logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Общий
  4. BUHORO VOXASI SHAHARLARI

BUHORO VOXASI SHAHARLARI

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

1029.6611328125 KB
Скачать
MAVZU:BUHORO VOX ASI SHA HARLA RI VARAXSHA —  QADIMIY  SHAHAR  HAROBASI.  BUXORODAN  40 KM   SHIMOLIY-G ARBDA,   DASHTI   ʻ URGANJI  KO LINING ʻ  QADIMIY   RAJFANDUN  VOHASIDA  JOYLASHGAN.   VARAXSHA   MAYDONI   9  GA  VA   BALANDLIGI   10—20   METRLI   ULKAN   TEPA  SHAKLIDA  SAQLANGAN. Varaxsha  va  uning  atrofida  V. A.  Shishkin  (1937-39,  1947-54)  keng   ko lamda  arxeologik  tadqiqotlar  olib  borgan;  ʻ A.   Muhammadjonov  (1975 —77),  O. V. Obelchenko  (1977—79),  G. V. Shishkina  (1987—90)  ham   Varaxshaning  ayrim  qismlarida  qazishmalar  olib  borishgan.  Arxeologik   qazishmalardan  ma lum  bo lishicha,  Varaxsha  mil.  av.  2-asrda  bir-biriga   ʼ ʻ tutashgan  bir  nechta  istehkomli   qishloqlar  tarzida  qad  ko targan. ʻ Varaxsha  harobalarining   shimoliy   g arbida   qadimiy  ʻ qo rg onlardan ʻ ʻ  birining   tashqi   devori   hamda   yarim   doira   shakldagi   ichki   sahni   4,5×5   metrli  burji  kavlab   o rganilgan.   Devorning   qalinligi   ʻ 1,8—1,9   m   va   hajmi   37×41×10   sm   bo lib   ʻ xom  g ishtdan ʻ  qurilgan.   Devor   va   burjlarida   ichki   tomoni   38—40   sm,   tashqarisi   75—80   sm,   kengligi   20—22   sm   bo lgan  ʻ paykonsimon  nishon   tuynuklari   ochilgan. Mil.  av.   2—1-asrlarda   va   mil.   1—2   asrlarda   Varaxsha   va   uning   atrofida   madaniy   hayot   gullagan.   3—4-asrlarda   Varaxsha   tanazzulga   uchragan.   5-asrda   Varaxsha   yana   tiklanib   Buxoroning   qadimiy   hukmdorlari —  buxorxudotlarnint  qarorgohiga   aylangan.   Shu   davrda   Varaxsha   mustahkam   devor   bilan   o ralgan,   ʻ uning   janubiy   qismida  ark  qurilgan.   8—10- asrlarda  ayniqsa  obod  bo lgan.  Varaxsha  va   ʻ uning   atroflari   12   kanal   bilan   sug orilib,   ʻ Rajfandun  vohasidagi  eng  yirik  va  markaziy   qal alardan  biriga  aylangan. ʼ Buxoro va  Xorazm  oralig idagi  ʻ karvon  yo li  Varaxsha   ʻ orqali  o tgan ʻ [1] .  Har  o n  besh  kunda  Varaxshada  bir   ʻ kunlik,  yil  oxirida  20  kunlik  bozor  sayli  (navro zi   ʻ kasho  varzon,  ya ni  dehqonlar  yangi  yili)  o tkazilgan ʼ ʻ [2] .  Buxorxudotlar  qarorgohi  qilinishi  bilan  Varaxsha   yirik  shaharga  aylangan.  11—12-asrlarda  uning   hududi  eniga  6 km  dan  ziyod  bo lgan.  12-asrda   ʻ Varaxsha  vohasidagi  hayot  to satdan  noma lum   ʻ ʼ sabablarga  ko ra  to xtab  qolgan. ʻ ʻ 1949—54  yillarda  Varaxsha  tarixi  va  me morligi ʼ  o rganildi.  Kvadrat  shakldagi  yirik  xom  g ishtlardan   ʻ ʻ qo shminora  tarzida  o rab  chiqilgan  balandligi  15  m   ʻ ʻ bo lgan  ʻ tagkursi larning  biriga  podsho  saroy i  va   ikkinchisiga  soqchixonali  darvozaxona  bino  qilingan.   