Gidrosferaning tarkibi. Dunyo okeani

Gidrosferaning tarkibi. Dunyo okeani

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

47446.825195312 KB

Mavzu: Gidrosferaning tarkibi.
Dunyo okeani

O‘RGANAMIZ
Gidrosferaning
tarkibiy qismlari Dunyo okeani va
okean tagi relyefiSuvning tabiatda
aylanishi

Yer qobiqlari

Gidrosfera-Yerning suv qobig‘i
Gidrosfera -
yunoncha
“hydro” — suv,
“sphaira” — shar
degan ma’nolarni
bildiradi.

Gidrosfera qismlari
Gidrosfera, asosan, ikki qismdan iborat.

Gidrosfera – Yerning suv qobig‘i
Okean va
dengizlarAtmosferadagi
suv bug‘lari
Quruqlikdagi suvlar

Gidrosferada suv uch xil holatda uchraydi
BUG‘
QATTIQ (MUZ) SUYUQ

Okean suvlari
Gidrosferadagi
suvning asosiy
qismi okeanlarda
yig‘ilgan.
96,5 %

Dunyo okeani
Biroq bu suv juda sho‘r bo‘lganligi uchun undan ichishga ham,
ekinlarni sug‘orishga ham foydalanib bo‘lmaydi. Quruqlikdagi suvning
deyarli yarmi sovuq o‘lkalardagi muzliklarda to‘plangan.

Muzliklar
Muzliklar suvi chuchuk, toza
suv, lekin odamlar yashaydigan
joylardan uzoqda bo‘lganligidan
foydalanish qiyin.
Issiq o‘lkalarning baland
tog‘laridagi muzliklar yozda
daryolarga suv berib turadi.

Muzliklar
Tog‘ muzliklari tog‘larning
baland cho‘qqilarida hosil
bo‘ladi. Muzliklarning 99%i qutbiy
o‘lkalarda, qoplama holatida
joylashgan (Antarktida, Arktika,
Grenlandiya).

Quruqlikdagi suvlar
Daryolar
Ko‘llar Botqoqliklar
Muzliklar Yerosti
suvlari

Yer osti suvlari
Yer osti suvlari taxminan muzlik suvlaricha bo‘lsa ham, ularning
sifati har xil. Sho‘r yer osti suvlari ham ko‘p.

Yer usti suvlari
Yer usti suvlari – daryo va ko‘llarda to‘plangan. Ularda suv kam.
Lekin suv aylanib kelaverganidan insoniyat foydalanishi uchun eng
qulay. Yer usti suvlari Yer yuzida juda notekis taqsimlangan. Havodagi
suv bug‘lari Yer yuziga yog‘adigan yog‘inlar manbayidir.

Suvning aylanma harakati
Dunyoda suv to‘xtovsiz
aylanma harakatda
bo‘ladi. Quyosh nuri
okeanlardan juda ko‘p
suvni bug‘latadi. Bug‘ning
bir qismi okeanlarga
yog‘in bo‘lib yog‘adi.
Bir qismini shamol quruqliklarga olib ketadi va u yerlarda yog‘in bo‘lib
yerga tushadi. Bu suv daryolarga tushib oqadi va yana okeanlarga
quyiladi.

Suvning tabiatda aylanishi
Suvning okeanlardan havo
orqali quruqliklarga va
quruqlikdan daryolar orqali yana
okeanlarga qaytib keladigan
to‘xtovsiz harakati suvning
tabiatda aylanishi deyiladi.

Suvning tabiatda aylanishi
Suvning bunday aylanib turishining ahamiyati juda katta. Quruqlikda
yog‘in yog‘may qo‘ysa nima bo‘lardi? Quruqlikdagi hamma suv
bug‘lanib ketib, o‘simliklar qurirdi, hayvonlar qirilib ketardi.

Suvning tabiatda aylanishi
Hamma joy qurib, qaqshab yotgan cho‘lga aylanar edi.

Okeanlar
Dunyoda okeanlar 4 ta: Tinch, Atlantika, Hind va Shimoliy Muz okeanlari.
Ularning hammasi birgalikda Dunyo okeani deb ataladi.

