Globallashuv va modernizatsiya

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

469.5 KB

Скачать

Globallashuv v a modernizat siy aGloballashuv v a modernizat siy a

reja:reja:
1.1.
GloballashuvGloballashuv
v a modernizat siy a ijt imoiy v a modernizat siy a ijt imoiy
t ransformat siy a jaray oni sifat ida. t ransformat siy a jaray oni sifat ida.
2.2.
Ana’Ana’
nn
av iy jamiy at dan y angi jamiy at ga o‘t ish. av iy jamiy at dan y angi jamiy at ga o‘t ish.
Modernizat siy alashgan jamiy at da Modernizat siy alashgan jamiy at da
innov at siy alarning globallashuv i. innov at siy alarning globallashuv i.
3.3.
Globallashuv post indust rial t ex nologik ishlab Globallashuv post indust rial t ex nologik ishlab
chiqarish v osit asiga o‘t ishning sharoit i sifat ida. chiqarish v osit asiga o‘t ishning sharoit i sifat ida.

•
1.Har qanday o’zgarish v a riv ojlanishlarni t adqiq et ish 1.Har qanday o’zgarish v a riv ojlanishlarni t adqiq et ish
uchun t urli xil nazariy -met odologik y ondaShuv lar uchun t urli xil nazariy -met odologik y ondaShuv lar
mav jud. mav jud.
Hozirgi dav rda modernizasiy a paradigmasi Hozirgi dav rda modernizasiy a paradigmasi
ular orasida (formasion, siv ilizasion b.) alohida ular orasida (formasion, siv ilizasion b.) alohida
ahamiy at ga ega. Modernizasiy a – o’t a murak k ab ahamiy at ga ega. Modernizasiy a – o’t a murak k ab
jaray on. Modernizasiy a jaray onida o’zgarishlar inson v a jaray on. Modernizasiy a jaray onida o’zgarishlar inson v a
jamiy at faoliy at ining barcha sohalarida ro’y beradi. jamiy at faoliy at ining barcha sohalarida ro’y beradi.
O’zgarishlar nat ijasida y angi Tushunchalar, t amoy illar, O’zgarishlar nat ijasida y angi Tushunchalar, t amoy illar,
y ondashuv lar shak llanadi. Ular esa milliy g’oy a y ondashuv lar shak llanadi. Ular esa milliy g’oy a
qamrov ini Y anada k engay t iradi v a y oshlarning ongi v a qamrov ini Y anada k engay t iradi v a y oshlarning ongi v a
qalbiga singdirishda y angi imk oniy at larni y uzaga qalbiga singdirishda y angi imk oniy at larni y uzaga
k elt iradi. k elt iradi.

Milli y g’oy a murak k ab t izim sifat ida y oshlarni ng ma’nav iy Milli y g’oy a murak k ab t izim sifat ida y oshlarni ng ma’nav iy
duny osini shak llanishi, yuk salishi , v at animizning barcha duny osini shak llanishi, yuk salishi , v at animizning barcha
mil lat larini o’z at rofi da birl asht irish k abi muammolarni qamrab mil lat larini o’z at rofi da birl asht irish k abi muammolarni qamrab
oladi.oladi.
Bu mamlak at imizni ri v ojl anish y o’li « O’zbek model i» da o’z Bu mamlak at imizni ri v ojl anish y o’li « O’zbek model i» da o’z
ifodasi ni t opgan. Mi lliy g’oy ani ham riv ojlani sh modeli ham ifodasi ni t opgan. Mi lliy g’oy ani ham riv ojlani sh modeli ham
maqsadi x alqi mizning k elajagi ga qarat ilgan: riv ojlanishning maqsadi x alqi mizning k elajagi ga qarat ilgan: riv ojlanishning
y uqori pog’onal ari ga int ilish, ma’nav iy at imizni y uk salt irishdir. y uqori pog’onal ari ga int ilish, ma’nav iy at imizni y uk salt irishdir.
Modernizasiy a qilishning maqsadi y angilanish, an’anav iy l ik dan Modernizasiy a qilishning maqsadi y angilanish, an’anav iy l ik dan
zamonav i y lik k a o’t ish, ri v ojl anishda y uqoriroq bosqichlarga zamonav i y lik k a o’t ish, ri v ojl anishda y uqoriroq bosqichlarga
erishishdir.erishishdir.
Milli y g’oy a v a riv ojlanishimizning model ini i nt egrasiy asi Milli y g’oy a v a riv ojlanishimizning model ini i nt egrasiy asi
modernizasiy a jaray oni uchun nazariy -met odologik , amal iy v a modernizasiy a jaray oni uchun nazariy -met odologik , amal iy v a
reguly at i v v azifani bajaradi. Pirov ard nat ijada reguly at i v v azifani bajaradi. Pirov ard nat ijada
mamlak at imizning riv oj lanishi y anada y uk sak pog’onalarga mamlak at imizning riv oj lanishi y anada y uk sak pog’onalarga
k o’t aril ishi uchun k eng imk oniy at lar y arat iladi. Shuning uchun k o’t aril ishi uchun k eng imk oniy at lar y arat iladi. Shuning uchun
hozirgi k unda « mamlak at i mizni modernizasiy a qili sh»hozirgi k unda « mamlak at i mizni modernizasiy a qili sh»
eng eng
muhim ust uv or v azi fadir. muhim ust uv or v azi fadir.