Arkning  sharqiy  qismida  tomi  ravoqsimon   gumbaz  tarzida  yopilgan  uzun  yo laksimon ʻ  (navkarxona  va   darvozaxona)  xonalar  mavjud  bo lgan. ʻ Arkning markazida  janub  tomoni  mudofaa  devoriga  yondoshgan  Varaxsha  hukmdorining  saroyi  joylashgan.  U  Sharqiy  (11,5×17  m)  va  G arbiy ʻ  (6,6×7,25  m)  mehmonxona  hamda  Qizil  xona  ( zal )  (8,5×12  m)  lardan  iborat  bo lgan.   ʻ Saroy  g arb  tomonidan  3  ravoqli  ganchkori  ustunlar   ʻ o rnatilgan  hashamatli  peshayvon  bilan  o ralgan.  Ayvon   ʻ ʻ ravoqlarining  ustunlari  va  toqilari   ganchkori  qabartma  tasvirlar  hamda  turli  xil  girixlar  bilan  bezatilgan. Saroyning  Kizil  xona  va  Sharqiy  mehmonxonalari  to la  kavlab   ʻ ochilgan.  Xona  devorlari  mayda  somonli  loy  suvoq  ustidan   yupqa  ganch  suvoq  qilinib,  devoriy   rasmlar  qizil,  sariq,   kulrang,  qora,  zangori,  pushti  va  jigarrang  bo yoqlar ʻ  bilan   bezatilgan.  Ularda  turli  xil  manzaralar ,  fil  mingan  shahzoda  va  chokarlarning  old  va  ortdan  chovut  solgan  qoplonlar  bilan  olishuvi;  qayrilib  nishonga   kamondan   o q ʻ  uzayotgan  ot  ustidagi  chavandoz ,  qanotli  tuya  shaklidagi  oltin   taxtda  o tirgan  hukmdor  tasvirlangan. ʻ Sharqiy mehmonxona  devorida  tiz  cho kib,  qo lida  qadah   ʻ ʻ tutgan  malika,  belida   shamshir ,  bir  qo lida  qisqich  ushlagan   ʻ podshoh,  o rtada  vazasimom  ʻ otashgoxda  yonib  turgan   muqaddas  olov- azarxurro ,  otashgoxdan  o ngda  beliga  xanjar   ʻ taqilgan  shahzodaning  tiz  cho kib  ibodat  qilayotgan  tasviri   ʻ yoki  sovut  va  dubulg a  kiygan,  qo llarida  nayza,  ʻ ʻ qalqon  ushlagan  suvoriylarning  jang  qilayotgan,  shuningdek  butazor ,  to qay ʻ  ichidagi  ov  manzarasi  kabi  tasvirlar  ayniqsa   diqqatga  sazovordir. Arxeologik  topilmalardan  aniqlanishicha,  janubiy   xonalarning  ikkinchi  qavatidagi  xona  ganchkori  naqshlar  bilan  bezatilgan  ekan.  Ko plab  topilgan  qabartma  ganchkori   ʻ naqshlar  orasida  hovuzda  suzib  yurgan  baliqlar ,  yelkasidan  o q  yegan  ʻ arhar ,  yelib  borayotgan  jayran ,  bedanalar ,  ayol  boshli  baxt   qushi  —  Humo ,  hamlaga  tayyorlanayotgan  ajdarho ,  taqimiga  sadoq  bog lagan  suvoriy  hamda  ko pdan- ʻ ʻ ko p  ayollarning  bosh  qismlari  bilan  bir  qatorda  turli  xil  ʻ islimiy  va  girih  parchalari  uchraydi. POYKEND, POYKAND — QAD. KARVON YO LI USTIDA QAD KO TARGAN ʻ ʻ SHAHAR HAROBASI ( MILODDAN AVVALGI 4 - 3 - MILODIY 11-ASRLAR ). BUXORODAN 44 KM JANUBI-G ARBDA, ʻ JONDOR VA QORAKO L ʻ TUMANLARI TUTASHGAN XUDUDDA JOYLASHGAN. O RTA ʻ ASR YOZMA MANBALARIDA SHAHAR BOYKAND, XITOY SOLNOMALARIDA ESA BI NOMLARI BILAN TILGA OLINADI. UNING NOMLARI „QUYI SHAHAR“ MA NOSINI ANGLATADI. P. TASHQI ʼ DEVORLARINING NIHOYATDA MUSTAHKAMLIGIDAN SHA-HAR ILK O RTA ASRLARDA „SHAHRISTONI RO IN“, YA NI „JEZDAN ʻ ʻ ʼ QURILGAN SHAH-RISTON“ (JEZ SHAHAR) NOMI BILAN SHUH-RAT TOPGAN. • P. o tmishda 4 qism: 1) ʻ darvozali ark ( maydoni 1 ga ); 2) darvozali ichki shahriston (maydoni 11 ga); 3) darvozali tashki shahriston (maydoni 6 ga); 4) sharq , g arb