FAN VA DIN ORTASIDA KURASH
![FA N VA DI N ORTASIDA
KURASH](/data/documents/92b446f9-b00f-48ed-a586-3af49bf968d2/page_1.png)
![ODin v a uning v ujudga k elishi hamda shak llanishi
murak k ab jaray on bo'lib, u dast lab o'z ichiga
t ot emizm, fet eshizm, animizm, sehrgarlik k abilarni
qamrab oladi.
Sinfi y jamiy at ga o't ish dav rida polit ejzm xalq milliy
dinlari pay do bo'ladi. J amiy at t araqqiy ot ining
k ey ingi bosqichlarida jahon dinlari: buddizm (er-
av v.Vl-V asrlarda Hindist onda), X rist iy anlik
(eramizning I asrida Rim imperiy asida), islom
(eramizningning VI I asrida Farbiy A rabist onda) k elib
chiqadi.](/data/documents/92b446f9-b00f-48ed-a586-3af49bf968d2/page_2.png)
![/Din k ishilar ongi ga o'z t asirini o't k azish,bilan bir qat orda
jamiy at ning i jt imoiy siy osiy v a madaniy hay ot iga,
t araqqi y ot iga ham k at t a t asir k o'rsat ib k elgan. Hozir
dinni ng fanga, uni ng y ut uqlariga bo'lgan munosabat i
haqida y angi fi k rl ar mav jud.Bi z o't mishda insoniy at
madani y at ining t arixi din v a fan o'rt asi dagi k urashdan
iborat deb k el gan edik . Ammo hay ot shuni
k o'rsat adik i,fan v a dinO'rt asidagi munosabat hamma
dav rda bi r xil v a bir t ek is bo'l magan. Mas: Uy g'onish
Farbiy y ashagan N .Kopernik , D.J .Bruno, Galiley, X Vll asr
Yev ropaol imlari Fransuz oli mlari Pol Golbax , K.Gel v ise
Deni Didro v a boshqalar xri st i an diniga ochiq-oy din
qarshi chiqi b, uning malumot ini ink oret gan
bo'lsalar,Mark aziy Osiy o mut aff ak k irlari fan bil an i slom
t alimot ini bi r biri ga qarama qarshi quy masdan
ik k alisidan bahramand bol ganlar](/data/documents/92b446f9-b00f-48ed-a586-3af49bf968d2/page_3.png)
![.
Tibbiyot](/data/documents/92b446f9-b00f-48ed-a586-3af49bf968d2/page_4.png)
![Astranomiya](/data/documents/92b446f9-b00f-48ed-a586-3af49bf968d2/page_5.png)
![GALILEO GALILEY
(1564-1642). Mashhur italyan fizigi va astranom Galileo Galiley 15-fevral
1564-yilda Piza shahrida tug’iladi. Uning otasi Venchenso
muzikant edi. Galiley uncha boy bo’lmagan aslzoda
oilasidan edi. U 11 yoshiga qadar maktabga qatnadi. 1574
yili Vinchenso oilasi Pizadan Florensiyaga ko’chib o’tadi.