Lug’av iy ma’noda modernizasiy a (fran. moderisat io, modere Lug’av iy ma’noda modernizasiy a (fran. moderisat io, modere
– eng y angi) zamonav iy t alablarga muv ofi q o’zgarish hamda – eng y angi) zamonav iy t alablarga muv ofi q o’zgarish hamda
t ak omillasht irishlarni bildiradi. Gap nafaqat sanoat -t exnik a t ak omillasht irishlarni bildiradi. Gap nafaqat sanoat -t exnik a
progressida, balk i insonning duny oqarashi, uning progressida, balk i insonning duny oqarashi, uning
met odologik y ondoshuv i, t afak k ur uslublari o’zgarishidadir. met odologik y ondoshuv i, t afak k ur uslublari o’zgarishidadir.
Bularning o’zgarishi esa inson t omonidan qo’llanilay ot gan Bularning o’zgarishi esa inson t omonidan qo’llanilay ot gan
Tushunchalar, k onsepsiy alarning o’zgarishiga olib k eladi. Tushunchalar, k onsepsiy alarning o’zgarishiga olib k eladi.
Modernizasiy a jaray oni X VIII asrda boshlangan. Inson Modernizasiy a jaray oni X VIII asrda boshlangan. Inson
faoliy at iga ilmiy hamda muhandislik bilimlarning k irib faoliy at iga ilmiy hamda muhandislik bilimlarning k irib
k elishi v a ulardan k eng miqy osda foy dalanish mahsulidir. k elishi v a ulardan k eng miqy osda foy dalanish mahsulidir.
Modernizasiy a paradigmasi X X asrning o’rt alarida Modernizasiy a paradigmasi X X asrning o’rt alarida
shak llandi. Uning asosiy v azifasi insoniy at faoliy at ining shak llandi. Uning asosiy v azifasi insoniy at faoliy at ining
barcha sohalarida an’analik dan zamonav iy lik k a o’t ishidir. barcha sohalarida an’analik dan zamonav iy lik k a o’t ishidir.
Modernizasiy a paradigmasi riv ojlanishini bir necht a Modernizasiy a paradigmasi riv ojlanishini bir necht a
pog’onaga ajrat ish mumk in. Shuni t a’k idlash mumk ink i, pog’onaga ajrat ish mumk in. Shuni t a’k idlash mumk ink i,
nazariy -met odologik y ondaShuv lar riv ojlanishi real nazariy -met odologik y ondaShuv lar riv ojlanishi real
jaray onlar bilan uzv iy bog’liqlik da shak llangan v a ularning jaray onlar bilan uzv iy bog’liqlik da shak llangan v a ularning
t a’sirida nazariy alarga o’zgart irishlar k irit ilgan.t a’sirida nazariy alarga o’zgart irishlar k irit ilgan.

Modernizasiy a paradigmasi doirasida k o’pdan-k o’p Modernizasiy a paradigmasi doirasida k o’pdan-k o’p
nazariy -met odologik v a xususiy fanlarga asoslangan nazariy -met odologik v a xususiy fanlarga asoslangan
y ondaShuv lar y arat ilgan. I lk bor pay do bo’lgan y ondaShuv lar y arat ilgan. I lk bor pay do bo’lgan
modernizasiy a paradigmasi – linear modeli (1950-1960 y y .), modernizasiy a paradigmasi – linear modeli (1950-1960 y y .),
qisman k o’p chiziqli ak t orli (ba’zan y et ib oluv chi deb qisman k o’p chiziqli ak t orli (ba’zan y et ib oluv chi deb
at aladi) (1970-1990 y y .), t uzilmav iy modellar mav jud. at aladi) (1970-1990 y y .), t uzilmav iy modellar mav jud.
Hozirgi pay t da modernizasiy a paradigmasi riv ojlanib Hozirgi pay t da modernizasiy a paradigmasi riv ojlanib
bormoqda, y angicha y ondaShuv lar asosida nazariy alar bormoqda, y angicha y ondaShuv lar asosida nazariy alar
v ujudga k elmoqda. Y a’ni, an’anav iy v a zamonav iy v ujudga k elmoqda. Y a’ni, an’anav iy v a zamonav iy
y ondaShuv lar orasida k at t a farq bor.y ondaShuv lar orasida k at t a farq bor.
Hozirgi dav rda ilmiy adabiy ot larda modernizasiy a Hozirgi dav rda ilmiy adabiy ot larda modernizasiy a
jaray onidagi o’zgarishlar t urli xil ichk i v a t ashqi (endogen jaray onidagi o’zgarishlar t urli xil ichk i v a t ashqi (endogen
v a ek zogen) t a’sirlar nat ijasida pay do bo’ladi, degan fi k r v a ek zogen) t a’sirlar nat ijasida pay do bo’ladi, degan fi k r
huk m suradi. Bular esa real borliqning k eng qamrov li huk m suradi. Bular esa real borliqning k eng qamrov li
y ondoshuv lar y ordamida ak s et t irilishi v a reallik k a t adbiq y ondoshuv lar y ordamida ak s et t irilishi v a reallik k a t adbiq
et ish doirasi t obora k engay ganligini bildiradi. Bu et ish doirasi t obora k engay ganligini bildiradi. Bu
jaray onda ba’zi bir t ushunchalardan v oz k echish, jaray onda ba’zi bir t ushunchalardan v oz k echish,
y angilaridan foy dalanish y o’lidan borilmoqda.y angilaridan foy dalanish y o’lidan borilmoqda.

