logo

Ilmiy tadqiqot ishlarining asosiy bosqichlari

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

897.125 KB
Mavzu:Ilmiy tadqiqot  
ishlarining asosiy 
bosqichlari Slide title Reja:
1. Ilmiy tadqiqot muammosining qo’yilishi.
2. Ilmiy tadqiqot ishlarini olib borishning  algoritmik bosqichlari.
3.  Ilmiy tadqiqot turlari va  usullari.
5.  Ilmiy tadqiqot ishlarini rejalashtirish va  muvofiqlashtirish.  •
Muammo   -  ilmiy  tadqiqot  ishidagi  yechimi  talab  kilinadigan  nazariy  va 
amaliy  masala  bo’lib,  u  mavzuning  dolzarbligi  asoslanishi  assosida 
shakllantiriladi,  ya’ni  ilmiy,  ilmiy-uslubiy,  ilmiy-metodologik  jiqatdan  tadqiq 
etiladigan masaladan iborat bo’ladi.
•
Muammo  ilmiy  tadqiqot  ishida  shunday  jarayonki,  u  mavzu  dolzarbligi  va 
ishchi gipoteza asosida ifodalanadi va to oxirgi yechimga yetib bormaguncha u 
haqda  to’liq  bilimga  ega  bo’la  olmaymiz,  ammo  shuni  bilamizki,  u  ilm-fan 
rivoji  va  jamiyat  talabi  bilan  paydo  bo’ladi.  Demak,  u  sababsiz  paydo 
bo’lmaydi,  ular  doimo  mavjud  ilmiy  salohiyat  va  ilmiy  ishlanmalar  asosida 
paydo bo’ladi hamda ular muntazam ravishda takomillashib, rivojlanib boradi. •
Ilmiy  tadqiqot  ishi  davomida  muammoni  to’g’ri  qo’yish  va  unga 
moye  tadqiqot  maqsadini  aniqlash  muhim  bosqich  hisoblanadi.  Muammo 
qo’yilishida  mavjud  bilimlar  asosida  maqsadga  erisha  olmaslik  haqidagi 
bilimga  ega  bo’lib,  unga  ilgarigi  bilimlar  asosida  tubdan  yangicha 
yondashuvni  qila  olishlik,  ya’ni  yangi  qonuniyatni  ochish  imkoni  bilan 
bog’liq  ishchi  farazni  to’g’ri  ifodalay  olish  muhim  ahamiyat  kasb  etadi. 
Odatda, bu yangi bilim amalda jamiyatga zarur ekanligi faraz  qilinadi. Muammo qo’yilishida 
quyidagi bosqichlarga 
e’tibor berish lozim;
muammoni izlash;
xususiy muammolarni 
ko’yish (muammo 
yechimiga erishish uchun 
maqsadlar ketma-
ketligini ifodalash); muammoni yechish •
Ta’lim-tarbiya  jarayonlari  har  qanday  jamiyatda  ham  o’ziga  xos  davr  talablari  asosida 
faoliyat  ko’rsatib,  o’sha  jamiyatdagi  mutaxassis- olimlar  tomonidan  amalga  oshirilgan.  Bu 
boradagi  mutaxassislarni  tayyorlashning  o’zi  ham  alohida  muammo  bo’lib,  uni  optimal 
boshqarish jamiyat taraqqiyotini belgilashdagi muhim asoslardan biridir.
•
Ma’lumki,  ta’lim  jarayoni  muntazam  ravishda  harakatlanib  turuvchi  dinamik  tizimdir. 
Shu  sababli  ham  ta’lim  tizimini  boshqarishni  qo’yilgan  muammoning  rejalashtirilgan 
yechimiga  moye  qat’iy  boshqarish  algoritmini  tuzib  olish  lozim  bo’ladi.  Chunki,  ta’lim 
jarayonini  boshqarishda  qo’yilgan  maqsad,  manba,  belgilangan  vazifalar,  boshqarish 
algoritmi va vositalari doimo bog’liklikda, deb  qaraladi.Ilmiy tadqiqot ishlarini olib borishning  algoritmik bosqichlari. Algoritmik  tizimlarni  ta’lim-tarbiya  jarayonining  barcha  bosqichlariga 
qo’llash mumkin.
Mazkur  ilmiy  tadqiqot  ishida  ta’lim  jarayonidagi  pedagogik  tadqiqotlarni 
boshqarishning algoritmik tizimini yaratish muammosini qaraymiz.