ʻ hamda jan . tomonlarida qad ko targan ʻ (maydoni 100 ga dan oshiqroq) ulkan ra-bodlardan iborat bo lgan. Arqsa qad. ʻ ibo- datxona , podshoh saroyi , 9 - 10-asrlarda qad ko targan koshinkor mehrobli jome mayejidi, ichki va tashki ʻ shahristonlarda savdogar va hunarmandlarning turar joy, mahalla -ko ylari, ichki ʻ bozor , us-taxona , nonvoyxona va dorixonalar kabi bino va inshootu korxonalar joylashgan. Shaharning rabod qismida esa 50 dan ortiq naus ( ostodonlar xilxonasi)lardan iborat otashparastlarning qabristoni (nekropol), tashki bozor va bir necha ( Narshaxiyning ko rsatishicha, mingdan ortiq) ʻ rabotlar , ya ni ʼ karvonsaroylar qad ko targan. Manbalarda qayd etilishicha, ʻ islomiyat davrida ham P. nauslari ochiqbo lgan. ʻ Otashparastlar o z marhumlari ustuxonlarini hatto, Buxoro shahridan P. nauslariga eltib dafn ʻ etganlar. Ayrim ma lumotlarning  guvohlik  berishicha,  P.  qad.  Buxoro  hukmdorlarining  ʼ qarorgohi  bo lgan.  Har  bir  pod-sho  o zi  uchun  bu  shaharda  o rdugoh  barpo  etgan.  ʻ ʻ ʻ Eftaliylar   davlati  hukmronligi  davrida  ( 5-asrning  2yarmi  va  6-asr  boshlari)  u  poytaxtga  aylantirilgan.  Nar-shaxiyning  yozishicha,  shahar  aholisining  aksariyati   savdogar  bo lib,  ular  Xitoy  va  dengiz  bo yi  mamlakatlari  bilan  savdo  qilganlar  va   ʻ ʻ juda  davlatmand  bo lgan.  Shu  boisdan  arab  geograflari  ʻ Ibn   Hurdodbeh  va  Ibn   al-Faqihlar  P.ni  „Madina  at-tujjor“,  ya ni  „Savdogarlar  shahri“  nomi  bilan  ta rif   ʼ ʼ etadilar. P.  o z ʻ tarixi   jarayonida   Buxoro  voha-sining  nafaqat  yirik  savdo  markazlaridan  biri   sifatida,  balki  tutgan  geografik  o rni  jihatidan  G arbiy  ʻ ʻ Sug dning ʻ  siyosiy  hayotida   strategik  tomondan  muhim  ahamiyatga  ega  bo lgan.  ʻ Vohaning  janubi-g arbiy   ʻ chegarasida  harbiy  istehkom  sifatida  bino  qilingan  P.  ilk  o rta  asrlarda  Buxoro   ʻ viloyatining  atrofi  yagona  mudofaa  inshooti  —  Kan -pir  devor  bilan  o rab  olingunga   ʻ qadar  u jan.g arb,  ʻ dasht  hududlaridan  mutta-sil  sodir  bo ladigan  ʻ ko chmanchi ʻ   qabilalarning  chopkunlarini  qaytarish  va  tashqi  dushman  hujumlarining  yo lini   ʻ to sib,  ularga  dastlabki  zarbalarni  berishda  mustahkam  harbiy  ʻ qaror-goh  vazifasini   o tagan.  Uning  mudofaa  inshootlari  nihoyatda  mustahkam  qurilgan  bo lib,   ʻ ʻ zamonasining  har  qanday  qamaliga  bardosh  bera  olgan. P.  arki,  ichki  va  tashqi  shahristonlarining  har  biri  alohida  qalin  (3,5-  5 m)  va  baland   devorlar  halqasi  bilan  o ralgan.  Devor  bo ylab  har  60  m  masofada  va  ʻ ʻ tashqi  burchaklarda  baland  (11,5-12,5  m)  2 qavatli  burjlar  o rnatilib,  darvoza  atrofi   ʻ mudofaa  inshootlari  (labirint)  bilan  mustahkamlangan.  Shahar  devorlari  va  burjlari   har  1,6  m  oralig i  bo ylab  shaxmat  uslubida  3 qator  nishon  ʻ ʻ tuynuklari  (tirkash)   o rnatilgan. ʻ 674 yilda P. Arab xalifaligi lashkar -boshisi Ubaydulloh ibn Ziyod tomo-nidan fath etiladi. 