So’ngra o’sha davr taomiliga ko’a u monastirga ma’lumot va
tarbiya olish uchun qabul qilindi.1589 yildan boshlab
Galeley dastlab Pizadagi matematika kafedrasida, so’ngra
1592 yildan Paduan universitetida matematikadan dars
bera boshladi. Galileyning Paduyadagi xayot davri (1592-
1610) uning ilmiy faoliyatining eng gullagan davri
hisoblanadi. 1632 yilda G.Galileyning «Olamning ikki asosiy
sistemasi xakida diolog» (K.Ptolemeyning geosentrik
sistemasi va N.Kopernikning geliosentrik sistemasi
haqidagi ) asari bosilib chiqdi. 1609 yilda Galiley uzining 3
marta kattalashtirib ko’rsatadigan birinchi optik teleskopini,
bir oz vaqt o’tgach, 32 marta kattalashtirib ko’satadigan
teleskopni ixtiro qildi. Uning yordamida Galiley ilk bor Oy
yuzasidagi tog’larni va kraterlarni, Quyoshdagi dog’larni va
uning o’z o’qi atrofida aylanishini, Yupiterning 4 ta yuldoshi
borligini, Venera fazalarini kashf qildi. Shu bilan birga
Somon yo’lining juda uzoqdagi yulduzlar turkumi ekanligini
isbotladi. Juda katta ahamiyatga ega bo’lgan Galileyning bu
kuzatuvlari uning «Yulduzlar axborotnomasi» («Zvezdniy
vestnik») nomli asarida yoziladi. Cherkov xodimlari uning
barcha ko’rganlarini optik aldov, u kishilarni chalg’itmokda
deb e’lon qiladi. Birok Galiley Olamning geliosentrik
sistemasi haqidagi N.Kopernik talimotining tarafdori bo’lib
qolaverdi.](/data/documents/92b446f9-b00f-48ed-a586-3af49bf968d2/page_6.png)
![N IKOLAY KOPERN IK
(1473-1543Y ) Kopernik o’z umrining asosiy qismini astronomiyaga bag’ishladi. Eng
oddiy asboblar yordamida osmon jismlarini 30 yildan ko’prok vaqt
kuzatgan Kopernikda Ptolemey tomonidan qabul qilingan
geosentrik nazariyaga shubha bilan qaraydi. Ya’ni Ptolemeyning «Yer
olam markazida turadi, Quyosh va boshqa planetalar esa Yerning
atrofida aylanadi» degan xulosasidan kelib chiqsak deydi Kopernik,
unda planetalar harakat qilayotgan orbitalarda o’ta murakkab holat
sodir bo’ladi. Kopernikning bu kashfiyoti fanda g’oyat katta o’zgarish
yasadi, u dinning obro’ va tasiriga putur yetkazdi. Kopernikning
olamning geliosentrik tizimi konsepsiyasi haqidagi murakkab
astranomik ilmiy hisoblardan iborat bu ishi uning yagona shogirdi
Retik tomonidan 1542 yilda nashrga tayyorlandi va chop etildi.
Kopernikning «Osmon jismlarining aylanishi haqida» nomli
olamning geliosentrik tizimi xususidagi asari chop etilgach
birdaniga tan olinmadi. Bu yangi tizimning tan olinishida keyinchalik
Kipler va Galileyning ilmiy izlanishlari katta ahamiyat kasb etadi.
Astranomik kuzatish natijalarini umumlashtirish asosida Kepler
Quyoshga nisbatan planetalar harakatining 3 ta qonuniyatini tuzdi.
Keplerning birinchi qonuni: Har qaysi planeta ellipslar bo’yicha
harakat qiladi, qaysikim uning markazida Quyosh joylashgan.
Keplerning ik k inchi qonuni: Quyoshdan planetaga o’tkazilgan
radius-vektor teng vaqt oralg’gida teng maydon hosil qiladi. Bu
qonundan xulosa shuki, ya’ni orbita bo’ylab planetalar harakatining
tezligi bir-xil emas, va u qancha tez bo’lsa, planeta Quyoshga shuncha
yaqin hisoblanadi.
Keplerning uchinchi qonuni: Planetalarning Quyosh atrofida
aylanish vaqtining kvadrati ularning Quyoshga nisbatan O’rtacha
masofasining kubiga teng. ( Kvadrat ы vremen obrashyeniy planet
vokrug solnse otnosyatsya kak kub ы ix srednix rasstoyaniy ot solnsa.)](/data/documents/92b446f9-b00f-48ed-a586-3af49bf968d2/page_7.png)
![ISAAK N Y UTON
(1643-1727) Buyuk ingliz fizigi va matematigi, klassik mexanika asoschisi Isaak
Nyuton 1643 yil 4 yanvarda Kembridjdan 75 km uzoqlikda
joylashgan (Grantem shahri yaqinida) Vulstorp qishlog’ida uncha
boy bo’lmagan fermer oilasida tug’iladi. Uning otasi tug’ilmasdan
oldin vafot etgandi. Isaak 12 yoshida Grantem maktabiga o’qishga
kiradi. Maktabni tugatgach u 1661-1665 yillarda Kembridj
universitetining Triniti yoki Troisa kolledjini tugatib, bakalavr ilmiy
darajasini oladi. Mashhur matematik olim professor Barrou
yordamida Nyuton Kembridj universitetining «Lyukasov»
kafedrasiga ishga kirib, u yerda to 1701 yilgacha faoliyat ko’rsatadi.
