logo

Buxoro xonligi

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

10091.979492188 KB
… … … … .. Buxoro xonligi
( 1500-1601 1601-1752) ..Reja:
 
1.Buxoro xonligining tashkil topishi.
2.Shayboniylar sulolasi hukmronligi.
3.Ashtarxoniylar sulolasi hukmronligi.  Ko chkunchixon ʻ 1510- 1530-yil larda   hukmronlik  qildi. 
Ko chkunchixondan  so ng  taxtga  o g li Abu  Said  (1530-
ʻ ʻ ʻ ʻ
1533)  o tirdi.	
 Undan  keyin  esa  hukmdorlik 	ʻ
Shayboniyxonning  ukasi  Mahmud  Sultonning  o g li 	
ʻ ʻ
Ubaydullaxon (1533-1540) qo`liga o`tdi.  .Ubaydullaxon  1533-yilda 
xonlik   poytaxtini   Samar - 
qanddan   Buxoroga   ko chirʻ - 
tirdi.                            
Shu  tariqa,   Shayboniylar 
davlati  Buxoro  xonligi  deb 
atala boshladi.  
Ubaydullaxon  Buxoroga 
otameros  mulk  deb  qarar 
edi.  Chunki  Shayboniyxon  
hayotligi -  dayoq  Buxoro 
hokimligini  ukasi  Mahmud 
Sultonga  bergan  edi.  Shu 
tariqa,  shayboniylarning  
Movaro -  u n nahrda  tashkil 
etgan  davlatiari  endilikda 
Buxoro  xonligi  deb 
ataladigan bo ldi.	
ʻ .
Ubaydullaxonning  tariximizdagi  xizmatlari  katta.  Avvalo,  u  Ismoil 
Safaviy  qo shinining  hujumlarini  bartaraf  etib,  Movarounnahmi ʻ
ularning  harbiy-siyosiy  tazyiqlaridan  saqlab  qoldi.  Ubaydullaxon 
safaviylarga  qarshi  kurashda  o'zining  ma’naviy  ilhomchisi  Mir  Arab 
taxallusi  bilan  mashhur  bo'lgan  din  peshvosi  Abdulla  Sabroniy 
tomonidan qo llab-quvvatlandi. U Ubaydullaxonning do sti ham edi.	
ʻ ʻ Ubaydullaxon  safaviylar 
ustidan  erishgan  g alabasi ʻ
tufayli Vatan mustaqilligini, 
xalq  erkini  va  din-u 
diyonatini,  or-nomusini 
saqlab  qoldi.  Ubaydullaxon 
bu  g'alabani  Mir  Arabga 
bag'ishladi  va  1533  -1536-
yillarda  Buxoroda  uning 
nomi  bilan  mashhur 
madrasa  qurdirdi.  Mir Arab 
madrasasi  hali-hamon  ilm-
ma’rifat  o chog i  bo'lib 	
ʻ ʻ
qolayotir .
Tarixchi  Hofiz  Tanish  al-Buxoriy  bekorga:   „  Uning 
davlati  va  xalofati  zamonida  Movarounnahr,  ayniqsa, 
Buxoro viloyati gullab yashnadi“.  	
deb yozmagan edi.  .Navro z  Ahmadxon  vafot ʻ
etgach,  mamlakatdagi 
siyosiy  tarqoqlik  xavfi 
yanada  kuchaydi. 
Mamlakatdagi 
parokandalikka  chek 
qo yish  uchun  markaziy 	
ʻ
hokimiyatni  yana  tiklash 
va  kuchaytirish  zarur  edi. 
Bu zaruriyatni urushlarsiz 
amalga  oshirib  bo4lmas 
edi.  Ana  shunday 
sharoitda  kurash 
maydoniga  Miyonqol 
hokimi  Iskandar 
Sultonning  o g li 	
ʻ ʻ
Abdullaxon  II  (1534-1598) 
chiqdi .   Muhammad  Islom  va  uning  avlodlari  o zlarining  kelib  chiqishini  ota ʻ
tomonidan  Muhammad  payg ambar  avlodlariga,  ona  tomonidan  esa 	
ʻ
Chingizxon  va  Jo jiga  bog lar  edilar.  XVI  asrning  ikkinchi  yarmida 	
ʻ ʻ
Muhammad  Islom,  keyinchalik  uning  o g li  Abubakr  Sa’d  Buxoroda 	
ʻ ʻ
shayxulislom lavozimida faoliyat yuritdilar.   U  shayboniylar  sulolasining 
yorqin  vakillaridan  bin,  nomi 
4-mavzuda  qayd  etilgan 
Jonibek  Sultonning  nabirasi 
edi.  Iskandarxon  xonadoniga 
Buxoro  yaqinidagi  Jo ybor 	
ʻ
qishlog'ida  istiqomat  qiluvchi, 
g oyatda  katta  nufuzga  ega 	
ʻ
bo lgan  shayx  Muhammad 	
ʻ
Islomning  ixlosi  baland 
bo lganligi
ʻ   Abdullaxon  II  ga 
bu  kurashda  juda  katta  madad 
bo'ldi.     Ashtarxoniylar ,  Joniylar  –  1601–1757-yillarda  o zbek  davlatchiligini ʻ
boshqargan  sulola.  1601-yil  ashtarxoniylardan  Boqi  Muhammad  Buxoro 
hokimiyatini  qo lga  olgach,  shayboniylar  sulolasi  hukmronligi  tugatilgan. 	
ʻ
Ashtarxoniylar  Jo jixon  naslidan  bo lib,  XIV  asrning  80-yillaridan  boshlab 	
ʻ ʻ
Astraxon  (Ashtarxon,  Hoji  Tarxon)  va  uning  atrofidagi  yerlar,  xalqlar  ustidan 
xukmronlik qilgan. Buxoroga ko chib kelgan.	
ʻ Buxoro  xoni  Iskandarxon  	(1563–83)  qizi  Zuhroxonimni  uning  o g li  Jonibek 	ʻ ʻ
sultonga  bergan.	
  Jonibek sulton  	Zuhroxonimdan  uch  o g il  (Din  Muhammad,  Boqi 	ʻ ʻ
Muhammad,  Vali  Muhammad)  ko rgan.  Din  Muhammad	
 	ʻ Abdullaxon II  	(1583–98) 
zamonida  Niso  va  Abivard  hokimi  bo ldi.  Abdulmo minxon  o ldirilgandan  keyin 	
ʻ ʻ ʻ
(1599)  amir  va  ruhoniylar  Jonibek  sultonni  xon  taxtiga  ko tarmoqchi  bo ldilar. 	
ʻ ʻ
Lekin,  Jonibek  bundan  voz  kechdi.  Shunda  ular  uning  katta  o g li  Din  Muhammad 
ʻ ʻ
nomiga xutba o qitdilar.	
ʻ  ETIBOR UCHUN RAHMAR