707 yilda esa P. xalifalikning Xuroson voliysi Kutay-ba ibn Muslim tomonidan qamal qili-nadi. P.liklar qattiqturib arablarga qarshilik ko rsatadilar. Qamal 50 kun ʻ davom etadi. Kuch bilan P.ni qo lga kiri-ta olmagan arablar ʻ shahar devori os-tidan lahim ( tunnel ) qazib ichkariga bostirib kiradilar. P. arablar kuliga o tadi. P.liklar kattagina boj to lab ʻ ʻ Qutayba bilan sulh tuzadilar. Biroq shaharliklarning qo zg oloni ʻ ʻ oqibatida P. qayta egallanib, vayron etiladi. Juda katta miqdorda oltin va kumushdan yasalgan but va jomlar bilan bir qatorda ko plab ʻ qurolyarog ʻ hamda harbiy anjomlar o lja ʻ tarzida olinadi. Qutayba askarlari bu qurol-aslahalarning bir qismi bilan qurollanib oladilar. Tabariynyant yozishicha, shaharning boyligidan arablar hayratga tushganlar. Xat-to, eritilgan oltinkumush anjomlar va butlarning tosh qolipidan 150 ming misqol miqdorda yombi ajratib olingan. 9-asrning oxirgi  choragi  va  10-asr  mobaynida  P.  va  uning  dehqonchilik  vohasi  ravnaq  topadi.  Ichki  va  tashqi  savdo   munosabatlari  kengayib  kulollik,  shishasozlik,  koshinkorlik ,  misgarlik  va  binokorlik  taraqqiy  etadi.  Ilm-fan ,  ayniqsa,   fiqhshunoslik  rivojlanib,  bir  guruh  P.lik  fiqhshunos  olimlar  yetishib  chiqadi.  Ammo  somoniylar  hukmronligi  barham   topgach,  11-asrda  P.ning  sug orish  tarmoklari  suvsizlikdan   ʻ qurib  qoladi.  Oqibatda  shahar  bo shab,  harobaga  aylanadi.   ʻ 12-asrning  1-choragida  Arslonxon   Muhammad  ibn  Sulaymon  hukmronligi  davrida  P.  qayta   tiklanib  va  uning  atrofi  qayta  obodonlashtiriladi.  Sha-har   aholisi  yana  gavjumlashib,  kurkam  turar  joylar,  podshoh   uchun  esa  muhta-sham  saroy  quriladi.  P.ning  suv   ta minotini  yaxshilash  maqsadida  Qo-rako l  daryosidan  uz.   ʼ ʻ 1  farsaxli  kanal  qazib  chiqarish  uchun  harakat  qili-nadi.   Biroq,  kanal  qazilib  tugatilmay  qoladi.  P.  suvsizlikdan  12- asrning  2yarmida  butunlay  qurib  yana  vayro-naga  aylanadi. P. shahri  harobalari  arxeologik  jihatdan  dastlab  1903-yilda  R.Pampelli,  1913-14   yillarda  L. A. Ziminlar  tomonidan  o rganilgan.  Buxoro  vohasi  ʻ shaharsozlik  madaniyatining  yuzaga  kelishi  va  rivojlanish  tarixini  o rganish  munosabati  bilan   ʻ o tgan  asrning  80-90  yillarida  P.  harobalarida  keng  ko lamda  mut-tasil  ʻ ʻ arxeologik  qazish  ishlari  amalga  oshirildi.  Arxeologik  tadqiqotlarni  tashkil  etish   maqsadida  1980-yilda  O zbekiston ʻ   Fanlar  akademiyasi  Arxeologiya  instituti  va   Rossiya  Davlat   Ermitajining  maxsus  qo shma  arxeologik  ekspeditsiyasi  ( ʻ A.Muhammadjonov  rahbarligida)  tashkil  etildi.  Bu  ekspeditsiya  a zolari   ʼ (G. L. Semenov,  J.Mirzaahmedov,  Sh.  Odilov  va  boshqalar)  ko p  yillarga  ʻ rejalashtirgan  arxeologik  qazishlarni  to  hozirgi  kunga  qadar  davom  ettirmoqdalar.   I.tlar  va  arxeologik  qazishlar  natijasida  P.  yodgorligining  umumiy  tarixiy   topografiyasi  o rganilib,  rejalari  chizmalarga  tushirildi.  