgilanishi tizimini tubdan isloh etish
orqali   amalga   oshiriladi.   Bugun   yangi   kasblar,   yangi   sohalar   kirib
kelmoqdaki,   bu   jarayonni   modernizatsiyalash   juda   muhim   sanaladi.  
“Darhaqiqat,   bugun   davr   o‘zgardi.   Yetishib   chiqayotgan   mutaxassislarga
nisbatan   qo‘yilayotgan   talablar   o‘zgardi.   Endilikda   oliy   ta lim   sohasidagi	
ʼ
asosiy e tibor yoshlarimizning  chuqur  bilimga ega bo‘lishlari,  chet  tillari va	
ʼ
zamonaviy   axborot-kommunikatsiya   texnologiyalarini   puxta   egallashlariga
qaratilishini ko‘zda tutadi”.
Oliy ta lim tizimida baholash tizimini modernizatsiyalash; 	
ʼ Bugungi kunda
bu   borada   ham   islohotlar   amalga   oshirildi,   ammo   bu   islohotlar   bizningcha,
yetarli   emas.   Ta lim   beruvchining   o‘z   ta lim   bergan   talabalarini	
ʼ ʼ
baholamasligi tartibi joriy etildi. 
Shuni   ta kidlashimiz   o‘rinliki,   milliy   ta limni   modernizatsiyalashtirishda	
ʼ ʼ
tizimli   yondashuv   har   bir   yangilanish   jarayonini   bosqichma-bosqich
kechishida   ko‘mak   beradi.   Tizimli   yondashuv   natijasida   modernizatsiya
jarayoni   qulay,   izchil   kechadi   va   qabul   qilinadi.   Vaholanki,   har   qanday
yangilikni   qabul   qilinishi   hamma   davrlarda   murakkab   kechgan.   Ana   shu
murakkablikni izchil olib borilishida tizimli yondashuv juda muhim sanaladi.
Ta lim   tizimiga   shiddat   bilan   kirib   kelgan   axborot   texnologiyalari,	
ʼ
innovatsion   dars   o‘tish   metodikalari,   videodarslar   yaratish   texnologiyasi, modul   kredit   sistemasi,   hemis,   zuum   platformalari   kabi   yangiliklarni   hanuz
ilmiy   jamoatchilik  to‘lig‘icha  qabul  qilishi   qiyin  kechmoqda.   Vaholanki,   bu
texnologiyalar   mukammal   o‘zlashtirilgach,   faqatgina,   ta lim   beruvchi   vaʼ
ta lim oluvchilar qulayliklari, manfaatlarini ko‘zlagan modernizatsiyalashish	
ʼ
natijalari ekanligini anglab yetish qiyin emas.
Azal-azaldan   milliy,   madaniy,   ma’naviy   meros   insoniyat   hayotida,
falsafiy tafakkurida, ilm-fan taraqqiyotida muhim o’ringa ega bo’lib kelgan.
Har   bir   millatning   milliy   merosi   o‘sha   millat   tomonidan   yaratilgan   moddiy
ma’naviy va boshqa barcha turdagi merosni qamrab oladi. Ularning ayrimlari
umumjahon   xarakterga   ega   bo‘lsa,   ba’zilari   shu   millat   e’tiboridagi   meros
sanaladi.   Milliy   meros   millatning   tafakkuri,   dahosi,   dunyoqarashi   va
yaratuvchilik   salohiyatining   mahsulidir.   Milliy   meros   millat   taraqqiyotining
turli tarixiy bosqichlarida vujudga kelib millatning o‘zi bilan bog‘liq bo‘lgan
boylik   hisoblanadi.   SHuning   uchun   ham   u   millatning   o‘z   kelajagini
yaratishda tayanch va tajriba manbai bo‘lib xizmat qiladi.
O‘zbekiston   Respublikasining   Konstitutsiyasi   49-moddasiga   binoan
“Fuqarolar   O‘zbekiston   xalqining   tarixiy,   ma’naviy   va   madaniy   merosini
avaylab   asrashga   majburdirlar.   Madaniyat   yodgorliklari   davlat
muhofazasidadir”.