Modernizasi y a paradi gmasi ilmiy bil imning insoniy at Modernizasi y a paradi gmasi ilmiy bil imning insoniy at
hay ot iga jadal sur’at da k irib k elishi bilan bog’li q. Har hay ot iga jadal sur’at da k irib k elishi bilan bog’li q. Har
qanday dav rda hok imiy at ning asosiy manbalaridan bi ri qanday dav rda hok imiy at ning asosiy manbalaridan bi ri
« bilim» bo’li b k elgan. Bizning dav rimizda esa bili mni ng « bilim» bo’li b k elgan. Bizning dav rimizda esa bili mni ng
mav qy ei birinchi darajali bo’ldi. Bu ay niqsa, mol iy av iy -mav qy ei birinchi darajali bo’ldi. Bu ay niqsa, mol iy av iy -
iqt i sodiy inqi rozda o’z ahami y at i ni k o’rsat di . Shuni ng uchun iqt i sodiy inqi rozda o’z ahami y at i ni k o’rsat di . Shuni ng uchun
ushbu monografi y ada jami y at ning ij t imoiy -iqt i sodiy ushbu monografi y ada jami y at ning ij t imoiy -iqt i sodiy
riv ojlani sh asosini v a unga k at t a t a’sir k o’rsat ay ot gan bili m riv ojlani sh asosini v a unga k at t a t a’sir k o’rsat ay ot gan bili m
v a t a’li mning ilmiy sal ohiy at muammolari t adqiq qi lingan. v a t a’li mning ilmiy sal ohiy at muammolari t adqiq qi lingan.
Bil im, t a’lim i nsoniy at ni birlasht iruv chi omil bo’li b, har Bil im, t a’lim i nsoniy at ni birlasht iruv chi omil bo’li b, har
qanday modernizasiy a y ondaShuv ining zarur qanday modernizasiy a y ondaShuv ining zarur
k omponent idi r. Bi lim v a t a’li m mafk urav iy , iqt isodiy , di niy , k omponent idi r. Bi lim v a t a’li m mafk urav iy , iqt isodiy , di niy ,
madaniy farqlanishidan qa’t iy nazar insoniy at uchun madaniy farqlanishidan qa’t iy nazar insoniy at uchun
umumi y qadriy at dir.umumi y qadriy at dir.

Isl om siv ilizasiy asi da bilimga mark aziy o’rin ajrat ilgan edi. Shuning Isl om siv ilizasiy asi da bilimga mark aziy o’rin ajrat ilgan edi. Shuning
uchun ham y uk sak y ut uqlarga erishi b i nsoniy at t arixiga o’z hissasi ni uchun ham y uk sak y ut uqlarga erishi b i nsoniy at t arixiga o’z hissasi ni
qo’shgan. « Bilim» mark az si fat ida si v ilizasiy ani must ahk amlay di. qo’shgan. « Bilim» mark az si fat ida si v ilizasiy ani must ahk amlay di.
O’sha dav rdagi g’arb an’analarining bilimga bo’lgan munosabat i O’sha dav rdagi g’arb an’analarining bilimga bo’lgan munosabat i
boshqacha edi . Bili m mushohadaga (o’y -xay olga) asoslangan v a doimo boshqacha edi . Bili m mushohadaga (o’y -xay olga) asoslangan v a doimo
faoli y at ga, harak at ga maj burlov chi dali l sifat ida k o’ril magan» . Ushbu faoli y at ga, harak at ga maj burlov chi dali l sifat ida k o’ril magan» . Ushbu
dav rda bilim v a faoliy at ning, int ell ek t ual v a ma’nav iy qadriy at larning dav rda bilim v a faoliy at ning, int ell ek t ual v a ma’nav iy qadriy at larning
o’zaro bog’liqli gi jami y at riv ojlani shini t a’minlay di. o’zaro bog’liqli gi jami y at riv ojlani shini t a’minlay di.
Hozirgi pay dt a jamiy at ning t urli sohalarida t ub i slohot lar, fan v a Hozirgi pay dt a jamiy at ning t urli sohalarida t ub i slohot lar, fan v a
bilish sohasi da esa paradigmal y angi lanishlar sodir bo’lay ot gan bilish sohasi da esa paradigmal y angi lanishlar sodir bo’lay ot gan
t ari xiy dav rning guv ohi bo’lib t uri bmiz. Bunday y angilanishl ar t ari xiy dav rning guv ohi bo’lib t uri bmiz. Bunday y angilanishl ar
iqt isodiy , siy osiy , t exnol ogik madani y o’zgarishlarni o’z i chiga oladi. iqt isodiy , siy osiy , t exnol ogik madani y o’zgarishlarni o’z i chiga oladi.
Bu o’zgarishlar k o’p qi rrali bo’l ib, ular nat ijasida ijt imoi y mak onning Bu o’zgarishlar k o’p qi rrali bo’l ib, ular nat ijasida ijt imoi y mak onning
mik ro, mezo, mak ro darajalarida ek ologik , iqt i sodiy . ijt imoiy -madaniy , mik ro, mezo, mak ro darajalarida ek ologik , iqt i sodiy . ijt imoiy -madaniy ,
ijt imoiy -psix ologik v a boshqa o’zgarishlar t urli t ezl ik , mi qy os, ijt imoiy -psix ologik v a boshqa o’zgarishlar t urli t ezl ik , mi qy os,
murak k abli k y o’nali shl ari da sodir bo’ladi . Respubli k amizda oli b murak k abli k y o’nali shl ari da sodir bo’ladi . Respubli k amizda oli b
borilay ot gan y angilani sh v a modernizasi ya jaray onlari mi lliy ist iqlol borilay ot gan y angilani sh v a modernizasi ya jaray onlari mi lliy ist iqlol
g’oy asi v a boy madaniy at imizga, umuminsoni y qadriy at l arga g’oy asi v a boy madaniy at imizga, umuminsoni y qadriy at l arga
asoslanadiasoslanadi

