logo

Axborotga nisbatan xavf-xatar tasnifi

Загружено в:

16.08.2023

Скачано:

0

Размер:

639.1162109375 KB
Mavzu:Axborotga 
nisbatan xavf-xatar tasnifi
REJA:
1. AXBOROTLARGA NISBATAN  XAVF-XATARLAR   TASNIFI
2. XAVFSIZLIKNING ASOSIY YO NALISHLARI
ʻ
3. AXBOROTNI HIMOYALASH TIZIMI
4. AXBOROT TIZIMLARIDA MA’LUMOTLARGA NASBATAN	
 XAVF-XATARLAR  Axborotlarga nisbatan  xavf-xatarlar   tasnifi
•
Axborot	
  xavfsizligi  deb ,	 ma‘lumotlarni yo qotish va 	ʻ
o zgartirishga yo naltirilgan tabiiy yoki sun‘iy xossali 	
ʻ ʻ
tasodifiy va qasddan ta‘sirlardan har qanday 
tashuvchilarda axborotning himoyalanganligiga 
aytiladi.
Ilgarigi xavf faqatgina konfidensial (maxfiy) xabarlar 
va hujjatlarni o g’irlash yoki nusxa olishdan iborat 	
ʻ
bo lsa, hozirgi paytdagi xavf esa kompyuter 	
ʻ
ma‘lumotlari to plami, elektron ma‘lumotlar, elektron 	
ʻ
massivlardan ularning egasidan ruxsat so ramasdan 	
ʻ
foydalanishdir.	
  Bulardan   tashqari , bu harakatlardan 
moddiy foyda olishga intilish ham rivojlandi.  Tar moqdagi eng k at ta x avfl ar
•
Ilmiy   v a  amaliy   t ek shirishlar  nat ijalarini  umumlasht irish 
nat ijasida  ax borot larga  nisbat an  xav f  x at arlarni  quy idagicha 
t asnifl ash  mumk in.
X av fsizlik   siy osat ining  eng  asosiy   v azifalaridan  biri  himoy a 
t izimida  pot ensial  xav fl i  joy larni  qidirib  t opish  v a  ularni 
bart araf et ish hisoblanadi.
•
Tek shirishlar  shuni  k o’rsat adik i,  t armoqdagi  eng  k at t a  xav fl ar 
—  bu  rux sat siz  k irishga  mo’ljallangan  maxsus  dast urlar, 
Komp’y ut er  v iruslari  v a  dast urning  ichiga  joy lasht irilgan 
maxsus  k odlar  bo’lib,  ular  Komp’y ut er  t armoqlarining  barcha 
obhek t lari  uchun  k at t a  x av f  t ug’diradi.  Xavfsizlikning asosiy yo nalishlariʻ
o
Axborot xavfsizligi
o
  Iqtisodiy xavfsizlik
o
Mudofaa xavfsizligi
o
Ijtimoiy xavfsizlik
o
Ekologik xavfsizlik  Axborot xavfsizligi
•
Axborot   xavfsizligi  deb ,  ma‘lumotlarni yo qotish va 	ʻ
o zgartirishga yo naltirilgan tabiiy yoki sun‘iy xossali 	
ʻ ʻ
tasodifiy va qasddan ta‘sirlardan har qanday 
tashuvchilarda axborotning himoyalanganligiga 
aytiladi.
Ilgarigi xavf faqatgina konfidensial (maxfiy) xabarlar 
va hujjatlarni o g’irlash yoki nusxa olishdan iborat 	
ʻ
bo lsa, hozirgi paytdagi xavf esa kompyuter 	
ʻ
ma‘lumotlari to plami, elektron ma‘lumotlar, elektron 	
ʻ
massivlardan ularning egasidan ruxsat so ramasdan 	
ʻ
foydalanishdir.	
  Bulardan   tashqari , bu harakatlardan 
moddiy foyda olishga intilish ham rivojlandi.    Iqtisodiy xavfsizlik
•
Iqtisodiy xavfsizlik .  Milliy iqtisodda	  axborotlarni  
yaratish ,	
  tarqatish , qayta ishlash va foydalanish 
jarayoni hamda vositalarini qamrab olgan yangi 
tarmoq vujudga keldi. «Milliy axborot resursi» 
tushunchasi yangi iqtisodiy kategoriya bo lib xizmat 	
ʻ
qilmoqda. Davlatning axborot resurslariga 
keltirilayotgan zarar axborot xavfsizligiga xam ta‘sir 
ko rsatmoqda. Mamlakatimizda axborotlashgan 	
ʻ
jamiyatni shakllantirish va uning asosida jahon yagona 
axborot maydoniga kirib borish natijasida milliy 
iqtisodimizga turli xildagi zararlar keltirish xavfi 
paydo bo lmoqda	
ʻ  Mudofaa xavfsizligi
•
Mudofaa xavfsizligi .  Mudofaa 
sohasida	
 xavfsizlikning   asosiy  
ob’yektlaridan bo lib, mamlakatning 	
ʻ
mudofaa potensialining axborot tarkibi va 