Unda  qad.  ko targan  ilk   ʻ ʻ chegara  istehkomi,  so ngra  shahar  qiyofasini  shakllantirgan  baland  va  qalin   ʻ mustahkam  mudofaa  devorlar  bilan  o ralgan  ark,  4 tomonida  bir  nechta   ʻ darvozalar  (eni  3,5  m)  o rnatilgan  va  qator  burjli  devorlar  qad  ko targan  ichki  va   ʻ ʻ tashqi  Shahriston  hamda  saxn  bo ylab  ko plab  karvonsaroy  va  nausli  nekropol   ʻ ʻ joylashgan  ulkan  rabodlarning  yuzaga  kelishini  tarixiy  bosqichlari  va  madaniy   qatlamlarining  qalinligi  belgilandi.  P.ning  qad.  qismi —  arkning  os-tida  madaniy   qatlam  qariyb  18  m  ga  borsa,  ichki  va  tashqi  shahristonlari  ostida  esa  uning   qalinligi  4-4,5  m  dan  oshmaydi.  Arkning  quyi  qatlamida  qavd  etilgan  topilmalar   miloddan  avvalgi  4-3-asrlar,  ichki  shahristonning  ostki  qatlami  topilmalari  milodiy   3-4-asrlar  va  tashqi  shah-ristonning  quyi  qatlami  va  topilmalari  esa  4-5-asrlar   bilan  sanaladi.  Arxeologik  topilmalarning  guvohlik  berishicha,  P.da  hayot   miloddan  avvalgi  4-asrdan  to  milodiy  11-asrgacha,  ya ni  1500-yil  davomida   ʼ kechgani  ma lum  bo ldi. ʼ ʻ Arkda qad.  ibodatxona,  jome  masjid  va  podshoh  saroyi  harobalari,  ichki   shahristonda  dorixona  (8-asr),  bir  qancha  ulkan  tandirlar  o rnatilgan   ʻ shahar  nonvoyxonasi,  tashqi  shahristonda  kulollik,  shishasozlik  kabi   hunarmandlarning  mahalla-ko ylari,  4 tomoni  supali  markazida  sandali  bor   ʻ yotoqxo-na,  oshxona,  omborxona  va  tashnobli  tahoratxonali  mo jazgina   ʻʼ bir  qavatli  hovlijoylarning  harobalari  qazib  ochildi.  P.ning  rabod  qismida   kulollik,  shishasozlik  va  temirchilik  us-taxonalari-yu  xumdon  va  qo ralari   ʻ hamda  50  dan  ortiq  nauslarning  qol-dikdari  bilan  bir  qatorda  P.dan   Buxoroga  tomon  yo nalgan  karvon  yo li  (kengligi  20  m)ning  2 yoqasi   ʻ ʻ bo ylab  joylashgan  20  dan  ortiq  karvonsaroylarning  vayronalari  qayd   ʻ etilib,  ulardan  bir  nechtasi  qazib  ochildi.  8-  10-asrlarga  mansub  bunday   mehmonxona  va  qo noqxonalar  murabaa  (75x75m)  shakdda   ʻ xomg ishtlardan  bino  qilingan.  Tashqi  devorning  4 burchagi  doira  shaklida   ʻ burjlar  bilan  mustahkamlangan.  Hovlisining  markazida  tuyalarga  ortilgan   yuklar  tushiriladigan  1 yoki  2 uzun  supa  ishlangan.  Karvonsaroy   qaramaqarshi  tomonlarida  2 darvoza  (3-5  m)  o rna-tilgan.   ʻ Mehmonxonaning  4 tomoni  bo ylab  60  dan  ortiq  supali,  sandalli  1 yoki  2  ʻ xonali  yotoqxonalar,  o chokli  yoki  tandirli  ovqatxona,  tashnobli  tahorat   ʻ yoki  g uslxona  va  omborxonalar  joylashgan.  Saroyning  shimoli-g arbiy   ʻ ʻ burchagida  otashparastlarning  otashkadali  ibo-datxonasi  bino  qilingan.   