Modernizasiy a jaray onlarini ng t ahlil ida uning t ransformasiy a Modernizasiy a jaray onlarini ng t ahlil ida uning t ransformasiy a
t ushunchasiga nisbat i muhi m ahami y at k asb et adi. Ilmiy t ushunchasiga nisbat i muhi m ahami y at k asb et adi. Ilmiy
adabiy ot larada t ransformasiy a jaray oni “ t izimni ng o’zini saqlash, qay t a adabiy ot larada t ransformasiy a jaray oni “ t izimni ng o’zini saqlash, qay t a
ishl ab chiqarish jaray oni si fat i da e’t irof et iladi. Bu t i zi mning beqaror, ishl ab chiqarish jaray oni si fat i da e’t irof et iladi. Bu t i zi mning beqaror,
t i zi m boshqa met at izimga o’t adi y ok i ichk i st ruk t urasini o’zgart iradi” .t i zi m boshqa met at izimga o’t adi y ok i ichk i st ruk t urasini o’zgart iradi” .
Transformasiy a jaray oni ijt imoi y t i zimning i mmanent umumiy sifat iy Transformasiy a jaray oni ijt imoi y t i zimning i mmanent umumiy sifat iy
xususiy at i bo’lib, uni ng nat ij asida t izim bir st ruk t urav iy t uzilmadan xususiy at i bo’lib, uni ng nat ij asida t izim bir st ruk t urav iy t uzilmadan
ni sbat an riv ojlanganrog’iga almashadi . Transformasi y a jaray oni k o’p ni sbat an riv ojlanganrog’iga almashadi . Transformasi y a jaray oni k o’p
v ek t orli k v a o’zgari shlarning amalga oshi sh sur’at l ari ning jadalligi, v ek t orli k v a o’zgari shlarning amalga oshi sh sur’at l ari ning jadalligi,
hamda bu o’zgarishlarda suby ek t i v omi llar t a’si rining y uqoriligi bi lan hamda bu o’zgarishlarda suby ek t i v omi llar t a’si rining y uqoriligi bi lan
ajraladi. Transformasiy a j aray onlarini bir t i zi m ik k inchi siga ajraladi. Transformasiy a j aray onlarini bir t i zi m ik k inchi siga
almashay ot gandagi holat sifat ida ham t a’rifl ay dilar. Ay t i shimiz almashay ot gandagi holat sifat ida ham t a’rifl ay dilar. Ay t i shimiz
mumk ink i , bu dav r jamiy at ning salbiy xarak t erga ega bo’lgan, mumk ink i , bu dav r jamiy at ning salbiy xarak t erga ega bo’lgan,
t araqqiy ot ni t o’ht at adigan o’t mishidan v oz k echib, y angi maqsad v a t araqqiy ot ni t o’ht at adigan o’t mishidan v oz k echib, y angi maqsad v a
g’oy alar sari int ilishidir.Shu bois ij t imoiy t ransformasiy a jaray onlari g’oy alar sari int ilishidir.Shu bois ij t imoiy t ransformasiy a jaray onlari
dav ri da i jt imoiy t o’qnaShuv larni ng k uchay ishi v a k esk inlashuv i dav ri da i jt imoiy t o’qnaShuv larni ng k uchay ishi v a k esk inlashuv i
k uzat ilishi mumk i n. Bu jaray on o’zida dest ruk t iv v a k onst ruk t iv k uzat ilishi mumk i n. Bu jaray on o’zida dest ruk t iv v a k onst ruk t iv
imk oniy at larni j amlaydi, dest ruk t iv v a k onst ruk t iv y o’nalishl arga ega imk oniy at larni j amlaydi, dest ruk t iv v a k onst ruk t iv y o’nalishl arga ega
bo’ladi. Konst ruk t iv t ransformasiy a j aray oni nat ijasida jamiy at da bo’ladi. Konst ruk t iv t ransformasiy a j aray oni nat ijasida jamiy at da
but unlay y ok i uning ay rim sohalari ni ng progressiv riv ojlanishi but unlay y ok i uning ay rim sohalari ni ng progressiv riv ojlanishi
t a’minlanadi.t a’minlanadi.

