logo

FAZODA TO'G'RI CHIZIQLARNING O'ZARO JOYLASHUVI

Загружено в:

16.08.2023

Скачано:

0

Размер:

615.5830078125 KB
FAZODA TO'G'RI CHIZIQLARNING 
O'ZARO JOYLASHUVI Reja:
Fazoda tekisliklarning o’zaro joylashuvi
Ikki parallel tekislikning uchinchi 
tekislik bilan kesishishi1.
2. Ikki to’g’ri chiziq yoki umumiy nuqtaga ega, yoki umumiy 
nuqtaga ega bo’lmasligi mumkin. 
Birinchi holda S3 aksiomaga ko’ra 
bu tekisliklar umumiy to’g’ri 
chiziqqa ham ega bo’ladi, ya’ni 
to’g’ri chiziq bo’ylab kesishadi. Kesishmaydigan tekesliklar 
parallel tekisliklar deb 
ataladi. Paralel tekisliklar 
haqida xonaning poli va 
shifti, qarama-qarshi 
devorlari tasavvur berishi 
mumkin. 4.7 – teorema.  Agar bir tekislikdagi kesishuvchi ikki to’g’ri 
chiziq ikkinchi to’g’ri chiziqqa mos ravishda parallel bo’lsa 
bu tekisliklar parallel bo’ladi.
Isbot.   Aytaylik a va  B  – berilgan tekisliklar a 
va a, b – a tekislikda yotgan va,  A  nuqtada 
kesishuvchi to’g’ri chiziqlar  a1 va b1 B 
tekislikda yotgan va, mos ravishda a va b 
to’g’ri chiziqlarga parallel to’g’richiziqlar 
bo’lsin.
Faraz qilamiz.  A va B tekisliklar o’zaro 
parallel bo’lmasin ya’ni qandaydir C to’g’ri 
chizi bo’ylab kesishsin  Shunday qilib  a  tekislikda yotgan A nuqta orqali c to’g’ri 
ciziqqa parallel ikkita  a 1   va  a 2  to’g’ri chiziq o’tmoqda. 
Paralelik aksiomasiga ko’ra, bunday bo’lishi mumkin emas. 
Ziddiyat farazimizning noto’g’ri ekanligini ko’rsatadi.  4.8 – teorema.  Ikki parallel tekislikning uchinchi tekislik bilan 
kesishish to’g’ri chiziqlari o’zaro parallel bo’ladi. 
Isbot.  Aytaylik a va B rapalel 
tekisliklar  y  tekislikni, mos 
ravishda  a  va  b  to’g’ri chiziqlar 
bo’ylab kesib o’tsin.  a  va  b  
to’g’ri chiziqlar parallel 
ekanligini isbotlaymiz Faraz qilamiz,  a  va  b  to’g’ri chiziqlar 
biror  Q  nuqtaga kesishsin. U holda  Q  
nuqta a tekislikda yotadi, chunki a 
to’g’ri chiziq a tekislikda yotadi. 
Shuningdek  Q  nuqta  B  tekislikda 
yotadi, chunki b to’g’ri chiziq  B  
tekislikda yotadi. Natijada,  a  va  b  
tekisliklar umumiy Q nuqtaga ega 
bo’lmoqda. Buning esa, shartga ko’ra, 
ilojo yo’q. ziddiyat farazamizning 
noto’g’ri ekanligini ko’rsatadi. 4.9 – teorema.  Berilgan tekislikka undan tashqaridagi 
nuqtada yagona parallel tekislik o’tkazish mumkin. 
Isbot.  Berilgan a tekislikda 
kesishadigan ikkita  a ,  v  to’g’ri chiziq 
o’tkazamiz.  a 1 ,   b 1  to’g’ri chiziqlar 
orqali B tekislik o’tkazamiz. Bu tekislik 
4.7 teoremaga ko’ra  a  tekislikka 
parallel bo’lib, izlanayotgan tekislik 
bo’ladi. Endi bu tekislikning yagonaligini 
ko’rsatamiz. 
Faraz qilamiz,   a  tekislikka parallel 
yana bitta  B 1  tekislik mavjud bo’lsin. 
A  nuqtada  b  va  a  to’g’ri chiziqdan 
o’tuvchi  y  tekislikni o’tkazamiz bu 
tekislik  B  tekislikni  a 1  to’ri chiziq 
bo’ylab  B 1  tekislikni  a 2  to’g’ri chiziq 
bo’ylab kesib o’tadi.  a 1 ,  a 2  to’g’ri 
chiziqlar 4.6-teoremaga ko’ra  a  to’g’ri 
chiziqqa parallel bo’ladi. 4.11-teorema.  Paralel tekisliklar orasidagi parallel to’g’ri 
chiziqlar tengdir. 
Isbot. Aytaylik a va B 
tekisliklar k va l to’g’ri 
chiziqlardan AB va CD 
kesmalarni ajratsin. Bu kesmalarning tengligini ko’rsatamiz. 
k  va  l  to’g’ri chiziqlardan o’tuvchi  y  tekislik parallel 
tekisliklarni  AC  va  BD  to’g’ri chiziqlar bo’ylab kesib o’tadi. 
Natijada, qarama-qarshi tomonlari parallel bo’lgan  ABCD  
to’rtburchakka, parallelogrammga ega bo’lamiz. 
Parallelogrammning o’zaro tomonlari o’zaro teng bo’ladi. Adabiyotlar:
1. Xorunov R.  "Chizma g е om е triya kursi".  "O’qituvchi" 
Toshk е nt – 1999 y.
2. Qirg’izboyev Yu.  "Chizma g е om е triya kursi".  
"O’qituvchi" Toshk е nt – 1976 y.
3. Murodov Sh. K. va boshqalar. "Chizma g е om е triya 
kursi". "O’ q ituvchi" Toshk е nt  –  1988 y.
4. Xorunov R., Akbarov A. " Chizma geometriyadan 
masalalar yechish usullari " "O’ q ituvchi" Toshk е nt – 
1985 y.
5. Azimov T.J. "Chizma g е om е triya fanidan ma’ruzalar 
matni". T.: TDTU, 2002 y.

FAZODA TO'G'RI CHIZIQLARNING O'ZARO JOYLASHUVI

Reja: Fazoda tekisliklarning o’zaro joylashuvi Ikki parallel tekislikning uchinchi tekislik bilan kesishishi1. 2.

Ikki to’g’ri chiziq yoki umumiy nuqtaga ega, yoki umumiy nuqtaga ega bo’lmasligi mumkin. Birinchi holda S3 aksiomaga ko’ra bu tekisliklar umumiy to’g’ri chiziqqa ham ega bo’ladi, ya’ni to’g’ri chiziq bo’ylab kesishadi.

Kesishmaydigan tekesliklar parallel tekisliklar deb ataladi. Paralel tekisliklar haqida xonaning poli va shifti, qarama-qarshi devorlari tasavvur berishi mumkin.

4.7 – teorema. Agar bir tekislikdagi kesishuvchi ikki to’g’ri chiziq ikkinchi to’g’ri chiziqqa mos ravishda parallel bo’lsa bu tekisliklar parallel bo’ladi. Isbot. Aytaylik a va B – berilgan tekisliklar a va a, b – a tekislikda yotgan va, A nuqtada kesishuvchi to’g’ri chiziqlar a1 va b1 B tekislikda yotgan va, mos ravishda a va b to’g’ri chiziqlarga parallel to’g’richiziqlar bo’lsin. Faraz qilamiz. A va B tekisliklar o’zaro parallel bo’lmasin ya’ni qandaydir C to’g’ri chizi bo’ylab kesishsin