Xonalarning  tomi  ravoqsimon  shaklda  yopilib,  markaz  qismida  sopol   quvurlardan  mo rkonlar  o rnatilgan. ʻ ʻ Arxeologik qazishlar  jarayonida  P.   yodgorligidan  turli  xil  topilmalar:  sirli  va  sirsiz   sopol  ko za  va  tovoqlar,  shisha  idishlar,  jez  va   ʻ temir  bu-yumlar,  qurolyarog lar,  shuningdek,   ʻ turli  sanalarda  zarb  etilgan  chaqa  tan-galar   (Xitoy,  Sosoniy,  Umaviy  va  Ab-bosiylarning   fuluslari;  Buxoro,  Samarqand,  Marv,  Farg ona,   ʻ Axsikat  va  Isfijob  zarbxonalarida  zarb  etilgan   Somoniy  va  Qoraxoniylarning  tangalari  hamda   Hirotda  zarb  etilgan  G az-naviylarning  1  dona   ʻ oltin  dinori)  topildi.  Topilmalarning  kattagina   qismi  hozirgi  vaqtda  P.  yodgorligi  yaqinida   tashkil  etilgan  „Arxeologiya  mu-zeyi“  zallarida   namoyish  etilgan. Romitan — O zbekiston  Respublikasi   ʻ Buxoro  viloyati  Romitan  tumanidagi  shahar   (1981-yildan),  tumanning  ma muriy  markazi. ʼ Yaqin  temir  yo l  stansiyasi—Kogon  (30 km).   ʻ Viloyat  markazi  (Buxoro)dan  17 km.  Aholisi   15  ming  kishi  (2003),  asosan,  o zbeklar,   ʻ shuningdek,  tojik,  qozoq,  tatar,  rus  va   boshqa  ham  yashaydi.  Romitan   O zbekistonning  qad.  shaharlaridan  biri.   ʻ Romitan  nomi  mahalliy  rivoyatga  ko ra,   ʻ "Romitan"  —  "Tan  oromi"  dan  deyiladi.   "Romitan"  atamasi  turkiy  mitan  urug i   ʻ nomidan  kelib  chiqqan  degan  taxminlar  ham   mavjud. Narshaxiy yozishicha,  Romitan  katta  bir  ko handizga   ʻ ega  va  mustahkam  bir  qishloq  bo lib,  Buxorodan   ʻ qadimiyroqdir.  Ba zi  manbalarda  bu  qishloqni  Buxoro   ʼ deb  ataganlar.  R.da  qadimda  hukmdorlar  turar  joylari   bo lgan.  Buxoro  sh.  vujudga  kelgandan  so ng  ular   ʻ ʻ Romitanda  faqatgina  qish  faslida  yashaganlar. Arab  sarkardasi  Ubaydulloh  ibn  Ziyod  qo shini  674  yilda   ʻ Romitanga  bosqin  uyushtirgan.  Buxoroliklarning  arab   qo shini  bilan  bo lgan  hal  qiluvchi  jangi  Romitan   ʻ ʻ yaqinida  Vardonze  hududida  bo lib  o tgan.  Tabariyning   ʻ ʻ yozishicha,  707  yilda  Kutayba  Romitanni  bosib  olgan.   Xuroson  voliysi  Abu  Muslim  Buxoroga  har  gal  kelganida   o z  qarorgohini  Romitanda  joylashtirgan.  Arab  geograf   ʻ va  sayyohlari  10-asrda  Buxoro  vohasidagi  30  ga  yaqin   shaharlar  qatorida  Romitan  nomini  ham  tilga  olishgan. Mahmud ibn  Banuwmx:  "Bahr  al-asror"  (17-asr)  asarida   yozishicha,  Romitan  Buxoro  viloyatidagi  10  ta  tumanning  biri,   o rta  asrlarda  "Samjon"  (R.  tumanining  2nomi)  deb  atalgan. ʻ Romitan  Toshkent—Samarqand—Urganch,  Toshkent—Nukus   avtomagistral  yo li  yoqasida  joylashgan.  Aholisi  va  xo jaliklari   ʻ ʻ Amu  —  Buxoro  mashina  kanalidan  suv  oladi.  Shaharda  g isht   ʻ va  paxta  tozalash  zavodlari,  to quvchilik  fabrikasi,  bosmaxona,   ʻ dehqon  bozori,  novvoyxona,  mehmonxona,  aloqa  bo limi,  bank,   ʻ madaniy  savdo  va  maishiy  xizmat  ko rsatish  shoxobchalari  bor.   ʻ Umumiy  ta lim  maktablari,  qishloq  xo jaligi  kasbhunar  kolleji,   ʼ ʻ madaniyat  saroyi,  kutubxona,  stadion,  "Xotira  va  Qadrlash"   madaniyat  va  istirohat  bog i,  kasalxona  va  dorixonalar  mavjud.   