Zamonav iy globall ashuv v a ax borat lashuv jaray onlari insoniy at Zamonav iy globall ashuv v a ax borat lashuv jaray onlari insoniy at
t ari xidagi moderni zasiy a sifat ida namoy on bo’l adi. Bu jaray onlar t ari xidagi moderni zasiy a sifat ida namoy on bo’l adi. Bu jaray onlar
insoniy at t arix ini ng but unlay y angi sifat iy o’zgarishlar, insoniy at t arix ini ng but unlay y angi sifat iy o’zgarishlar,
t ransformasiy alar dav rini boshlab berdi dey ish mumk in. Mazk ur t ransformasiy alar dav rini boshlab berdi dey ish mumk in. Mazk ur
o’zgarishlarning ijobiy nat ijasi har bir mamlak at , har bi r dav lat , jahon o’zgarishlarning ijobiy nat ijasi har bir mamlak at , har bi r dav lat , jahon
mifqy osi da ilm-fanni ng riv oj lanish darajasi bil an belgi lanmoqda. mifqy osi da ilm-fanni ng riv oj lanish darajasi bil an belgi lanmoqda.
Nat ijada fan roli ni ng j amiy at t araqqiy ot idagi ahamiy at i, uning roli Nat ijada fan roli ni ng j amiy at t araqqiy ot idagi ahamiy at i, uning roli
o’zgardi. Bugungi k unda fan sifat jihat idan y angi funk siy alarni baj aradi o’zgardi. Bugungi k unda fan sifat jihat idan y angi funk siy alarni baj aradi
ul arning asoiy lari sifat ida ek omuv ozanat ni saqlash, t abi at v a jamiy at ni ul arning asoiy lari sifat ida ek omuv ozanat ni saqlash, t abi at v a jamiy at ni
boshqarish funk si y alarini k o’rsat i sh mumk i n. Tadqi qot faol iy at ining boshqarish funk si y alarini k o’rsat i sh mumk i n. Tadqi qot faol iy at ining
maqsadida ham o’zgari shlar sodir bo’l di. Ilmiy t adqiqot lar bugungi maqsadida ham o’zgari shlar sodir bo’l di. Ilmiy t adqiqot lar bugungi
k unda faqat ilmiy maqsadlarni k o’zl amasdan, boshqaruv , ax borot , k unda faqat ilmiy maqsadlarni k o’zl amasdan, boshqaruv , ax borot ,
loy i hal asht irish, t exnik -i shlab chiqarishni ham nazarda t ut adi; y angi loy i hal asht irish, t exnik -i shlab chiqarishni ham nazarda t ut adi; y angi
bi limlarni ishl ab chiqaruv chi ilmiy t adqiqot bi rlashmalari y angi bi limlarni ishl ab chiqaruv chi ilmiy t adqiqot bi rlashmalari y angi
bi limlarni y arat i bgina qolmay , moddiy -ishlab chiqarish funk siy alarini bi limlarni y arat i bgina qolmay , moddiy -ishlab chiqarish funk siy alarini
ham bajaradil ar. Bir so’z bil an ay t ganda zamonav i y gl obal lashuv ham bajaradil ar. Bir so’z bil an ay t ganda zamonav i y gl obal lashuv
dav ri da bilim asosiy ishlab chi qari sh v osit asi hisoblanadi . dav ri da bilim asosiy ishlab chi qari sh v osit asi hisoblanadi .

Ta’limdagi modernizasiy a jaray onlari serqirra Ta’limdagi modernizasiy a jaray onlari serqirra
jaray ondir. U t araqqiy ot ning bir bosqichidan jaray ondir. U t araqqiy ot ning bir bosqichidan
ik k inchisiga o’t ay ot gan mamlak at imiz ijt imoiy ik k inchisiga o’t ay ot gan mamlak at imiz ijt imoiy
o’zgarishlarning t ark ibiy qismi, must abid t uzum o’zgarishlarning t ark ibiy qismi, must abid t uzum
mafk urav iy asorat laridan xalos bo’lish jaray oni mafk urav iy asorat laridan xalos bo’lish jaray oni
hamdir. Shu sababli X X I asrda jahon hamjamiy at i hamdir. Shu sababli X X I asrda jahon hamjamiy at i
t a’lim roli v a ahamiy at ini qay t a k o’rib chiqa boshladi. t a’lim roli v a ahamiy at ini qay t a k o’rib chiqa boshladi.
Dast lab t a’limni isloh qilish ilmiy t ex nik inqilobning Dast lab t a’limni isloh qilish ilmiy t ex nik inqilobning
“ ijt imoiy nat ijalari” dan biri sifat ida k o’rila boshlandi. “ ijt imoiy nat ijalari” dan biri sifat ida k o’rila boshlandi.
Ammo k ey inchalik t a’lim iqt isodiy v a ilmiy –t exnik Ammo k ey inchalik t a’lim iqt isodiy v a ilmiy –t exnik
t araqqiy ot ning hal qiluv chi omili v a muhim shart i t araqqiy ot ning hal qiluv chi omili v a muhim shart i
jamiy at ijt imoiy t uzilmalarini shak llant irishning, jamiy at ijt imoiy t uzilmalarini shak llant irishning,
unda ijt imoiy maqomlarni t aqsimlash mex anizmi unda ijt imoiy maqomlarni t aqsimlash mex anizmi
sifat ida t an olindi. sifat ida t an olindi.