1668 yilda Nyuton o’z qo’li bilan ko’zguli teleskopni qurdi. 1671
yilda xuddi shu turdagi, biroq razmeri jihatdan katta va yanada
takomillashgan ikkinchi teleskopni ixtiro qildi. «Yorug’lik va
ranglarning yangi nazariyasi» (1672y) nomli optikaga
bag’ishlangan birinchi ishida Nyuton o’zining yorug’likning
korpuskulyar gipotezasiga oid qarashlarini bayon qiladi. O’zining
optik tadqiqotlarini u 1704 yilda yozilgan «Optika» kitobida e’lon
qilib, unda o’sha zamon faniga ma’lum bo’lgan turli optik
hodisalarning mukammal manzarasini chizib berdi. 1687 yil
I.Nyuton o’zining «Matematicheskiye nachala naturalnoy filosofii»,
ya’ni «Tabiiy falsafaning matematik asoslari» (qisqacha «Asoslar»)
nomli kapital asarini nashrdan chiqardi. 1672 yilda Nyuton London
Qirollik jamiyatining a’zosi qilib saylandi. 1703 yilda esa uning
prezidenti bo’lgan Nyuton umrining oxirigacha shu lavozimda
qoladi. 1699 yilda u Parij Fanlar Akademiyasining xrijiy a’zosi etib
tayinlanadi. Fan oldidagi xizmatlari uchun Nyuton 1705 yilda
dvoryanlik unvoniga sazovor bo’ladi. 1727 yil 31-martida 84
yoshida vafot etgan Isaak Nyuton Vestminstr abbatligining milliy
panteoniga dafn qilinadi.](/data/documents/92b446f9-b00f-48ed-a586-3af49bf968d2/page_8.png)
![ETI BORI NGI Z UCHUN
RA HMAT!](/data/documents/92b446f9-b00f-48ed-a586-3af49bf968d2/page_9.png)
FA N VA DI N ORTASIDA KURASH
ODin v a uning v ujudga k elishi hamda shak llanishi murak k ab jaray on bo'lib, u dast lab o'z ichiga t ot emizm, fet eshizm, animizm, sehrgarlik k abilarni qamrab oladi. Sinfi y jamiy at ga o't ish dav rida polit ejzm xalq milliy dinlari pay do bo'ladi. J amiy at t araqqiy ot ining k ey ingi bosqichlarida jahon dinlari: buddizm (er- av v.Vl-V asrlarda Hindist onda), X rist iy anlik (eramizning I asrida Rim imperiy asida), islom (eramizningning VI I asrida Farbiy A rabist onda) k elib chiqadi.
/Din k ishilar ongi ga o'z t asirini o't k azish,bilan bir qat orda jamiy at ning i jt imoiy siy osiy v a madaniy hay ot iga, t araqqi y ot iga ham k at t a t asir k o'rsat ib k elgan. Hozir dinni ng fanga, uni ng y ut uqlariga bo'lgan munosabat i haqida y angi fi k rl ar mav jud.Bi z o't mishda insoniy at madani y at ining t arixi din v a fan o'rt asi dagi k urashdan iborat deb k el gan edik . Ammo hay ot shuni k o'rsat adik i,fan v a dinO'rt asidagi munosabat hamma dav rda bi r xil v a bir t ek is bo'l magan. Mas: Uy g'onish Farbiy y ashagan N .Kopernik , D.J .Bruno, Galiley, X Vll asr Yev ropaol imlari Fransuz oli mlari Pol Golbax , K.Gel v ise Deni Didro v a boshqalar xri st i an diniga ochiq-oy din qarshi chiqi b, uning malumot ini ink oret gan bo'lsalar,Mark aziy Osiy o mut aff ak k irlari fan bil an i slom t alimot ini bi r biri ga qarama qarshi quy masdan ik k alisidan bahramand bol ganlar
. Tibbiyot
Astranomiya