• Mavzu:Dunyo dinlari • 1.Buddaviylik dini va unga tasnif • 2.Xristianlik dini va uning oqimlari • 3.Islom dini va uning tarqalishi • 4.Foydalanilgan adabiyotlar

Buddaviylik  - uchta  dunyo  dinlari  ichida  eng  qadimiysi   hisoblanib,  eramizdan  avvalgi  VI  - V  asrlarda   Hindistonda  yuzaga  kelgan.  Bu  dinga  e’tiqod  qiluvchilar   asosan  Janubiy,  Janubiy  Sharqiy  va  Sharqiy  Osiyo  mamlakatlarida ,  Shri  Lanka,  Hindiston,   Nepal,  Butan,  Xitoy,  Singapur,  Malayziya ,  Mongoliya,   Koreya,  Vetnam,  yaponiya,  Kombodje,  Birma,  Tayland,   Laosda  va  qisman  Yevropa  va  Amerika  qit’alarida,   Rossiyaning  shimoliy  mintaqalari  - Buryatiya ,   Qalmiqistonda  istiqomat  qiladilar.Hozirgi  kunda   dunyoda  Buddizmga  e’tiqod  qiluvchilar  soni  qanchaligi   aniqlanmagan,  chunki  ko‘pgina  mamlakatlar  huquq   normalariga  ko‘ra  qaysi  dinga  e’tiqod  qiluvchilar  soni   qancha  deb  hisobot  ishlari  olib  borilmaydi.  Biroq   taxminan  olinganda  hozirgi  kunda  dunyoda  buddistlar   soni  750  mln.ga  yaqin  bo‘lib,  ulardan  1  mln.ga  yaqini   monaxlardir.

Buddizm bundan  2500  yildan  avvalroq  Hindistonda  diniy   falsafiy  ta’limot  sifatida  vujudga  kelib,  unda  ko‘plab   qonuniy  manbalar  va  ko‘p  sonli  diniy  yo‘nalishlar   mavjud. Ta'limot qisqacha bayoni : 1 - azob uqubat mavjud 2 - azob uqubat sababi - istak mavjud 3 - azob uqubat tugashi - nirvana mavjud 4 - azob uqubat tugashiga olib keluvchi 8 bosqichli yo'l mavjud Sangxa jamoasiga qabul etilgan shaxs quyidagi 10 farzni ado etishga qasamyod qiladi: 1) hech kim yoki hech narsani hayotdan judo qilmaslik; 2) yolgʻon soʻzlamaslik; 3) oʻgʻrilik qilmaslik; 4) jinsiy aloqaga kirmaslik; 5) mast qiluvchi ichimlik ichmaslik; 6) kunning ikkinchi yarmidan to ertangi sahargacha ovqat tanovul qilmaslik; 7) uch kiyimdan ortiq hech narsa bilan tanani bezamaslik; 8) ommaviy koʻngilxushliklarda ishtirok etmaslik va tomoshabin sifatida qatnashmaslik; 9) baland va yumshoq oʻrinda yotmaslik; 10) pul ishlatmaslik. Rohiblar jamoasi asosan B. txeravadasi (aynan — oqsoqollar taʼlimoti)ga xosdir. 

Buddaviylik diniy  ta’limotining   asosiy  manbai  muqaddas  kitob   -  "Tripitaka"  (Uch  savat  donolik)   deb  atalgan.  Bu  ta’limotda  Budda   uchta  savatda  ta’limot  qoldirgan   deyiladi.  Birinchi  savat  - Vinoyapitana  (pand  - nasihatlar,   axloqiy  meyorlar);  ikkinchi  savat   Sutgapitaka  (duolar,  dostonlar);   uchinchi  savat  Abxidhammapitaka   (diniy-falsafiy  masalalar  bayoni)   lardan  iborat.

Xristianlik 1 - asrning 2 - yarmida Rim imperiyasining sharqiy qismida yashovchi yahudiylar o'rtasida paydo boʻlgan . Ilk Xristianlik dastlab iudzmdan ajralib chiqqan . Sharq dinlariga xos ayrim tasavvurlar ham unda o'z ifodasini topgan . Xristian jamoalarining ijtimoiy tarkibi vaqt o'tishi bilan ruhoniylar ( klir ) va oddiy jamoa a'zolari ( miryan ) ga bo'lingan . Ayrim ayrim jamoalar o'rtasidagi aloqalarning mustahkamlanishi yepiskop boshliq cherkovnyang tarkib topishiga olib keldi . Cherkov katta boylik to'plab , siyosiy kuchga aylanib borgan . Dastlab xristianlarni ta'qib etgan Rim imperatorlari keyinchalik Xristianlik tarafdorlari bo'ldilar . 4 - asrda Xristianlik Rim imperiyasida mavjud ijtimoiy tuzum va uning tartiblarini himoya qiluvchi davlat diniga aylandi .