… … … … .. Buxoro xonligi ( 1500-1601 1601-1752)

..Reja: 1.Buxoro xonligining tashkil topishi. 2.Shayboniylar sulolasi hukmronligi. 3.Ashtarxoniylar sulolasi hukmronligi.

Ko chkunchixon ʻ 1510- 1530-yil larda hukmronlik qildi. Ko chkunchixondan so ng taxtga o g li Abu Said (1530- ʻ ʻ ʻ ʻ 1533) o tirdi. Undan keyin esa hukmdorlik ʻ Shayboniyxonning ukasi Mahmud Sultonning o g li ʻ ʻ Ubaydullaxon (1533-1540) qo`liga o`tdi.

.Ubaydullaxon 1533-yilda xonlik poytaxtini Samar - qanddan Buxoroga ko chirʻ - tirdi. Shu tariqa, Shayboniylar davlati Buxoro xonligi deb atala boshladi. Ubaydullaxon Buxoroga otameros mulk deb qarar edi. Chunki Shayboniyxon hayotligi - dayoq Buxoro hokimligini ukasi Mahmud Sultonga bergan edi. Shu tariqa, shayboniylarning Movaro - u n nahrda tashkil etgan davlatiari endilikda Buxoro xonligi deb ataladigan bo ldi. ʻ