Dunyo okeani

Tinch okean
Tinch okean eng katta va eng chuqur okean. Maydoni butun
quruqlik maydonidan katta.
Maydoni 180 mln km 2
. Eng chuqur joyi-
Mariana botig‘i
11022 metr

Atlantika okeani
Atlantika okeani kattaligi jihatidan ikkinchi o‘rinda turadi.
Maydoni 91 mln km 2
.
Eng chuqur joyi -
Puerto-Riko botig‘i
8742 metr

Hind okeani
Hind okeani maydonining kattaligiga ko‘ra uchinchi o‘rinda turadi.
Maydoni 76 mln km 2
.
Eng chuqur joyi -
Zond botig‘i
7729 metr

Shimoliy Muz okeani
Shimoliy Muz okeani eng kichik okean. Bu okean Shimoliy qutb
atrofida joylashgani tufayli eng sovuq okean hisoblanadi. Ko‘p qismi
doimo muz bilan qoplanib yotadi.
Maydoni 14 mln km 2
. Eng chuqur joyi-
5527 metr

Dengizlar
Dengizlar okeanlarning kichik qismlari bo‘lib, ulardan yarimorollar,
orollar va suv osti qirlari bilan ajralib turadi. Quruqliklarning chekkasiga
tutashgan dengizlar chekka dengizlar deyiladi.

Chekka dengizlar
Masalan, Hind okeanidagi Arabiston dengizi, Tinch
okeandagi Bering dengizi.
Arabiston
dengizi Bering
dengizi

Lekin ayrim dengizlar quruqlikning ichiga ancha kirib borib, okeanlar bilan
bo‘g‘izlar orqali tutashgan. Bunday dengizlar ichki dengizlar deb ataladi.
O‘rta dengiz, Qizil dengiz, Qora dengiz ichki dengizlardir.Ichki dengizlar
O‘rta dengiz Qora dengizQizil dengiz

Qo‘ltiqlar
Qo‘ltiq deb
okean, dengiz va
ko‘llarning quruqlik
ichkarisiga kirib borgan
kichik va sayoz
qismlariga aytiladi. Hind
okeanining Bengaliya
va Fors qo‘ltiqlari ,
Atlantika okeanining
Biskay qo‘ltig‘i bor. Qo‘ltiqlar

Bo‘gizlar
Okean, dengiz va
ko‘llarning ikkita katta
qismini tutashtirib
turadigan suvli tor
yo‘lakka bo‘g‘iz
deyiladi.
Masalan, Gibraltar
bo‘g‘izi Atlantika
okeanini O‘rtayer
dengiz bilan tutashtirib
turadi.

Okeanlar tagi relyefi
Okeanlar tagi ham quruqliklar yuzasi kabi notekis.
Okeanlarning materiklarga tutashgan chekka qismlarida quruqlikning
suv tagidagi davomi – materik sayozligi , ya’ni shelf joylashgan.
Uning chuqurligi 200 m dan oshmaydi. Kengligi har xil.

Okeanlar tagi relyefi
200 metrdan 2500–3000 metr chuqurlikkacha bo‘lgan joylar materik
yonbag‘ri deyiladi. Undan chuqurda okean tagi boshlanadi. Okean
tagida keng tekisliklar, tog‘lar, juda chuqur botiqlar mavjud. Suv osti tog‘
tizmalari minglab kilometrga cho‘zilgan.

Okean osti foydali qazilmalari
Materik sayozliklari
foydali qazilmalarga,
ayniqsa, neft va
gazga boy bo‘ladi.

Exolot asbobi
Dengiz va okeanlarning chuqurligi exolot deb ataladigan asbob bilan
o‘lchanadi. Bunda okean yoki dengiz tubiga qarab exolotdan tovush
to‘lqini yuboriladi. Tovush to‘lqinining okean yoki dengiz tubiga yetib
borib, qaytib kelishiga ketgan vaqt asosida suv havzalarining chuqurliklari
aniqlanadi.
Suvda tovush
to‘lqini
1 sekundda
1500 m tezlik
bilan tarqaladi.

Okean chuqurligini aniqlash
Okeanning chuqurligi 3000 m 4 sekund
4 sekund : 2 = 2 sekund
2 x 1500 m = 3000 m

Xulosa

Mavzu: Gidrosferaning tarkibi. Dunyo okeani

O‘RGANAMIZ Gidrosferaning tarkibiy qismlari Dunyo okeani va okean tagi relyefiSuvning tabiatda aylanishi

Yer qobiqlari

Gidrosfera-Yerning suv qobig‘i Gidrosfera - yunoncha “hydro” — suv, “sphaira” — shar degan ma’nolarni bildiradi.

Gidrosfera qismlari Gidrosfera, asosan, ikki qismdan iborat.

Похожие

Dunyo okeani

Dunyo okeani va uning qismlari

Dunyo aholisining etnik va diniy tarkibi

Dunyo okeani tubining geologik tuzilishi va relyefi

Yevropa va dunyo okeani hududida sivilizatsiyalarning paydo bo’lishi