Bosh   Qomusimizda   qadimiy   obidalar,   noyob   osori-atiqalar,   qimmatli
kitob va qo‘lyozmalar, san’at namunalari bilan birga, madaniy boylik sifatida
nomoddiy   merosimiz   muhofazasi   ham   kafolatlangan.   «Madaniy   meros
obyektlarini   muhofaza   qilish   va   ulardan   foydalanish   to‘g‘risida»gi
O‘zbekiston   Respublikasi   qonuniga   o‘zgartishlar   kiritish   haqida»gi   qonun,
O‘zbekiston   Respublikasi   Vazirlar   Mahkamasining   2010-yil   7-oktabrdagi
«2010-2020-yillarda nomoddiy madaniy meros obyektlarini muhofaza qilish,
asrash,   targ‘ib   qilish   va   ulardan   foydalanish   Davlat   dasturini   tasdiqlash
to‘g‘risida»   hamda   2011-yil   23-fevraldagi   «Nomoddiy   madaniy   meros muhofazasiga   oid   normativ-huquqiy   hujjatlarni   tasdiqlash   to‘g‘risida»gi
qarorlari soha istiqbolida yangi ufqlarni ochib berdi.  
Respublika   xalq   ijodiyoti   va   madaniy-ma’rifiy   ishlar   ilmiy-metodik
markazida nomoddiy madaniy merosni hujjatlashtirish  bo‘limi tashkil etilib,
uning   faoliyati   samarali   olib   borilayotgani   davlat   va   jamoat   tashkilotlari
tomonidan ma’naviy boyligimizni asrab-avaylash bo‘yicha amalga oshirilgan
ishlarni   umumlashtirish,   ularning   doimiy   monitoringini   yuritish   imkonini
bermoqda.  
Milliy-madaniy meros xususiyatlari:
 Ma’lum bir millat tomonidan yaratiladi;
 Moddiy va ma’naviy turdagi merosni qamrab oladi;
 Umumjahon va milliy xarakterga ega bo’ladi;
 Millatning   tafakkuri,   dunyoqarashi,   yaratuvchilik   faoliyati   mahsuli
hisoblanadi;
 Turli tarixiy bosqichlarda vujudga keladi;
 Millatning o’zi bilan bog’liq boylik hisoblanadi. 
Milliy   farovonlik   deganda   jamiyat   farovonligi,   uning   tinchligi,
totuvligi   hamda   xalqning   erkin   yashashiga   qaratilgan   ulkan   ishlar,   muhim
vazifalar   amalga   oshirilishini   tushunish   mumkin.   O‘zbekiston   bosib   o‘tgan
27   yillik   shonli     tarixi   xalqimizning   o‘zligini   anglashi   va   farovon   turmush
kechirishiga   asos   bo‘ladigan   yillar   bo‘ldi.   Har   bir   inson   umrini,   davlat,
jamiyat   esa,   bosib   o‘tgan     yillarini   sarhisob   qiladi   va   ulgurmagan   muhim
vazifalarini   yaqin   yoki   kelajakda   amalga   oshirishga   intiladi   va   bu   yo‘lda
istiqbolli   rejalar   tuzadi.   Yillar   nomida   ham   uzviy   bog‘liqlik,   mantiqiy
davomiylik borligini ko‘rish mumkin. Iqtisodiy, ijtimoiy, ma’naviy sohalarni
bosqichma-bosqich   amalga   oshirish   orqali   xalqning   moddiy   va   ma’naviy
ehtiyojlari   ta’minlanmoqda.   Mazkur   yillarning   uzviy   davomi   sifatida   inson
va   xalq   manfaatlarini   ko‘zlagan   holda,   O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidenti SHavkat Mirziyoev     2018 yilni – “Faol tadbirkorlik, innovatsion g‘oyalar va
texnologiyalarni qo‘llab-quvvatlash yili”, deb e’lon qildi.
Moddiy   farovonlik   -   jamiyat,   ayrim   kishilar   va   ijtimoiy   guruxlarning
moddiy   ne matlar   bilan   ta minlanganligi;   kishilar   moddiy   ehtiyojlariningʼ ʼ
krndirilish darajasi.
G arb mamlakatlari  amaliyotida Moddiy  farovonlik aholi  daromaddari	
ʻ
darajasi   bilan   bog lanib,   aholi   jon   boshiga   yalpi   ichki   mahsulot   (YAIM)	
ʻ
ko rsatkichi   asosida   izohlanadi.   Biroq,   YAIM   mamlakat   iqtisodiy	
ʻ
taraqqiyotining   muhim   ko rsatkichi   bo lsada,   Moddiy   farovonlikni,   uning	
ʻ ʻ
moddiy asosini aniq va to la ifodalamaydi.	