Modernizasiy a jaray onl ari jamiy at ning riv ojlani shi uchun o’z – Modernizasiy a jaray onl ari jamiy at ning riv ojlani shi uchun o’z –
o’zi ni t ashk il et ish jaray onidir. Y a’ni har qanday t izim ma’lum o’zi ni t ashk il et ish jaray onidir. Y a’ni har qanday t izim ma’lum
dav rga k elganda, miqdoriy v a si fat iy o’zgarishl ar nat ij asi da dav rga k elganda, miqdoriy v a si fat iy o’zgarishl ar nat ij asi da
y angilani shi , innov asi y alarni amalga oshirishi lozim bo’ladi. Shu y angilani shi , innov asi y alarni amalga oshirishi lozim bo’ladi. Shu
sababli moderni zasiy ani j amiy at ni ng riv oj lanish t omon i nt ili shi sababli moderni zasiy ani j amiy at ni ng riv oj lanish t omon i nt ili shi
- k ompl ek s ijt imoiy o’zgarish sifat ida t a’rifl ash mumk in.Unda - k ompl ek s ijt imoiy o’zgarish sifat ida t a’rifl ash mumk in.Unda
ilmiy bilimlar t izimi muhim o’ri n t ut adi . Chunk i jami y at ilmiy bilimlar t izimi muhim o’ri n t ut adi . Chunk i jami y at
murak k ab, k o’p qirrali ij t imoiy t izi m, bilim esa uning muhim murak k ab, k o’p qirrali ij t imoiy t izi m, bilim esa uning muhim
el ement i hisobl anadi. Modernizasiy a dav rida qadriy at l ar, el ement i hisobl anadi. Modernizasiy a dav rida qadriy at l ar,
bilimlar v a madaniy at an’anav i y jamiy at dagidan o’zgaradi. bilimlar v a madaniy at an’anav i y jamiy at dagidan o’zgaradi.
Riv oj langan dav lat lar hisoblanay ot gan A meri k a v a G’arbiy Riv oj langan dav lat lar hisoblanay ot gan A meri k a v a G’arbiy
Y ev ropa jamiy at larining riv ojlani sh mezonlarida modernizasiy a Y ev ropa jamiy at larining riv ojlani sh mezonlarida modernizasiy a
jaray onlari v a fandagi t ransformasi y a jaray onlari o’zaro jaray onlari v a fandagi t ransformasi y a jaray onlari o’zaro
bog’liqli k da boray ot ganli gining guv ohi bo’lamiz. Bu bog’liqli k da boray ot ganli gining guv ohi bo’lamiz. Bu
dav lat lardagi modernizasi y aning mex anizmi ni innov asiy alar dav lat lardagi modernizasi y aning mex anizmi ni innov asiy alar
t ashk il et adi. Ulardagi riv ojlanish maromi juda t ez, riv ojlanish t ashk il et adi. Ulardagi riv ojlanish maromi juda t ez, riv ojlanish
y o’l i must aqil , o’ziga xosdir. y o’l i must aqil , o’ziga xosdir.

J amiy at ana J amiy at ana
ss
hu mexanizmlar asosida riv ojlanib hu mexanizmlar asosida riv ojlanib
k elgan. Bu jaray onlarning t art ib paramet ri k elgan. Bu jaray onlarning t art ib paramet ri
zamonav iy lasht irish hisoblanadi. Bu t art ib paramet ri zamonav iy lasht irish hisoblanadi. Bu t art ib paramet ri
murak k ab t izim element larining barchasini murak k ab t izim element larining barchasini
bo’y sundiradi. Shu sababli jamiy at dek murak k ab bo’y sundiradi. Shu sababli jamiy at dek murak k ab
t izimning element i bo’lgan fan v a bilimlarni uzat ish t izimning element i bo’lgan fan v a bilimlarni uzat ish
v osit asi bo’lgan t a’lim t izimida ham doimiy v osit asi bo’lgan t a’lim t izimida ham doimiy
y angilanish, t ransformasiy a jaray onlari sodir bo’ladi. y angilanish, t ransformasiy a jaray onlari sodir bo’ladi.
Fan v a jamiy at dagi bunday o’zgarishlar sinerget ik Fan v a jamiy at dagi bunday o’zgarishlar sinerget ik
o’zaro bog’liqlik da namoy on bo’ladi. J amiy at dagi o’zaro bog’liqlik da namoy on bo’ladi. J amiy at dagi
ijt moiy o’zgarishlar fan v a bilimlar t izimida ham ijt moiy o’zgarishlar fan v a bilimlar t izimida ham
o’zgarishlarni k elt irib chiqaradi v a ak sincha fandagi o’zgarishlarni k elt irib chiqaradi v a ak sincha fandagi
t ransformasiy a jaray onlari jamiy at dagi t ransformasiy a jaray onlari jamiy at dagi
t ransformasiy a jaray onlariga sabab bo’lishi mumk in. t ransformasiy a jaray onlariga sabab bo’lishi mumk in.

