logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Общий
  4. ALI QUSHCHI ILMIY FAOLIYATI

ALI QUSHCHI ILMIY FAOLIYATI

Загружено в:

20.11.2024

Скачано:

0

Размер:

2211.2333984375 KB
Скачать
“ ALI QUSHCHI ILMIY FAOLIYATI ” Samarqand-2024 A li Qushchini órgangan t adqiqot chilar Ali Qushchi ilmiy faoliyatini o‘rganishda M.M.Xayrullayev, A.Axmedov, B.A.Ahmedov, S.A.Ahmedov, M.S.Bulatov, P.G.Bulgakov, U.I.Karimov, O.Bo‘riyev, A.B.Vilidanova, I.M.Mo‘minov, Q.M.Munirov. A.Nosirov, A.Rasulev, O.Tursunev, A.O‘rinboyev. A.U.Usmanov, O.D.Chexovich kabi mutaxassislarning qator ilmiy ishlari bag‘ishlangan. Ularning ilmiy qarashlari Ali Qushchi ilmiy faoliyatini tadqiq etishda nazariy asos bo‘lib xizmat qilmoqda. 2 Ali Qushchini órgangan tadqiqotchilar DILOROM YUSUPOVA AKADEMIK Oʻzbekiston Fanlar Akademiyasi Sharqshunoslik instituti akademigi IBROHIM MOʻMINOV Falsafa fanlari doktori, professor, Oʻzbekiston SSR Fanlar akademiyasi akademigi, Oʻzbekiston SSRda xizmat koʻrsatgan fan arbobi. Oʻzbekistondagi falsafa maktabi asoschisi. ABDULLA NOSIROV Oʻzbekistonlik olim, bibliograf, xattot, manbashunos BOʻRIBOY AHMEDOV Tarixchi, atoqli oʻzbek sharqshunosi, manbashunos, X—XIX asrlarga oid fors manbalari boʻyicha yirik mutaxassis, faxriy professor. 3 Ilmiy muammoni hal etishda umumfan uslublari - induksiya va deduksiyadan, maxsus izchillik, sabab, jarayon va natija bog liqligi, tarixiy ʻ bilishning xolislik, tarixiylik hamda tizimlilik tamoyillaridan keng foydalanildi.“ TADQI QOTN IN G USULLARI ” Mavzuning nazariy va amaliy ahamiyati Bitiruv malakaviy ishining nazariy ahamiyati shundan iboratki, uning ilmiy taklif va amaliy tavsiyalaridan Ali Qushchi ilmiy faoliyatini tadqiq etishda foydalanish mumkin. Mavzuning amaliy ahamiyati shundaki, ishlab chiqilgan ilmiy taklif va amaliy tavsiyalardan Ali Qushchi ilmiy faoliyati bo’yicha chora-tadbirlar ishlab chiqishda foydalanish mumkin. 5 Tadqiqot natijalarining ilmiy va amaliy ahamiyati. 6Bitiruv malakaviy ishi natijalarining ilmiy ahamiyati shundan iboratki, Ali Qushchining boy ma naviy ʼ merosi nafaqat Turkiya, balki Yevropa va butun dunyo olimlariga ilmiy, ma rifiy ozuqa bo lib xizmat ʼ ʻ qildi va uning Samarqanddan olib kelgan nodir ilmiy g oyalari Yevropa ʻ renessansiga katta turtki berdi. I. Bob ALI QUSHCHI ILMIY FAOLIYATINING NAZARIY ASOSLARI 7A. Q. Samarqand ilmiy mak t abi an’analarini dav om et t iri b, bu ilmi y mak t abning fan sohasidagi k at t a y ut uqlarini Oʻrt a, Yaqin Sharq v a Yev ropa mamlak at lariga t arqat ishda faol i sht irok et adi. A. Q. v afot idan soʻng uning shogirdlari — Mirim Chalabiy, Husay n Bi rj andi y, Bahov addin Omuliy, N ajmi ddin A li xon v a boshqa uning i lmi y ishl ari ni dav om et t i rdilar. A. Q. asarlari qoʻly ozmalari Toshk ent Sharqshunoslik inst it ut ida, Dushanba, Sank t - Pet erburg, Mashhad, Ist anbul , Ok sford, Ley den (N iderl andiy a) v a Ay a Sofi y a (Turk iy a) k ut ubxonalari v a boshqa joy larda saqlanmoqda. ALI QUSHCHI SHAXSIYATI. 8• Bu mavzuning dolbzarbligi shundaki, asosan Ali Qushchi shaxsiyati Mirzo Ulug’bek siymosi qarshisida qolib ketgan. Buning sababi bizgacha juda kam ilmiy ishlar va adabiyotlar chop etilganligi bilan baholashimiz mumkin. Bu buyuk mutafakkirimiz o’zidan keyin juda katta ilmiy me’ros qoldirishi bilan bir qatorda Mirzo Ulug’bekining katta kitoblarini ham o’zi bilan olib ketganligini mavjud manbalar takidlaydi. Shu narsa ayon bo’ldiki, bu noyob “Ulug’bek xazinasi” hozirgi kungacha topilgan emas. Lekin ko’plab sovet tadqiqotchilari Ulug’bek qoldirgan boy kutubxonani Ali Qushchi o’zining bilan olib keta olmagan. Ammo Mirzo Ulug’bekning ko’plab asarlari va astranomik jihozlari Yaqin Sharqdagi va Yevropadagi muzeylarni bezab turgani ayni haqiqatdir. 