ʻ
Jamiyatning   ,   kishilarning   tabiiy   va   ishlab   chiqarilgan   moddiy
ne matlar   bilan   umuman   va   aholi   jon   boshiga   ta minlanganligi   ular   moddiy	
ʼ ʼ
farovonligining   asosidir.   Shuning   uchun   hozirgi   paytda   dunyoda   har   bir
mamlakat milliy boyligini, shu jumladan, milliy tabiiy va ishlab chiqarilgan
boyligini hisoblashga alohida ahamiyat berilmoqda.
Dunyoda   1,2   mlrd.dan   ortiqroq   kishi   juda   ham   kambag allikda,	
ʻ
qashshoqlikda yashamoqda.   Milliy boylikni   saqlash va ko paytirishda va shu	
ʻ
yo l   bilan   moddiy   farovonlikni   ta minlashda   va   oshirishda   davlat   va   uning	
ʻ ʼ
milliy ijtimoiy-iqtisodiy siyosati muhim o rin tutadi. Davlat buyurtmalari va	
ʻ
investitsiyalari   ish   joylarini   ko paytirishga,   aholi   daromadlarining   o sishiga	
ʻ ʻ
ijobiy ta sir etadi. 	
ʼ
Milliy   Farovonlik   fondi   –   bu   davlat   byudjetining   alohida   ajrtilgan
qismi   bo’limi   bo lib,   u	
ʻ   turli   iqtisodiy   vaziyatlar   va   byudjet   defitsitiga
qaramasdan   fuqarolar   nafaqalarini   muntazam   ravishda   ta minlash   uchun	
ʼ
xizmat qiladi.  
Xalqning   moddiy   to‘kisligi   –   bu   Davlatning   mustahkamligi   va
barqarorligini belgilaydi. Davlatning har bir faoliyati ham inson manfaatlari,
uning   farovon   yashashiga   qaratilgan.   O‘zbekiston   Fan   va   texnologiyalar agentligi   va   Iqtisodiyot   vazirligi   hamkorligida   har   yili   o‘tkazilayotgan
innovasion   g’oyalar   va   texnologiyalar   yarmarkasi   korxonalar,   ilmiy
tashkilotlar   va   oliy   ta’lim   muassasalari   o‘rtasida   o‘zaro   manfaatli
munosabatlarni   o‘rnatishda   muhim   ahamiyat   kasb   etmoqda.   Bu
iqtisodiyotimizning barcha sohalari jadal rivojlanishi, istiqboldagi dasturlarni
ishlab   chiqishda   muhim   ilmiy   va   amaliy   asos   vazifasini   bajarmoqda.  
Hozirga qadar o‘tkazilgan yarmarkalar doirasida   4200 ga yaqin innovatsion
g‘oya   va   texnologiya   namoyish   etilib,   umumiy   hajmi   144   milliard   100
million so‘m bo‘lgan 4 mingdan ortiq shartnoma imzolangan. Natijada qariyb
2   trillion   200   milliard   so‘mga   yaqin   62   nomdagi   yangi   seriyali   mahsulotlar
ishlab   chiqarilmoqda,   59   shartnoma   doirasida   mahsulotlarning   tajriba-sinov
va sanoat namunalari yuzaga keldi. Shu bilan birga, yuzlab korxona, fermer
xo‘jaligi   va   tadbirkorlik   subyektlariga   ilmiy   va   amaliy   xizmatlar
ko‘rsatilmokda.   Demak   moddiy   farovonlik   va   milliy   farovonlik   o’zaro
uyg’unlikda namoyon bo’ladi. Foydalaniladigan adabiyotlar ruyxati
 
1.   Mirziyoyev   Sh.M.   Milliy   taraqqiyot   yo limizni   qat iyat   bilan   davom   yettirib,ʼ ʼ
yangi bosqichga ko taramiz. 1-jild, Toshkent,”O zbekiston”, 2017 yil.	
ʼ ʼ
2. Mirziyoyev Sh.M. Erkin va farovon demokratik O zbekiston davlatini birgalikda	
ʼ
barpo yetamiz. Toshkent, “O zbekiston”, 2017 yil.	
ʼ
3. Mirziyoyev Sh.M. O zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning	
ʼ
Oliy Majlisga murojaatnomasi. “Xalq so zi” gazetasi, 2017 yil, 23-dekabr, 2-bet.	
