Dunyo aholisining etnik va diniy tarkibi

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

5922.7734375 KB

Скачать

Dunyo aholisining etnik va
diniy tarkibi

•
Aholining etnik tarkibi hududlarda yashovchi
etnoslar (yunoncha etnos –«xalq»)
salmog‘idir. Etnoslar insonlarning tarixan
shakllangan, yashash hududi, madaniyati,
turmush tarzi bilan o‘zaro farq qiluvchi
ijtimoiy guruhlar hisoblanadi. Ularning
qabila , elat hamda millat ko‘rinishlari
mavjud.

•
Qabila kishilarning eng qadimiy oddiy
ijtimoiy uyushmalari hisoblanadi. Ular hozirgi
kunda, asosan, Amazoniya, Okeaniya,
Afrikaning markaziy hududlarida saqlanib
qolgan. Elat esa qabila va millat orasidagi
etnik birlik bo‘lib, kam sonli etnoslardan
iboratdir. Elatlar, asosan, Osiyo va Afrika
davlatlarida mavjud.

•
Yagona tili, hududi, madaniyati, mentaliteti va
milliy o‘zligini anglash xususiyatlari yuqori
darajada shakllangan, ko‘pchilik holatlarda o‘z
siyosiy davlatchilik an’analariga ega bo‘lgan
yirik etnoslar millat deb ataladi. Dunyo
millatlari orasida vakillarining soni 100 mln.
kishidan ortiq bo‘lgan 12 ta (5-jadval), 50–
100 mln. kishi bo‘lgan 12 ta, 25–50 mln.
kishi bo‘lgan 17 ta millat mavjud.

•
Jahon davlatlari milliy tarkib xususiyatiga ko‘ra,
bir millatli (masalan, Yaponiya, Islandiya,
Norvegiya), bir millatning boshqalariga nisbatan
katta salmoqqa ega bo‘lgan (masalan, AQSH,
Fransiya, Turkiya), ikki millatli (masalan,
Kanada, Belgiya), kelib chiqishi bir-biriga
yaqin millatlardan iborat (masalan, Afg‘oniston,
Pokiston), ko‘p millatli (masalan, Hindiston,
Indoneziya) davlatlar guruhlariga ajratiladi.

•
Etnos madaniyatining o‘zagi til hisoblanadi.
Jahondagi etnoslar tillarining o‘xshashligi va
qardoshligidan kelib chiqib, 20 dan ortiq til
oilalariga birlashtiriladi. Ular orasida hind-
yevropa til oilasiga mansub xalqlar soniga ko‘ra
yetakchilik qiladi. Jahon aholisining deyarli
1/2 qismi ushbu oila tarkibiga kiruvchi tillarda
so‘zlashadi. O‘zbeklar oltoy tillar oilasining
turkiy guruhiga mansub millat hisoblanadi.

•
Dunyoda so‘zlashuvchilar soni
100 mln. kishidan oshgan 11 ta
til mavjud bo‘lib, xitoy (1
mlrd. 310 mln. kishi), ingliz
(420 mln. kishi), hind (350 mln.
kishi), ispan (335 mln. kishi),
rus (250 mln. kishi) tillari ular
orasida yetakchilik qiladi. Xitoy,
ingliz, ispan, fransuz, arab va
rus tillari BMT faoliyatida
qo‘llaniladigan rasmiy tillar
hisoblanadi.

Aholining diniy tarkibi
•
Aholining diniy tarkibi. Dinlar sodda
(primitiv), mahalliy va dunyoviy dinlarga
bo‘linadi. Diniy e’tiqodning eng sodda
ko‘rinishi bo‘lgan primitiv dinlar hozirda,
asosan, qabilalar orasida saqlanib qolgan.
Totemizm, animizm, fetishizm kabi
ko‘rinishlari mavjud.

Mahalliy dinlar
•
Mahalliy dinlar (bir yoki bir necha
qardosh millatlar orasida tarqalgan
dinlar), asosan, bir davlat yoki
mintaqa doirasida tarqalgan.
Mahalliy dinlar orasida induizm
dini e’tiqodchilar soniga ko‘ra
peshqadamlik qiladi. Sikxizm,
konfutsiylik, iudaizm (yahudiylik),
sintoizm dinlari ham mahalliy
dinlar sirasiga kiradi (6-jadval).

Mahalliy dinlarning tarqalish mintaqalari

•
Jahonning bir qancha davlatlarida tarqalgan,
e’tiqod qiluvchilar soni ko‘p bo‘lgan uchta
dunyoviy din mavjud. Bular buddizm,
xristianlik, islom dinlaridir. E’tiqodchilar
soniga ko‘ra (2 mlrd. 400 mln. kishidan
ortiq) katoliklik, protestantlik va pravoslavlik
mazhablariga ajraladigan xristianlik
yetakchilik qiladi. Bu din vakillari jahonning
barcha mintaqalarida tarqalgan

Dunyoviy dinlarning tarqalish mintaqalari

•
Paydo bo‘lish davriga ko‘ra
dunyoviy dinlar orasida eng
yoshi hisoblangan islom dini
1 mlrd 600 mln.dan ortiq
e’tiqodchilarga egadir. 50 ta
davlat uchun davlat dini
hisoblangan islom dini, asosan,
Shimoliy Afrika, Janubi-g‘arbiy,
Markaziy, Janubiy, Janubi-
sharqiy Osiyo hududlarida keng
tarqalgan. Uning sunniylik va
shialik mazhablari mavjud.

•
Sharqiy va Janubi-sharqiy
Osiyoda (Xitoy, Yaponiya,
Mongoliya va boshqalar) asosiy
e’tiqod manbayi bo‘lgan buddizm
dini 700 mln.dan ortiq
e’tiqodchilarga ega. Uning
maxayana, xinayana, lamaizm kabi
mazhablari bor.

Dunyo aholisining etnik va diniy tarkibi

• Aholining etnik tarkibi hududlarda yashovchi etnoslar (yunoncha etnos –«xalq») salmog‘idir. Etnoslar insonlarning tarixan shakllangan, yashash hududi, madaniyati, turmush tarzi bilan o‘zaro farq qiluvchi ijtimoiy guruhlar hisoblanadi. Ularning qabila , elat hamda millat ko‘rinishlari mavjud.

• Qabila kishilarning eng qadimiy oddiy ijtimoiy uyushmalari hisoblanadi. Ular hozirgi kunda, asosan, Amazoniya, Okeaniya, Afrikaning markaziy hududlarida saqlanib qolgan. Elat esa qabila va millat orasidagi etnik birlik bo‘lib, kam sonli etnoslardan iboratdir. Elatlar, asosan, Osiyo va Afrika davlatlarida mavjud.

Dunyo aholisining etnik va diniy tarkibi

15.08.2023

0

5922.7734375 KB

Похожие