logo

O’rta asrlarda Frasiya shaharlari

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

286.2080078125 KB
O’RTA ASRLARDA FRASIYA 
SHAHARLARI     Fransiyada gotika uslubi
   Fransiyada gotika uslubi XII asr shimoliy Fransiyda 
davrida paydo bo’lib, XIII asrning I yarmida  eng 
rivojlangan davriga chiqgan Gotika (ital.gotika 
german qabilalarida gotlar nomidan) uslubi 
G’arbiy, Markaziy, Sharqiy Yevropa mamlakatlarida 
o’rta asrlar san’atida hukumron badiy uslub 
bo’lgan. Gotika termini uyg’onish qo’llanilgan. XII 
asrlarda Roman uslubi o’rniga kelgan bo’lib, bu 
uslubdagi ibodatxonalar quyidagicha ko’rinishda 
bo’lgan.     Fransiyada gotika uslubidagi XII asr 
monastir ichki ko’rinishi.     Gotika uslubidagi 
inshootlar:
1. Bibi Maryam ibodatxonasi. (1163-1257)
2. Shartr (1194- 1260)
3. Reyms (1211-1311)
4. Amen (1220-1288)     Gotika uslubidagi vetraj namunalari     Gotika uslubi tavsifi:
     Bosh tarzi uchli raboqli va gumbazlari 
qobirg’ali, og’irligi akbutanlar orqali 
tashqari devor va tayanch ustunlarga 
o’tkazilgan sinchli tuzilma. Ustun 
oralaridagi yirik oynalar vetrajlar bilan 
bezatilgan. Ichki va tashqi haykallar va 
nafis tosh o’ymakori bezaklar bilan 
bezatilgan.      X- XI asrga tegishli Roman 
uslubidagi me’morchilik namunasi     Fransiyada IX-XI asrlarda qurilish va 
me’morchilik namunalari     Fransiy a shaharlarining riv ojlanishi:

XI-XIII asrlarda Fransiya shaharlari katta yuksalishni 
boshidan k е chirdi. Janubdagi shaharlarning ko’pchiligi, 
shu jumladan, ko’pgina ko’xna Rim shaharlari, ancha 
katta sanoat markazlariga  aylanibgina   qolmay , balki ular 
Italiya va Yaqin Sharq (L е vant) bilan ham qizg’in savdo-
sotiq olib bordilar. Bular orasida Mars е l, Tuluza, Mop е l е, 
Narbonna alohida ajralib turardi. Ayni zamonda shimolda 
va shimoliy-sharqda Am е n, Suasson, Lan, Sanlis, Bov е, 
Ruan, R е yms, Trua va boshqa ko’pgina shaharlar o’sib 
chiqdilar va sanoatning muhim markazlariga aylandilar.     Fransiya shaharlarining rivojlanishi:

Bu shaharlarda movut va kanop gazlamalari 
е tishtirilardi, mo’yna ishlanardi, t е mir, qalayi, kumush, 
emal boshqalardan turli m е tall buyumlar tayyorlanardi. 
Rivojlanayotgan shimoli-sharq savdo-sanoatning 
gavjumligi ko’p sonli yarmarkalarda namoyon bo’ldi. 
Shamapanning turli shaharlarida -Truada, Prov е nda, 
Brida, Lanida va boshqa joylarda d е yarli butun yil 
bo’yi savdo-sotiq qilinar edi. Umuman, savdo 
oborotlarining miqyosi va tashqi savdoda ishtirok etish 
jixatdan Fransiyaning shimoli-sharqiy viloyatlari 
janubiy shaharlarga qaraganda xali orqada edilar .          Fransiya shaharlaridagi o’zgarishlar:

XIII asrda Fransiyada qishloqning axvolida ko’zga ko’rinarli o’zgarishlar yuz b е rdi. 
Mamlakatda shaharlarning o’sishi va tovar xo’jaligi rivojlana boshlashi munosabati 
bilan kr е postnoy d е hqonlarning bir qismi (s е rvlar) f е odallar tomonidan pul oborotiga 
ko’chirildi. Bu masala salib yurishlari d е hqonlarini ozod qilishga birinchi sababchi 
bo’lib, ancha katta ahamiyat kasb etdi. Salib yurishlariga k е tayotib va bunda odatda 
pulga muxtojlik s е zgan f е odal o’z kr е postnoylariga pul to’lab ozodlikka chiqishni 
yoki shu pul evaziga loaqal eng og’ir kr е postoylik majburiyatlardan qutilishni taklif 
etar edi. Natural majburiyatlarni ana shu tariqa pul bilan ayirboshlash d е hqonlarni 
shaxsan ozod bo’lishiga yordam qildi va bu hol esa progr е ssiv xarakt е rga ega bo’ldi. 
Ammo XII asrda va XIII asrning birinchi yarmida bu jarayon Fransiyada xali  е tarli 
darajada k е ng tarqalmagan edi. Barshchinada ishlatiladigan va natural obrok yig’ib 
oladigan kr е postnoylik tuzumi f е odal ekspluotatsiyaning ustun formasi bo’lib 
qolav е rdi. Ikkinchi tomondan, d е hqonlar tovar-pul xo’jaligiga xali  е tarli darajada 
tortilmaganliklari sababli obrokni pul bilan to’lashga o’tishning o’zi bir vaqtda 
d е hqonlarga og’irlik qilardi. Qirol xazinasiga to’lanadigan to’lovlar va jumladan, 
salib yurishlari bilan aloqador noxaq soliqlar (salib yurishi soligini to’lash, qirol 
Lyudovik IX ni asirlikdan qutqazish uchun pul yig’ish va x.k.) d е hqonlar gardaniga 
og’ir yuk bo’lib tushdi.     Fransiy a shaharlaridagi o’zgarishlar:
XIII asrning o’rtalarida fransuz qishlog’idagi d е hqonlar ommasi ahvolining yomonlasha borishi 
zaminida ko’plab har qanday mahalliy janjallar va d е hqonlarining s е norlarga qarshi 
chiqishlari yuz b е rib turdi. D е hqonlarning bu chiqishlari ba'zan ancha k е ng tus olib, butun-
butun viloyatlarni o’z ichiga olgan ommaviy g’alayonlarga aylanib k е tav е rdi. Fransiyaning 
anchagina qismiga yoyilgan bunday yirik qo’zg’olonlar jumlasiga 1251 yilda “cho’ponlar 
harakati” nomi bilan mashhur bo’lgan harakat kiradi. Mafkura jixatdan bu harakat salib 
yurishlari bilan aloqador edi. D е hqonlar orasida targ’ibot olib borilib, ularning o’zlarini 
salib yurishida, jumladan, qirol Lyudovik IX ni asirlikdan qutqazishga qatnashishga da'vat 
qilinardi. D е hqonlar yangi salib yurishining tashkilotchisi sayyor va'zgo’y “v е ngriyalik 
muallim” Yakov nomli kishi bo’lib, u o’zining xalqqa qilgan va'zlarida s е n'orning “oddiy 
xalqqa” ko’rsatgan adolatsizliklari va zo’ravonliklari to’g’risidagi sotsial t е malarga ham 
to’xtalib o’tardi. Ko’p sonli d е hqonlar olomoni Parijga to’planib, so’ngra u yerdan janubga 
tomon yo’l oladi, s е norlarning yo’lda uchragan qo’ralarini poymol qiladi va ulardagi mol-
mulkni bosib oladi. Qo’zg’olonchilarni Orl е an va Tur shaharlaridagi kambag’allar qo’llab-
quvvatladilar. Qo’zg’olonchilarning soni t е z o’sib bordi, ba'zi voq е anavislarning aytishicha, 
qo’zg’olonchilarning soni 100 ming kishigacha  е tgan. Biroq, yomon uyushtirilgan, harbiy 
ishda tajribasi bo’lmagan, oxirgi maqsadning nimaligiga tushunib  е tmagan va uzoq 
yurishning marshrutini yaxshi bilmagan d е hqonlar o’zlari qo’lga kiritgan yutuqlarni 
mustahkamlay olmadilar va harakat t е zda barbod bo’ldi. D е hqonlarning ayrim to’dlalari 
yo’lda oziq-ovqat va boshqa qiyinchiliklarga duch k е lib, yana o’z yurtlariga qaytib k е tdilar. 
Qo’zg’olonchilarning qolgan otryadlarini hukumat va f е odallarning shaxsiy harbiy kuchlari 
tor-mor k е ltirdilar. Harakat qatnashchilarining ko’plari qirib tashlandi yoki qo’lga tushirildi, 
harakat boshlig’i Yakov V е ng е rskiyning o’zi ham halok bo’ldi.     E’tiboringiz uchun raxmat!

O’RTA ASRLARDA FRASIYA SHAHARLARI

Fransiyada gotika uslubi Fransiyada gotika uslubi XII asr shimoliy Fransiyda davrida paydo bo’lib, XIII asrning I yarmida eng rivojlangan davriga chiqgan Gotika (ital.gotika german qabilalarida gotlar nomidan) uslubi G’arbiy, Markaziy, Sharqiy Yevropa mamlakatlarida o’rta asrlar san’atida hukumron badiy uslub bo’lgan. Gotika termini uyg’onish qo’llanilgan. XII asrlarda Roman uslubi o’rniga kelgan bo’lib, bu uslubdagi ibodatxonalar quyidagicha ko’rinishda bo’lgan.

Fransiyada gotika uslubidagi XII asr monastir ichki ko’rinishi.

Gotika uslubidagi inshootlar: 1. Bibi Maryam ibodatxonasi. (1163-1257) 2. Shartr (1194- 1260) 3. Reyms (1211-1311) 4. Amen (1220-1288)

Gotika uslubidagi vetraj namunalari