9• Endi esa allomaning eng mashhur asari bo’lmish “Astranomiyaga oid risola” asariga to’xtalsak. Bu asar qo’lyozmasi O’zbekiston Fanlar akademiyasi Abu Rayhon Beruniy nomidagi Sharqshunoslik institutining qo’lyozmalar fondida bir nechta nusxada saqlanmoqda. Mavjud qo’lyozmalarning diqqatga sazovorlari 9276, 3356, 2984 raqamli qo’lyozmalardir. Ushbu asar olimlarimiz tomonidan tarjima qilinib nashga tayyorlangan. Afsuski bu nashr juda eski va hozirgi kunda umuman qayta nash qilinmagan. Tadqiqot natijalarining ishonchliligi Заголовок презентации 10Ali Qushchi Ulug‘bek akademiyasining jahonga tanilishida katta hissa qo‘shgan mutafakkirlarning eng oldingi safida turgan olimlarning biri. Uning fan oldidagi xizmatlari beqiyos, asarlari bilim manbayi, umri esa har birimiz uchun ibrat va namunadir. Bu asarlarning qoʻlyozma va toshbosma nusxalari dunyoning nufuzli fondlarida saqlanmoqda, jumladan, Istanbuldagi Ayo Sofiya kutubxonasida ham. II.Bob. Ali Qushchi Ali Qushchi ilmiy faoliyatining holati va tahlili 11• Ulug‘bek Samarqandda butun bir astronomiya maktabini yaratdi. Rasadxonada olib borilgan kuzatish va tadqiqotlar tufayli 1018 ta qo‘zg‘almas(turg‘un) yulduzning o‘rni va holati aniqlanib, ularning astronomik jadvali tuziladi. Rasadxonada olib borilgan tadqiqotlarning natijasi asosida matematika va astronomiyaga oid bir qator nodir asarlar yaratildi.Ulug‘bekning shoh asari “Ziji jadidi Ko‘ragoniy”(Ko‘ragoniyning yangi astronomik jadvali) nomli kitobidir. “Ziji jadidi Ko‘ragoniy” asosan ikki qismdan: keng muqaddima va 1018 ta qo‘zg‘almas yulduzlarning o‘rni va holati aniqlab berilgan jadvallardan iborat.Ulug‘bekning astronomik jadvali o‘sha zamondagi shunga o‘xshash jadvallar orasida yuksak darajada aniqligi bilan ajralib turadi.Shuningdek, Ulug‘bekning yil hisobini hozirgi hisob-kitoblarga solishtirgudek bo‘lsak, u bor-yo‘gi bir minut-u ikki sekundga farq qiladi.Bu XV asr uchun g‘oyat yuksak aniqlik bo‘lib, hozirgi zamon o‘lchovlariga juda yaqindir. III.Bob. Ali Qushchi ilmiy faoliyatining asosiy yo’nalishlari 12• Mirzo Ulugʻbek, Qozizoda Rumiy, Gʻiyosiddin Koshiy, Ali Qushchi singari olimlarni esa insoniyatni uygʻotgan buyuk donishmandlar deb ulugʻlagan. • Tarixiy manbalar shundan shohidlik beradiki, Ali Qushchining avlodlari ham ilm-maʼrifatga katta eʼtibor bilan qaragan. Nabirasi Hofiz Koʻhakiy 1528 yili Hindistonga borib, Zahiriddin Muhammad Bobur bilan uchrashgan. Toshkentda Eski joʻva yaqinida (hozirgi Paxta va Forobiy koʻchalari tutashgan joy) madrasa ochgan Ali Qushchi elchilik faoliyati 13• Bu yerda yana bir faktga nazar tashlasak. Ali Qushchi yirik davlat lavozimlarida faoliyat yuritdi. Bu haqiqatga yaqin va bu shubhasiz elchilik lavozimi. Lekin zabardast olim Eronda ham ilm izlashdan to‘xtab qolmadi. U keyingi va so‘nggi manzili bo‘lgan Istambulga yo‘l oldi. 1472-yilda u elchilik vazifasini bajarib Istambulga bordi. Turkiya va Oq quyunlilar o‘rtasidagi munosabatlarni mustahkamlab Eronga qaytib ketadi. Lekin Turkiya sultoni Muhammad Fotih (1451-1481) uni o‘z saroyiga taklif qiladi.Shundan so‘ng Ali Qushchi butun umrga Turkiyaga yo‘l oladi. U yerda Aya Sofiya madrasasiga mudarris qilib tayinlandi. Yiliga 200 dirham kumush maosh ham tayinladi. Tadqiqot ning amaliy nat ijalari quy idagilardan iborat Ulug‘bek maktabi namoyandalari va xususan, Ali Qushchining asarlari va dunyoqarashlari ilm-fan tarixida o‘ziga xos o‘rin tutadi. Ali Qushchi dunyo moddiy narsalardan iborat, moddiy narsalar esa oddiy va murakkab holda bo‘lib, ularda ichki ziddiyatlar mavjud, deb hisoblagan. U fasllar almashinuviga Yerning Quyoshga yaqinlashuvi sababligini aytgan. Заголовок презентации 14 X ulosa Soʻz y ak uni da shuni al ohida t aʼk idl ash lozi mk i , Samarqand il miy ak ademi y asi gʻoy al aridan oziqlani b v oy aga y et gan, Mirzo Ul ugʻbek dahosidan il homl angan, Qozizoda Rumiy, Gʻi y osiddin J amshid Koshoniy si ngari al lomal ar t aʼlimini olgan buy uk v at andoshi mi z – ast ronom, mat emat ik , fay l asuf Mav lono Alouddi n Al i ibn Muhammad Qushchi Samarqandi y Mark aziy Osiy oda roʻy bergan ik k i nchi Renessans y ut uql arini Yev ropaga uzat gan, musulmon Sharqi ni ng muv aff aqiy at lari bi lan endi uy gʻonib k elay ot gan Gʻarbni ozi qlant irgan mut afak k i r boʻl gan. Название презентации 15AliQushchi v a Ulug‘bek dav ri ilmiy jamoasi boshqa v ak illarining ilmiy me’rosi hozirgi k unda k at t a qiziqish uy g‘ot moqda v a o‘rganish ishlari ham ast a-sek in y o‘lga qo‘y ilmoqda. Ular yozgan asarlarining qo‘ly ozmalari Osiyo v a Yev ropaning t urli muzey v a k ut ubxonalarida saqlanmoqda, lek in ular qisman o‘rganilgan, Fan t arixida o‘rt a osiy olik olimlar qoldirgan asarlarni t o‘la o‘qib o‘rganib t arjima qilib fanga k irit ishimiz uchun bu qo‘lyozmalarni arab v a fors t ilidan o‘zbek t iliga muk ammal sharhlar bilan o‘rganish asosida t adqiq qilmoq k erak . E’tiboringiz uchun raxmat