axborot resurslari hisoblanmoqda. Hozirgi 
kunda barcha zamonaviy qurollar va harbiy 
texnikalar juda ham kompyuterlashtirilib 
yuborildi. Shuning uchun xam ularga 
axborot qurollarini qo llash ehtimoli katta.	
ʻ  Ijtimoiy xavfsizlik ,  Ekologik xavfsizlik
•
Ijtimoiy xavfsizlik.   Zamonaviy axborot 
– kommunikatsiyalar 
texnologiyalarining milliy iqtisod barcha 
tarmoqlarida keng qo llanishi inson ʻ
psixologiyasi va jamoa ongiga 
«yashirin» ta‘sir ko rsatish 	
ʻ
vositalarining samaradorligini 
yuksaltirib yubordi. •
Ekologik xavfsizlik .	
  Ekologik xavfsizlik 
– global masshtabdagi muammodir. 
«Ekologik toza»,	
  energiya   va   resurs  
tejaydigan , chiqindisiz texnologiyalarga 
o tish faqat milliy iqtisodni 	
ʻ
axborotlashtirish hisobiga qayta qurish 
asosidagina yo lga qo yish mumkin.	
ʻ ʻ  Axborotni himoyalash tizimi
•
Axborotning himoyasi deb , boshqarish va ishlab chiqarish faoliyatining axborot 
xavfsizligini ta‘minlovchi va tashkilot axborot zaxiralarining yaxlitliligi,  ishonchliligi , 
foydalanish osonligi va maxfiyligini ta‘minlovchi qat‘iy reglamentlangan dinamik 
texnologik jarayonga aytiladi.
Axborotning egasiga, foydalanuvchisiga va boshqa shaxsga zarar yetkazmoqchi bo lgan 	
ʻ
nohuquqiy muomaladan har qanday hujjatlashtirilgan, ya‘ni identifikatsiya qilish 
imkonini beruvchi rekvizitlari qo yilgan holda moddiy jismda qayd etilgan axborot 	
ʻ
himoyalanishi kerak.  Axborot tizimlarida Ma’lumotlarga nasbatan xavf-xatarlar
• Komp’yuter  tizimi  (tarmog’i)  ga  ziyon  yetkazishi  mumkin  bo’lgan  sharoit,  harakat   va   jarayonlar  
Komp’y ut e r t izimi   (t armog’i)  uchun xavf-xatarlar deb hisoblanadi.
     Avtomatlashtirilgan axborot tizimlariga tasodifiy ta’sir ko’rsatish sabablari tarkibiga quyidagilar kiradi.
     Ma’lumki, Komp’yuter tizimi (tarmog’i) ning asosiy komponentlari – texnik vositalari, dasturiy-                 
     matematik     tahminot va Ma’lumotlardir.
•
Nazariy tomondan bu komponentlarga nisbatan to’rt turdagi xavflar mavjud, ya’ni uzilish,  tutib   qolish , 
o’zgartirish va sohtalashtirish.  Axborot tizimlarida Ma’lumotlarga nasbatan xavf-xatarlar
•
Uzilish  - qandaydir tashqi harakatlar (ishlar, jarayonlar) ni 
bajarish uchun hozirgi ishlarni vaqtincha markaziy 
protsessor qurilmasi yordamida to’xtatishdir, ularni 
bajargandan so’ng protsessor oldingi holatga qaytadi va 
to’xtatib qo’yilgan ishni davom ettiradi. Har bir uzilish tartib 
raqamiga ega, unga asosan markaziy protsessor qurilmasi 
qayta ishlash uchun qism-dasturni qidirib topadi. 
Protsessorlar ikki turdagi uzilishlar bilan ishlashni vujudga 
keltirishi mumkin: dasturiy va texnik. Biror qurilma 
favqulodda xizmat ko’rsatilishiga muhtoj bo’lsa, unda texnik 
uzilishlar paydo bo’ladi. Odatda bunday uzilish markaziy 
protsessor uchun kutilmagan hodisadir. Dasturiy uzilishlar 
asosiy dasturlar ichida protsessorning maxsus buyruqlari 
yordamida bajariladi. Dasturiy uzilishda dastur o’z-o’zini 
vaqtincha to’xtatib, uzilishga taalluqli jarayonni bajaradi. •
Tut ib olish  – jarayoni oqibatida g’arazli 
shaxslar   dasturiy vositalar va axborotlarning 
turli magnitli tashuvchilariga kirishni qo’lga 
kiritadi. Dastur va Ma’lumotlardan  noqonuniy
  nusxa   olish , Komp’yuter tarmoqlari aloqa 
kanallaridan nomualliflik o’qishlar va hokazo 
harakatlar tutib olish jarayonlariga misol 
bo’la oladi.