ʼ
4.   Mirziyoyev   Sh.M.   Konstitutsiya   –   erkin   va   farovon   hayotimiz,   mamlakatimizni
yanada   taraqqiy   ettirishning   mustahkam   poydevoridir.   “Xalq   so zi”   gazetasi,   2017	
ʼ
yil, 8-dekabr, 1-3 betlar. 
5.   Mirziyoyev   Sh.M.   O zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   “O zbekiston	
ʼ ʼ
Respublikasini   yanada   rivojlantirish   bo yicha   harakatlar   strategiyasi   to g risida”gi	
ʼ ʼ ʼ
farmoni. Toshkent, “Аdolat”, 2018 yil.
6. Mirziyoyev Sh.M. Buyuk  kelajagimizni  mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga
quramiz. T., O zbekiston, 2017 yil.	
ʼ
7.   Mirziyoyev   Sh.M.   Qonun   ustuvorligi   va   inson   manfaatlarini   ta minlash   yurt	
ʼ
taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. T., O zbekiston, 2017 yil.	
ʼ
8. Karimov I.А. Аsarlar to plami. 1-23 jildlar. -T.:“O zbekiston”, 1996-2015 y.y.	
ʼ ʼ
9. Karimov I.А. Yuksak ma naviyat – yengilmas kuch. –T.:“Ma naviyat”, 2008.
ʼ ʼ
10. Karimov I.А. Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish
va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi. –T.:“O zbekiston”, 2010. 	
ʼ
11.Karimov I.А. O zbekiston mustaqillikka yerishish ostonasida. -T.:“O zbekiston”,	
ʼ ʼ
2011.
12.   Karimov   I.А.   Bosh   maqsadimiz   –   keng   ko lamli   islohotlar   va   modernizasiya	
ʼ
yo lini qat iyat bilan davom yettirish. T.:O zbekiston, 2013.	
ʼ ʼ ʼ

Zamonaviy ta’lim muammolari, O‘zbekiston ijtimoiy, iqtisodiy, ma’naviy taraqqiyotining milliy ta’lim taraqqoyotiga bog’liqligi. 1. Tа’lim-tаrbiya tizimi mоdernizаtsiyalаsh. 2. Milliy – mаdаniy merоsning yoshlаr tа’lim-tаrbiyasigа tа’siri. 3. Barkamol insonni tarbiyalashning moddiy negizlarini yaratilishi. 4. Yoshlarning ma’naviy – aхloqiy tarbiyasida yangicha metodologik uslublаr.

Modernizatsiya tushunchasi deyarli barcha falsafiy lug‘atlarda zamonaviylashish, isloh etilish, yangilanish ma nolarida berilgan.ʼ Milliy ta lim tizimini modernizatsiyalash haqida fikr yuritganda ham ʼ aynan ta limni bugungi zamon talablariga moslashtirish, isloh etish, ʼ yangilash, zamonaviylashtirish nazarda tutiladi. Aslida, milliy ta lim tizimini ʼ modernizatsiyalash mustaqillikning dastlabki yillaridanoq boshlangan edi. 1992 yilda qabul qilingan “Ta lim to‘g‘risida”gi O‘zbekiston ʼ Respublikasining Qonuni aynan ta lim tizimini isloh etishga, yangilashga, ʼ zamonaviylashtirishga qaratilgan dastlabki qadamlardan biri edi. Bu qonun doirasida milliy ta lim tizimini yangilash borasida ko‘plab islohotlar amalga ʼ oshirildi. Ta limni modernizatsiyalashdagi islohotlarning hammasi ham ʼ birdek samarali davom etmagan bo‘lsada, milliy ta lim tizimida yangilanish ʼ kuzatildi. Bu jarayon ayniqsa, zamonaviy ta lim texnologiyalarining kirib ʼ kelishi, xorijiy tillarni o‘rganishga bo‘lgan talabning ortishi, yangi pedagogik va noan anaviy metodikalarning kirib kelishi bilan kechdi. Modernizatsiya ʼ shunday bir jarayonki, unga juda oqilona yondashuv va doimo davom etadigan hodisa sifatida qarash lozim. Modernizatsiya jarayoniga qisqa muddatlardagi e tiborsizlik ham bir necha yillarga taraqqiyotdan orqada ʼ qolishga olib kelishi mumkin. Ayniqsa, ta lim tizimini ʼ modernizatsiyalashtirish har bir davrda, har bir mamlakatda rivojlanishning muhim