“ ALI QUSHCHI ILMIY FAOLIYATI ” Samarqand-2024

A li Qushchini órgangan t adqiqot chilar Ali Qushchi ilmiy faoliyatini o‘rganishda M.M.Xayrullayev, A.Axmedov, B.A.Ahmedov, S.A.Ahmedov, M.S.Bulatov, P.G.Bulgakov, U.I.Karimov, O.Bo‘riyev, A.B.Vilidanova, I.M.Mo‘minov, Q.M.Munirov. A.Nosirov, A.Rasulev, O.Tursunev, A.O‘rinboyev. A.U.Usmanov, O.D.Chexovich kabi mutaxassislarning qator ilmiy ishlari bag‘ishlangan. Ularning ilmiy qarashlari Ali Qushchi ilmiy faoliyatini tadqiq etishda nazariy asos bo‘lib xizmat qilmoqda. 2

Ali Qushchini órgangan tadqiqotchilar DILOROM YUSUPOVA AKADEMIK Oʻzbekiston Fanlar Akademiyasi Sharqshunoslik instituti akademigi IBROHIM MOʻMINOV Falsafa fanlari doktori, professor, Oʻzbekiston SSR Fanlar akademiyasi akademigi, Oʻzbekiston SSRda xizmat koʻrsatgan fan arbobi. Oʻzbekistondagi falsafa maktabi asoschisi. ABDULLA NOSIROV Oʻzbekistonlik olim, bibliograf, xattot, manbashunos BOʻRIBOY AHMEDOV Tarixchi, atoqli oʻzbek sharqshunosi, manbashunos, X—XIX asrlarga oid fors manbalari boʻyicha yirik mutaxassis, faxriy professor. 3

Ilmiy muammoni hal etishda umumfan uslublari - induksiya va deduksiyadan, maxsus izchillik, sabab, jarayon va natija bog liqligi, tarixiy ʻ bilishning xolislik, tarixiylik hamda tizimlilik tamoyillaridan keng foydalanildi.“ TADQI QOTN IN G USULLARI ”

Mavzuning nazariy va amaliy ahamiyati Bitiruv malakaviy ishining nazariy ahamiyati shundan iboratki, uning ilmiy taklif va amaliy tavsiyalaridan Ali Qushchi ilmiy faoliyatini tadqiq etishda foydalanish mumkin. Mavzuning amaliy ahamiyati shundaki, ishlab chiqilgan ilmiy taklif va amaliy tavsiyalardan Ali Qushchi ilmiy faoliyati bo’yicha chora-tadbirlar ishlab chiqishda foydalanish mumkin. 5

Похожие

ABU ALI IBN SINONing ilmiy faoliyati.
Abu Ali Ibn Sino ilmiy merosi
ABU ALI IBN SINO ILMIY MEROSI
Abu Ali ibni Sino ilmiy merosning oʻrganilishi
Abu Ali Ibni Sino ilmiy merosini oʻrganilishi