ʻ "Motamsaro  ona"  yodgorligi  qurilgan. Romitanda  me moriy  yodgorliklardan  Mulla  Mir  Hakim   ʼ xonaqosi,  Xoja  Ali  Romitaniy  (Xojai  Azizon)  va  Xoja  Muhammad   Boboyi  Samosiy  maqbaralari  (13—14-asrlar),  Zarafshon  daryosi   ustida  qurilgan  Choriqulboy  ko prigi  saqlangan.  Hazrati  Xoja   ʻ Ubbon  va  Xoja  Za faron  qadamjo  (ziyoratgoh)lari  bor. ʼ • Vobkent —  O zbekistonʻ  Respublikasi  Buxoro  viloyatidagi  shahar  (1981  yildan).  Vobkent   tumaninint  ma muriy  markazi.   ʼ Vobkent —  ko hna  shaharlardan  biri. ʻ • Vobkent —  (o g uz  shevasidagi  „vob“  yoki   ʻ ʻ „vahobkent“ —  „bo z,  qo riqaagi  qishloq“   ʻ ʻ ma nosida).  O rta  asrlarda  Vobkent  atrofida   ʼ ʻ bir  necha  qishloq-qo rg onlar  bo lgan.   ʻ ʻ ʻ Vobkentning  g arbida  joylashgan  Narshax   ʻ qishlog i  shulardan  biri.  10-asrda  yashagan   ʻ tarixchi  olim  Narshaxiy  shu  qishloqda   tavallud  topgan.  Narshax  qishlog i  Muqanna   ʻ qo zg oloni  markazlaridan  biri  bo lgan. ʻ ʻ ʻ Vobkent 14-asr  hujjatlarida  o z  qozisiga  ega  bo lgan   ʻ ʻ qasaba,  ya ni  shahar  sifatida  Vobkana  nomi  bilan  tilga   ʼ olinadi.  16-asrdan  boshlab  Vobkent  ikki  nom —   Vobkana  va  Komot  deb  yuritila  boshlagan.  17-asrning   tarixchi  olimi  Mahmud  ibn  Valining  („Bahr  ul-asror“;   1634—41)  kitobida  Vobkent  tumani  nomi  Komot   shaklida  keltiriladi.  Vobkent  haqida  Mirzo  Badening   „Majma  al-arqom“  („Raqamlar  majmui“;  18-asr)   ʼ kitobida  ham  ma lumotlar  uchraydi.  19-asr  2-yarmiga   ʼ oid  vaqf  hujjatlarida  keltirilishicha,  Komot  tumani   (hoz.  Vobkent  tumani)dagi  Narchoq  (Narshax)   qishlog ida  hunarmandlar  ko p  bo lgan.  Vobkentda   ʻ ʻ ʻ qadimda  Madrasa,  hammom,  bozor  masjidi,  Ko hna   ʻ Vobkand,  Vobkand  Qo rg oni  kabi  tarixiy  obidalar   ʻ ʻ bo lib,  hozirda  saqlanmagan ʻ • Vobkent Buxoroni  Samarqand  va  Toshkent   bilan  bog lovchi  avtomobil  magistral  yo li   ʻ ʻ yoqasida  joylashgan.  Vobkentning   o rtasidan  Zarafshon  daryosining  irmog i   ʻ ʻ Vobkent  daryosi  kesib  o tgan.  Yaqin  temir   ʻ yo l  stapsiyasi —  Buxorodan  28 km.   ʻ Aholisi  qariyb  16  ming  kishi  (2001),   asosan  o zbeklar;  shuningdek  rus,  tojik,   ʻ tatar,  ozarbayjon  va  b.  ham  yashaydi.   Tuman  tashkilotlari,  paxta  lunkti,   hunarmandchilik  va  badiiy  buyuml  ar  sexi   faoliyat  ko rsatadi.  Me moriy   ʻ ʼ yodgorliklardan  Vobkent  minorasi  bor. • Vobkentda 1993  yil  120  o rinli  viloyat   ʻ sog lomlashtirish  markazi  ishga   ʻ tushirildi.  Qishloq  xo jaligi  kasb- ʻ hunar  kolleji  (600  o rinli),  umumiy   ʻ ta lim  maktablari,  stadion,  dorixona,   ʼ davolash  muassasalari,  maishiy   xizmat  va  jamoat  ovqatlanish   punktlari,  novvoyxona,  sanoat  mollari   va  bolalar  dunyosi  magazini,  bozor,   kutubxona,  madaniyat  uyi,   mehmonxona,  yozgi  va  kishki   kinoteatrlar,  aloqa  bo limi,  maishiy   ʻ xizmat  punktlari  mavjud. X OLIQULOVA DIYORA 208 GURUH ETBORIN GIZ UCHUN RA HMAT!!!