va zaruriy sharti hisoblanadi. Bugungi axborotlashuv davrida milliy ta lim tizimini modernizatsiyalashtirish har qachongidan ham muhim ʼ sanaladi. Modernizatsiya jarayonini milliy ta lim tizimi bilan ʼ uyg‘unlashtirishda tizimli yondashuv lozim deb hisoblaymiz. O‘zbekistonda ta lim tizimini yangilanishida tizimli yondashuv, ta limning har bir ʼ ʼ bosqichini, quyidan yuqorigacha isloh etilishi bilan belgilanadi. “Modernizatsiya nazariyasini tahlil etgan olimlardan biri S.Gavrov bu jarayonni an anaviylikdan zamonaviylikka o‘tilishi bilan kechadigan jarayon ʼ

ekanligini ta kidlaydi va modernizatsiyani asosan uch xil ma noda ko‘ribʼ ʼ chiqadi: a) G‘arbiy Yevropa va Shimoliy Amerika davlatlarining Yevropa zamonaviy davriga taalluqli ichki rivojlanishi sifatida; b) birinchi guruh mamlakatlariga kirmaydigan, lekin ularga yetib olishga intilayotgan davlatlar tomonidan amalga oshirilayotgan modernizatsiya; v) eng modernizatsiyalashgan jamiyatlarning (G‘arbiy Yevropa va Shimoliy Amerika) evolyutsion rivojlanish jarayonlari, ya ni modernizatsiya doimiy ʼ jarayon sifatida islohotlar va innovatsiyalar orqali amalga oshiriladigan, bugungi kunda postindustrial jamiyatga asoslanganligi sifatida”. Ta lim ʼ jarayonida ham postindustrial jamiyat talablaridan kelib chiqqan holda tizimli, nochiziqli yondashuv asosidagi modernizatsion o‘zgarishlar kuzatilmoqda. “Mamlakatimizda oliy ta lim tizimini yana-da takomillashtirish, kadrlar ʼ tayyorlash sifatini jahon andozalariga mos tarzda rivojlantirishga jiddiy e tibor qaratilayotgani O‘zbekistonning mustaqil davlat sifatida jahon ʼ hamjamiyatida munosib o‘rin egallashida muhim ahamiyatga ega”. Bizningcha, milliy ta lim tizimining bir qismi hisoblanuvchi oliy ta lim ʼ ʼ tizimini modernizatsiyalash quyidagi yo‘nalishlarda amalga oshirilishi maqsadga muvofiqdir: O‘quv rejalarini modernizatsiyalash; Ya ni bu jarayonda rivojlangan ʼ xorijiy tajribalardan kelib chiqqan holda oqilona optimallashtirishni amalga oshirish lozim deb bilamiz. Ayniqsa, bu borada xorijiy mamlakatlar tajribasidan kelib chiqqan holda tanqidiy fikrlashni o‘stiradigan, mantiqiy tafakkurni shakllantiradigan mantiq fanini turlicha yondashuvlar asosida o‘quv rejalariga kiritilishi maqsadga muvofiqdir. Yetakchi xorijiy mamlakatlar o‘quv rejalari bilan tanishganimizda tanqidiy va mantiqiy fikrlashni o‘stiradigan turli fanlar maktabdanoq o‘quv rejalariga kiritilganligining guvohi bo‘ldik. Masalan, Buyuk Britaniyaning Kembridj

universiteti tarkibiga kiruvchi har bir ta lim muaasasalari o‘quv rejalarigaʼ kiritilgan zamonaviy yondashuv (global perspectives), xarakter tarbiyasi (character education) kabi fanlar aynan falsafiy, mantiqiy, tanqidiy tafakkurni rivojlantirishga qaratilgan. Ushbu ta lim muassasalari o‘quv dasturlarida ʼ universitetlar dasturlariga kiritilgan mantiq fanidagi tafakkur yuritish shakllari elementar tarzda kiritilganligi o‘quvchi yoshlarni maktab davridanoq to‘g‘ri fikr yuritishga yo‘naltiradi. Vaholanki, bugungi zamon talabasi zamonaviy yondashuvga ega bo‘lsagina, unda to‘g‘ri fikr, xulq, hissiyot shakllansagina, istiqbolda muvaffaqiyatga erishadi. “O‘quv dasturlarini modernizatsiyalash; Bizningcha, bu masalada yetakchi faylasuf olimlar, professor-o‘qituvchilarimiz