SHU MA’NODA ZAMONAVIY IJTIMOIY - MADANIY TIZIMLARNING EVOLYUSIYA SI
ENDILIKDA NOCHIZIQLI FA N QONUNIYATLARIGA ASOSLANAYOTGANLIGI BUNING
ISBOTIDIR. ZAMONAVIY MODERNIZASIYA JARAYONLARINING ANIQ NATIJASINI
BASHORAT QILISH MUMKIN EMAS: MAZKUR JARAYONLAR DINAMIKASI
BIFURKASION XARAKTERGA EGADIR. AMMO ZAMONAVIY IJTIMOIY TARTIBNI
BAYON ETISH UCHUN JUDA KO’P ATAMALAR – INFORMASION JAMIYAT, XIZMAT
KO’RSATISH JAMIYATI, BILIMLAR JAMIYATI, POSTINDUSTRIAL JAMIYAT
ATAMALARINING QO’LLANISHIGA QARAMASDAN, BITTA MAVZU HECH O’ZGARMAY
BARQAROR TURIBDI-BU BO’LG’USI JAMIYAT UCHUN INFORMASIYA –
AXBOROTNING YOKI BILIMLARNING MUHIM AHAMIYAT KASB ETISHINI ANGLASH
MAVZUSIDIR”. SHU SABABLI KEYINGI PAYTDA OLIMLAR JAMIYATNI
YA NGILANISHIDA BILIM VA AXBOROTLARNING HAL QILUVCHI AHAMIYATINI ILMIY
– METODOLOGIK TAHLIL ETISHGA KA’TTA E’TIBOR QARATMOQDALAR. MASALAN,
TOFFLER O’ZINING “ UCHINCHI TO’LQIN”, “INQILOBIY BOYLIK” ASARLARIDA
IJTMOIY TARAQQIYOTNING BARCHA BOSQICHLARIDA INSONIYAT BILIM
NATIJASIDA RIVOJLANAYOTGANLIGINI, ZAMONAVIY JAMIYAT OLDINGILARIDAN
FA RQLI O’LAROQ YUKSAK TEXNOLOGIYA LARGA ASOSLANGAN “BOYLIK
YA RATISH” TIZIMIGA O’TAYOTGANLIGINI E’TIROF ETADI.

Globallashuv v a modernizat siy aGloballashuv v a modernizat siy a reja:reja: 1.1. GloballashuvGloballashuv v a modernizat siy a ijt imoiy v a modernizat siy a ijt imoiy t ransformat siy a jaray oni sifat ida. t ransformat siy a jaray oni sifat ida. 2.2. Ana’Ana’ nn av iy jamiy at dan y angi jamiy at ga o‘t ish. av iy jamiy at dan y angi jamiy at ga o‘t ish. Modernizat siy alashgan jamiy at da Modernizat siy alashgan jamiy at da innov at siy alarning globallashuv i. innov at siy alarning globallashuv i. 3.3. Globallashuv post indust rial t ex nologik ishlab Globallashuv post indust rial t ex nologik ishlab chiqarish v osit asiga o‘t ishning sharoit i sifat ida. chiqarish v osit asiga o‘t ishning sharoit i sifat ida.

• 1.Har qanday o’zgarish v a riv ojlanishlarni t adqiq et ish 1.Har qanday o’zgarish v a riv ojlanishlarni t adqiq et ish uchun t urli xil nazariy -met odologik y ondaShuv lar uchun t urli xil nazariy -met odologik y ondaShuv lar mav jud. mav jud. Hozirgi dav rda modernizasiy a paradigmasi Hozirgi dav rda modernizasiy a paradigmasi ular orasida (formasion, siv ilizasion b.) alohida ular orasida (formasion, siv ilizasion b.) alohida ahamiy at ga ega. Modernizasiy a – o’t a murak k ab ahamiy at ga ega. Modernizasiy a – o’t a murak k ab jaray on. Modernizasiy a jaray onida o’zgarishlar inson v a jaray on. Modernizasiy a jaray onida o’zgarishlar inson v a jamiy at faoliy at ining barcha sohalarida ro’y beradi. jamiy at faoliy at ining barcha sohalarida ro’y beradi. O’zgarishlar nat ijasida y angi Tushunchalar, t amoy illar, O’zgarishlar nat ijasida y angi Tushunchalar, t amoy illar, y ondashuv lar shak llanadi. Ular esa milliy g’oy a y ondashuv lar shak llanadi. Ular esa milliy g’oy a qamrov ini Y anada k engay t iradi v a y oshlarning ongi v a qamrov ini Y anada k engay t iradi v a y oshlarning ongi v a qalbiga singdirishda y angi imk oniy at larni y uzaga qalbiga singdirishda y angi imk oniy at larni y uzaga k elt iradi. k elt iradi.