MAVZU:BUHORO VOX ASI SHA HARLA RI

VARAXSHA —  QADIMIY  SHAHAR  HAROBASI.  BUXORODAN  40 KM   SHIMOLIY-G ARBDA,   DASHTI   ʻ URGANJI  KO LINING ʻ  QADIMIY   RAJFANDUN  VOHASIDA  JOYLASHGAN.   VARAXSHA   MAYDONI   9  GA  VA   BALANDLIGI   10—20   METRLI   ULKAN   TEPA  SHAKLIDA  SAQLANGAN. Varaxsha  va  uning  atrofida  V. A.  Shishkin  (1937-39,  1947-54)  keng   ko lamda  arxeologik  tadqiqotlar  olib  borgan;  ʻ A.   Muhammadjonov  (1975 —77),  O. V. Obelchenko  (1977—79),  G. V. Shishkina  (1987—90)  ham   Varaxshaning  ayrim  qismlarida  qazishmalar  olib  borishgan.  Arxeologik   qazishmalardan  ma lum  bo lishicha,  Varaxsha  mil.  av.  2-asrda  bir-biriga   ʼ ʻ tutashgan  bir  nechta  istehkomli   qishloqlar  tarzida  qad  ko targan. ʻ

Varaxsha  harobalarining   shimoliy   g arbida   qadimiy  ʻ qo rg onlardan ʻ ʻ  birining   tashqi   devori   hamda   yarim   doira   shakldagi   ichki   sahni   4,5×5   metrli  burji  kavlab   o rganilgan.   Devorning   qalinligi   ʻ 1,8—1,9   m   va   hajmi   37×41×10   sm   bo lib   ʻ xom  g ishtdan ʻ  qurilgan.   Devor   va   burjlarida   ichki   tomoni   38—40   sm,   tashqarisi   75—80   sm,   kengligi   20—22   sm   bo lgan  ʻ paykonsimon  nishon   tuynuklari   ochilgan.

Mil.  av.   2—1-asrlarda   va   mil.   1—2   asrlarda   Varaxsha   va   uning   atrofida   madaniy   hayot   gullagan.   3—4-asrlarda   Varaxsha   tanazzulga   uchragan.   5-asrda   Varaxsha   yana   tiklanib   Buxoroning   qadimiy   hukmdorlari —  buxorxudotlarnint  qarorgohiga   aylangan.   Shu   davrda   Varaxsha   mustahkam   devor   bilan   o ralgan,   ʻ uning   janubiy   qismida  ark  qurilgan.   8—10- asrlarda  ayniqsa  obod  bo lgan.  Varaxsha  va   ʻ uning   atroflari   12   kanal   bilan   sug orilib,   ʻ Rajfandun  vohasidagi  eng  yirik  va  markaziy   qal alardan  biriga  aylangan. ʼ

Buxoro va  Xorazm  oralig idagi  ʻ karvon  yo li  Varaxsha   ʻ orqali  o tgan ʻ [1] .  Har  o n  besh  kunda  Varaxshada  bir   ʻ kunlik,  yil  oxirida  20  kunlik  bozor  sayli  (navro zi   ʻ kasho  varzon,  ya ni  dehqonlar  yangi  yili)  o tkazilgan ʼ ʻ [2] .  Buxorxudotlar  qarorgohi  qilinishi  bilan  Varaxsha   yirik  shaharga  aylangan.  11—12-asrlarda  uning   hududi  eniga  6 km  dan  ziyod  bo lgan.  12-asrda   ʻ Varaxsha  vohasidagi  hayot  to satdan  noma lum   ʻ ʼ sabablarga  ko ra  to xtab  qolgan. ʻ ʻ 1949—54  yillarda  Varaxsha  tarixi  va  me morligi ʼ  o rganildi.  Kvadrat  shakldagi  yirik  xom  g ishtlardan   ʻ ʻ qo shminora  tarzida  o rab  chiqilgan  balandligi  15  m   ʻ ʻ bo lgan  ʻ tagkursi larning  biriga  podsho  saroy i  va   ikkinchisiga  soqchixonali  darvozaxona  bino  qilingan.   Arkning  sharqiy  qismida  tomi  ravoqsimon   gumbaz  tarzida  yopilgan  uzun  yo laksimon ʻ  (navkarxona  va   darvozaxona)  xonalar  mavjud  bo lgan. ʻ

Похожие

QASHQADARYO VOHASI SHAHARLARI
Janubiy Turkmaniston shaharlari
O’rta asrlarda Frasiya shaharlari
Oʼrta asrlarda Italiya shaharlari
O’rta asrlarda Angilya shaharlari