Ek ologiy a huquqining t ushunchasi v a o‘ziga xos xususiy at lari

2Jamiyat va tabiat o‘rtasidagi iqtisodiy munosabat shakli fanda yangi ta’limotni – «ekologiya»ni yuzaga keltirdi. «Ekologiya» so‘zi fanga nemis biolog olimi Ernest Gekkel (1866–1869-yillarda) tomonidan olib kirilgan. E.Gekkel Ch.Darvinning tirik organizmlarning evolyutsion rivojlanish qonuniyatlarini keng tatbiq etib, 1866-yil 14-sentabr kuni o‘zining «Umumiy morfologiya» nomli kitobiga ekologiya haqidagi o‘zining ilk fikrlarini bayon etadi. Ekologiya so‘zini fanga olib kirishga XIX asrning ikkinchi yarmida eng rivojlangan va Yevropaning aksariyat Davlatlarida sanoat, ishlab chiqarishning gurkirab rivojlanishi natijasida, atrof tabiiy muhit holatining keskin yomonlashuvi, ekologik inqirozning yuzaga kelishi, kishilar va tirik organizmlar hayoti bilan shug‘ullanuvchi aynan biologlarni tashvishga solishi asosiy sabab bo‘ldi va yangi fanni olg‘a surishga asos bo‘ldi.

3

4Shunday qilib, «ekologiya» tushunchasini asosan ikkiga bo‘lib o‘rganamiz. Tor ma’noda o‘rgansak, uyimiz haqidagi ta’limotga, keng ma’noda esa, tirik organizmlar yashaydigan makon haqidagi ta’limotga ega bo‘lamiz. Shuningdek, bu tushuncha fan sifatida tirik organizmlarning o‘zaro va ular atrofini o‘rab turuvchi tabiiy muhit bilan munosabatlar yoki aloqadorlik qonuniyatlarini o‘rganadi. «Ekologiya» so‘zining grekcha lug‘aviy ma’nosiga e’tibor beradigan bo‘lsak, «oikos» – «uy», «turar joy» va «logos» – «ta’limot» yoki kengroq ma’noda «tabiatda qanday jamiyat bo‘lishidan qat’i nazar, tirik organizmlar (mavjudotlar) yashaydigan makon haqidagi ta’limotdir». «Ekologiya» tushunchasi amaliyotga juda sekinlik bilan kirib keldi .

5