Milli y g’oy a murak k ab t izim sifat ida y oshlarni ng ma’nav iy Milli y g’oy a murak k ab t izim sifat ida y oshlarni ng ma’nav iy duny osini shak llanishi, yuk salishi , v at animizning barcha duny osini shak llanishi, yuk salishi , v at animizning barcha mil lat larini o’z at rofi da birl asht irish k abi muammolarni qamrab mil lat larini o’z at rofi da birl asht irish k abi muammolarni qamrab oladi.oladi. Bu mamlak at imizni ri v ojl anish y o’li « O’zbek model i» da o’z Bu mamlak at imizni ri v ojl anish y o’li « O’zbek model i» da o’z ifodasi ni t opgan. Mi lliy g’oy ani ham riv ojlani sh modeli ham ifodasi ni t opgan. Mi lliy g’oy ani ham riv ojlani sh modeli ham maqsadi x alqi mizning k elajagi ga qarat ilgan: riv ojlanishning maqsadi x alqi mizning k elajagi ga qarat ilgan: riv ojlanishning y uqori pog’onal ari ga int ilish, ma’nav iy at imizni y uk salt irishdir. y uqori pog’onal ari ga int ilish, ma’nav iy at imizni y uk salt irishdir. Modernizasiy a qilishning maqsadi y angilanish, an’anav iy l ik dan Modernizasiy a qilishning maqsadi y angilanish, an’anav iy l ik dan zamonav i y lik k a o’t ish, ri v ojl anishda y uqoriroq bosqichlarga zamonav i y lik k a o’t ish, ri v ojl anishda y uqoriroq bosqichlarga erishishdir.erishishdir. Milli y g’oy a v a riv ojlanishimizning model ini i nt egrasiy asi Milli y g’oy a v a riv ojlanishimizning model ini i nt egrasiy asi modernizasiy a jaray oni uchun nazariy -met odologik , amal iy v a modernizasiy a jaray oni uchun nazariy -met odologik , amal iy v a reguly at i v v azifani bajaradi. Pirov ard nat ijada reguly at i v v azifani bajaradi. Pirov ard nat ijada mamlak at imizning riv oj lanishi y anada y uk sak pog’onalarga mamlak at imizning riv oj lanishi y anada y uk sak pog’onalarga k o’t aril ishi uchun k eng imk oniy at lar y arat iladi. Shuning uchun k o’t aril ishi uchun k eng imk oniy at lar y arat iladi. Shuning uchun hozirgi k unda « mamlak at i mizni modernizasiy a qili sh»hozirgi k unda « mamlak at i mizni modernizasiy a qili sh» eng eng muhim ust uv or v azi fadir. muhim ust uv or v azi fadir.

Lug’av iy ma’noda modernizasiy a (fran. moderisat io, modere Lug’av iy ma’noda modernizasiy a (fran. moderisat io, modere – eng y angi) zamonav iy t alablarga muv ofi q o’zgarish hamda – eng y angi) zamonav iy t alablarga muv ofi q o’zgarish hamda t ak omillasht irishlarni bildiradi. Gap nafaqat sanoat -t exnik a t ak omillasht irishlarni bildiradi. Gap nafaqat sanoat -t exnik a progressida, balk i insonning duny oqarashi, uning progressida, balk i insonning duny oqarashi, uning met odologik y ondoshuv i, t afak k ur uslublari o’zgarishidadir. met odologik y ondoshuv i, t afak k ur uslublari o’zgarishidadir. Bularning o’zgarishi esa inson t omonidan qo’llanilay ot gan Bularning o’zgarishi esa inson t omonidan qo’llanilay ot gan Tushunchalar, k onsepsiy alarning o’zgarishiga olib k eladi. Tushunchalar, k onsepsiy alarning o’zgarishiga olib k eladi. Modernizasiy a jaray oni X VIII asrda boshlangan. Inson Modernizasiy a jaray oni X VIII asrda boshlangan. Inson faoliy at iga ilmiy hamda muhandislik bilimlarning k irib faoliy at iga ilmiy hamda muhandislik bilimlarning k irib k elishi v a ulardan k eng miqy osda foy dalanish mahsulidir. k elishi v a ulardan k eng miqy osda foy dalanish mahsulidir. Modernizasiy a paradigmasi X X asrning o’rt alarida Modernizasiy a paradigmasi X X asrning o’rt alarida shak llandi. Uning asosiy v azifasi insoniy at faoliy at ining shak llandi. Uning asosiy v azifasi insoniy at faoliy at ining barcha sohalarida an’analik dan zamonav iy lik k a o’t ishidir. barcha sohalarida an’analik dan zamonav iy lik k a o’t ishidir. Modernizasiy a paradigmasi riv ojlanishini bir necht a Modernizasiy a paradigmasi riv ojlanishini bir necht a pog’onaga ajrat ish mumk in. Shuni t a’k idlash mumk ink i, pog’onaga ajrat ish mumk in. Shuni t a’k idlash mumk ink i, nazariy -met odologik y ondaShuv lar riv ojlanishi real nazariy -met odologik y ondaShuv lar riv ojlanishi real jaray onlar bilan uzv iy bog’liqlik da shak llangan v a ularning jaray onlar bilan uzv iy bog’liqlik da shak llangan v a ularning t a’sirida nazariy alarga o’zgart irishlar k irit ilgan.t a’sirida nazariy alarga o’zgart irishlar k irit ilgan.

Globallashuv va modernizatsiya

15.08.2023

0

469.5 KB

Похожие