tajribalariga tayangan holda sohalararo, mutaxassisliklardan kelib chiqib integratsiyalashtirilgan (uyg‘unlashtirilgan) o‘quv dasturlar (fan va ishchi dasturlar) ishlab chiqilishi lozim”. Masalan, oliy ta lim sistemasida amalga oshirilayotgan falsafa fani ʼ fan dasturlarini modernizatsiyalashda mutaxassislik shifrlaridan kelib chiqqan holda yondashilsa maqsadga muvofiq bo‘lar edi. Ma lumki, falsafa ʼ o‘quv fani hozirgi kunda respublikamiz oliy ta lim tizimida bakalavrlik ʼ bosqichining deyarli barcha yo‘nalishlarida o‘qitiladigan fanlardan biri hisoblanadi. Shundan kelib chiqib, oliy ta lim talabalariga mazkur fanni har ʼ bir mutaxassislik yo‘nalishining o‘z sohasi nuqtai nazaridan yondashgan holda amalga oshirilsa, yana-da samarali natijalarga erishish mumkin, deb hisoblaymiz. Ya ni, “axborot texnologiyalari, matematika, fizika sohalariga ʼ fan va texnika falsafasi, sport yo‘nalishiga sport falsafasi, san at ʼ yo‘nalishlariga, san at va madaniyat falsafasi, iqtisodiyotga iqtisod yoki ʼ turizm falsafasi, tibbiyot yo‘nalishiga tabobat falsafasi, biologiya, geografiya va ekologiya sohalariga tabiat falsafasi kabi falsafa fani o‘quv dasturlarini ishlab chiqilishi mazkur fanga yangicha mazmun berib, sohalararo qiziqishni yana-da oshiradi” 1 , deb hisoblaymiz. Shuni ta kidlash lozimki, yuqorida ʼ

qayd etilgan fanlar bugungi kunda falsafa yo‘nalishi bo‘yicha tahsil olayotgan talabalarga mutaxassislik yoki tanlov fanlari sifatida o‘qitilib kelinmoqda. “Biz o‘z mulohazalarimizda oliy ta lim sistemasining barchaʼ yo‘nalishlarida hozirgi davrda amalga oshirilib kelayotgan umumiy falsafa kursi o‘quv va ishchi dasturlarini sohalararo modernizatsiyalashni nazarda tutmoqdamiz”. Oliy ta lim sistemasida darsliklar, o‘quv adabiyotlari, o‘quv-uslubiy ʼ qo‘llanmalarni yangilash; Bu modernizatsion faoliyatni amalga oshirishda, xususan, hozirgi taraqqiyot davri ta lim oluvchilarining tobora o‘sib ʼ borayotgan bilim darajasini, mantiqiy tafakkur yuritish imkoniyatlarini, keng dunyoqarashlarini inobatga olish maqsadga muvofiqdir. Bugungi ta lim ʼ oluvchilarni o‘quv adabiyotiga jalb etish uchun shunday bir katta salohiyat, malaka, tajriba va turli soha vakillari hamkorligi lozimki, har bir tayyorlangan o‘quv adabiyoti zamonaviy ta lim oluvchining talabiga to‘liq ʼ javob berishi zarur. Oliy ta lim tizimida kadrlar salohiyatini yangilash; ʼ Bu borada bugungi kunda ko‘plab, islohotlar, turli loyihalar amalga oshirilmoqda, Bir qancha talablar ishlab chiqilmoqda. Bugungi oliy ta lim pedagoglarining nufuzi ʼ uning kasbiy salohiyati, fandagi ijodkorligi, turli xorijiy tillarni o‘zlashtirganligi, axborot texnologiyalarining so‘nggi yutuqlaridan xabardorligi, o‘z ustida tinimsiz mehnat qilib, doimiy ravishda o‘z-o‘zini rivojlantirib borishi bilan belgilanadi. Oliy ta lim muassasalari faoliyatini modernizatsiyalash; ʼ Aslida, bu borada ham keyingi yillarda bir qator yangi islohotlar amalga oshirildi. 2020- 2021 o‘quv yilida kredit-modul tizimiga o‘tkazilgan 43 ta oliy ta lim ʼ muassasasida test rejimining joriy etilishi, oliy ta lim muassasalari ʼ faoliyatining ochiqligi va shaffofligini ta minlash maqsadida tizimda ʼ yangicha raqamli texnologiyalarni takomillashtirilishi, “Raqamli universitet”