Bu  sohada  olib  borgan  izlanishlarimiz  natijalari  mazkur  muammo  yechimini 
topishni quyidagi ketma-ketlikda izlashni taqozo etdi:
I. bosqich:  Yo’nalishga  tegishli  ma’lumotlar  va  ularning  turlari,  tuzilishini 
(empirik,  analitik,  fiziologik  (biologik),  funksional  -tajribaviy)  hamda  yozma 
adabiyotlardan olingan ma’lumotlar (sonli va  sifatiy belgilar) aniqlandi; III  bosqich:  Yo’nalishga  tegishli  muammolarni  aniqlash  va  ularni  o’rganilmokchi  bo’lgan 
mavzuni e’tiborga olgan holda turlarga ajratish;
♦ III  boskich:  Turlariga  ajratilgan  mavzulardan  muayyan  tadqiqotga  tegishlisi  (mosi)ni 
aniqlash  (tadqiqot  mavzusini  aniqlash)  va  mavzuga  tegishli  muammolarning  o’rganilganlik 
darajasini tahlil qilish;
IV bosqich: Mavzuga tegishli tadkiqot manbaini aniqlash;
V bosqich:  Tadqiqot  manbaidan  yig’ilgan  ma’lumotlarni  tahyail  qilish  va  ularni 
sinflarga ajratish;
VI bosqich: Tadqiqot manbaidan olingan ma’lumotlarni axborotga  aylantirish;
VII bosqich: Manba bo’yicha olib boriladigan ilmiy tadqiqot  ishiga tegishli ma’lumotlar 
Omborini yaratish; VIII bosqich:  Tadkiqot  manbai  va  ular  asosida  yigilgan  axborotlar  ombori  (banki)ni 
e’tiborga olib boshqaruv algoritmini  ishlab chiqish (tadkiqot rejasini ishlab chiqish);
IX bosqich:  Yukrridagi  bosqichlar  asosida  tuzilgan  rejaga  moye  ilmiy 
izlanishlarimizning nazariy asoslarini ishlab chiqish;
X bosqich: Ishlab chiqilgan nazariy asoslarni ilmiy-uslubiy  jihatdan tahlil qylish va 
ulardan  ta’lim  jarayonini  takomillashtirish  hamda  rivojlantirishga  oid  manbalarni 
belgilab (aniqlab)  chiqish;
XI. bosqich:  Pedagogik  samara  beradigan  ilmiy  -  uslubiy  ishlanmalar  yaratishga 
kirishish;
XII. bosqich:  Ishlab  chiqilgan  uslubiyat  (uslub)  asosida  tajriba-sinov  ishlarini 
tashkillashtirish  va  ular  natijalarini  tadqiqot  maqsadi  nuqtai  nazaridan  tahlil  qilib 
chiqish;  XIII. bosqich:  Olingan  natijalar  bo’yicha  pedagogik  samaralarni  oshirish  mezonlarini  tahlil  qilib 
chiqish va ular ichidan mazkur mavzu  uchun muvofiqini tanlash;
XIV. bosqich: Ilmiy - tadkiqot natijalarining pedagogik  samaralarini aniqlash va baqolash hamda 
ularning joriy etilishiga  yo’riqnomalar taiyorlash;
XV bosqich:  Pedagogik  samarali  ishlanmalarni  amaliyotga  joriy
etish uchun uslubiy tavsiyalar va ko’rsatmalar taiyorlash.
Qayd etilgan ketma-ketlikdagi birinchi bosqichning vazifasi tadqiqotchini o’zini qiziqtirgan 
sohaga kiritishni ta’minlaydi. Bu  borada mamlakatimizda Ta’lim to’g’risidagi Qonun, «Kadrlar 
taiyorlash milliy dasturi» va Davlat ta’lim stavdarti (DTS)larining  qabul kilinishi ayni muddao 
bo’ldi. Tabiiyki, mazkur hujjatlardagi barcha maqsad, vazifa, yo’riqlar va rejalashtirilgan 
natijalarga o’z- o’zidan erishib bo’lmaydi. •
Ilmiy tadqiqot turlari
•
  Ilmiy xodimning ilmiy faoliyati maqsadga muvofiqligi  tekshirilayotgan obyekti (ilmiy 
tadqikot  predmeta)  hakida  yangi  va  aniqlangan  bilimga  erishishda  bilishning  konkret 
usullari  yig’indisiga  tayanadi  va  bunda  moye  keladigan  ilmiy  tadqiqot  vositalari 
stevdlar,  o’quv  asboblari,  hisoblash  texnikasi  vositasi,  harakatdagi  modellar,  kompyuterli 
trenajyorlar, kasbiy kompyuterli  o’yinlar va h.k. dan foydalaniladi.
•
Ilmiy  tadkiqot  predmeta  eng  avvalo,  tadkikotni  bilish  uchun  inson  faoliyati 
yo’naltirilgan  obyektdir  (manbadir).  Tadqiqot  obyekti  material  dunyoning  har  qanday 
hodisa  va  jarayoni  bo’lishi  mumkin.  Tadqiqot  predmetiga  obyekt  haqidagi  mavjud 
bilimlar va  obyektdan tashqari bilimlar ham kiradi. Ilmiy tadqiqot bir necha turlarga bo’linadi. Ular:
1. Fundamental  tadqiqot-bu  muayyan  soha  bo’yicha  bilimlarni  rivojlantirish  va 
ular asosida anik yangi bilimlarni hosil qilishdir.