Mavzu:Axborotga nisbatan xavf-xatar tasnifi REJA: 1. AXBOROTLARGA NISBATAN XAVF-XATARLAR TASNIFI 2. XAVFSIZLIKNING ASOSIY YO NALISHLARI ʻ 3. AXBOROTNI HIMOYALASH TIZIMI 4. AXBOROT TIZIMLARIDA MA’LUMOTLARGA NASBATAN XAVF-XATARLAR

Axborotlarga nisbatan xavf-xatarlar tasnifi • Axborot xavfsizligi deb , ma‘lumotlarni yo qotish va ʻ o zgartirishga yo naltirilgan tabiiy yoki sun‘iy xossali ʻ ʻ tasodifiy va qasddan ta‘sirlardan har qanday tashuvchilarda axborotning himoyalanganligiga aytiladi. Ilgarigi xavf faqatgina konfidensial (maxfiy) xabarlar va hujjatlarni o g’irlash yoki nusxa olishdan iborat ʻ bo lsa, hozirgi paytdagi xavf esa kompyuter ʻ ma‘lumotlari to plami, elektron ma‘lumotlar, elektron ʻ massivlardan ularning egasidan ruxsat so ramasdan ʻ foydalanishdir. Bulardan tashqari , bu harakatlardan moddiy foyda olishga intilish ham rivojlandi.

Tar moqdagi eng k at ta x avfl ar • Ilmiy v a amaliy t ek shirishlar nat ijalarini umumlasht irish nat ijasida ax borot larga nisbat an xav f x at arlarni quy idagicha t asnifl ash mumk in. X av fsizlik siy osat ining eng asosiy v azifalaridan biri himoy a t izimida pot ensial xav fl i joy larni qidirib t opish v a ularni bart araf et ish hisoblanadi. • Tek shirishlar shuni k o’rsat adik i, t armoqdagi eng k at t a xav fl ar — bu rux sat siz k irishga mo’ljallangan maxsus dast urlar, Komp’y ut er v iruslari v a dast urning ichiga joy lasht irilgan maxsus k odlar bo’lib, ular Komp’y ut er t armoqlarining barcha obhek t lari uchun k at t a x av f t ug’diradi.

Xavfsizlikning asosiy yo nalishlariʻ o Axborot xavfsizligi o Iqtisodiy xavfsizlik o Mudofaa xavfsizligi o Ijtimoiy xavfsizlik o Ekologik xavfsizlik

Axborot xavfsizligi • Axborot xavfsizligi deb , ma‘lumotlarni yo qotish va ʻ o zgartirishga yo naltirilgan tabiiy yoki sun‘iy xossali ʻ ʻ tasodifiy va qasddan ta‘sirlardan har qanday tashuvchilarda axborotning himoyalanganligiga aytiladi. Ilgarigi xavf faqatgina konfidensial (maxfiy) xabarlar va hujjatlarni o g’irlash yoki nusxa olishdan iborat ʻ bo lsa, hozirgi paytdagi xavf esa kompyuter ʻ ma‘lumotlari to plami, elektron ma‘lumotlar, elektron ʻ massivlardan ularning egasidan ruxsat so ramasdan ʻ foydalanishdir. Bulardan tashqari , bu harakatlardan moddiy foyda olishga intilish ham rivojlandi.