Uning  maqsadi  tabiat  va  jamiyatning  yangi  qonunlarini  kashf  kilish  hodisa  va 
jarayonlar  orasidagi  aloqadorlik  qonuniyatlarini  ochish  hamda  yangi  nazariyalar 
yaratish.
Fundamental  tadqikotlar  ilmni  rivojlanishini  hamda  ilm- fanning  bevosita  jamiyat 
taraqqiyotini tezlashtiruvchi kudratli kuchga  egaligini ta’minlaydi.
2. Amaliy  (tadbiqiy)  tadqikot-mavjud  ishlab  chiqarish  vositalarini  yoki  iste’mol 
predmetlarini takomillashtirish yoki  yangisini yaratish bilan tavsiflanadi.
Uning maqsadi fundamental tadqiqotda olingan bilimni  moddiylashtirishdan iborat. 
Bunda ko’proq deduksiya tadqiqot  usulidan foydalaniladi va bevosita muayyan tadqiqot 
obyekti bilan  ish ko’radi. •
3.  Ilmiy  ishlanma  -  bu  amaliy  tadqiqot  natijalarini,  tajriba 
modellarini  yaratishda  va  ishlatib  ko’rishda,  ishlab  chiqarish 
texnologiyasida,  shuningdek,  ta’lim  texnologiyalarini  yaratishda  hamda 
mavjud  metodologiyani  yoki  texnika-taxnologiyani  mukammallashti-
ri щ da va ularni amaliy faoliyatda joriy etishdan iboratdir.
•
Ilmiy  ishlanma  boskichlariga  ilmiy  tadqiqot  natijasida  ilmiy  tadqiqot 
natijasidan  jamiyat  va  davlatning  boshqa  shunga  o’xshash  (yaqin) 
sohalarida ham foydalanish mumkin bo’lishligi talab qilib  ko’yiladi. Ilmiy tadqiqot usullari.
Ma’lumki,  ilmiy  tadqiqot  ishi  kishining  ijodiy  faoliyati  jarayonidan  iborat.  Shu  sababli 
ham mazkur jarayon algoritmik  (ma’lum ketma-ketlikda) tarzda bajariladi va unga reja 
yoki  loyiha  tuziladi,  aks  holda  kutilgan  natijaga  erishishga  bo’lgan  harakat  samarasiz 
ham  bo’lishi  mumkin.  Bunday  holatlarni  bartaraf  qilishda  tadqiqot  mavzusini  to’g’ri 
tanlash  va  muammoning  aniq  qo’yilishi  muhim  rol  o’ynaydi.  Bular  tadqiqot  usullarini 
tanlashga mustahkam  asos bo’ladi. Shu sababli ham tadqiqotchi bilishning eng umumiy 
usullari bilan tanish bo’lishi kerak va bu tadqiqotchiga qaratilayotgan  tadqiqot manbaini 
(hodisa,  jarayon  yoki  predmet)  o’rganishga  yordam  beradi  hamda  shuning  bilan  birga 
tadqiqot  manbaini  o’rab  turgan  muhit  (dunyo)  bilan  aloqadorlik  qonuniyatlarini  ham 
o’rganishga  imkon  yaratadi.  Demak,  bu  orqali  tadqiqotchi  borliqni  o’rganishning 
umumiy tamoyillari, qonunlari va qoidalari bilan tanishgan bo’ladi. I
l
m
i
y
 t
a
d
q
i
q
o
t
 u
s
u
l
l
a
r
iSintez
Abstraksiya
Formallash
O’xshashlik
Modellashtirish
Tajriba Sintez   -  obyektni  (obyektlarni)  bir  butun  holda  qarab,  uni  (ularni)  aks 
etturuvchi  ko’rsatkichlarni  (parametrlarni,  omillarni)  o’zaro  aloqadorlik  holatdagi 
tadqiqot  usuli. Odatda,  sintez  usuli  tahlil  usulidan  keyin,  ya’ni  obyektni  ko’rsatkichlar 
iyerarxiyali  tahlilidan  keyin,  ularni  o’zaro  aloqadorlik  darajalarini  hisobga  olgan 
holda  olib  boriladi. Abstraksiya  -  ilmiy  abstraksiyalash  usuli  -  bu  usul  qaralayotgan 
hodisaning  (jarayon,  predmetning)  ba’zan  jiddiy  bo’lmagan  tomonini  xususiydan 
uzoqlashishda,  ya’ni  e’tiborni  umumiyga  jalb  qilishda  ko’llaniladi.Nazariy  ilmiy 
tadqiqot  jarayonida  tadqiqotchi  fikran  ayrim  xossalari,  xususiyatlari,  aloqalari  va 
o’zaro  bog’lanishlarga  tayanib  oxirida  ilmiy  abstraksiya  bo’lgan  ilmiy  tushuncha, 
qonuniyat  va  boshqa  umumiy  konuniy  holatlarni  oladi.  Ular  har  kaysi  fanni 
o’rganishda  va  uni  rivojlantirishda  fundamental  asos  bo’ladi.
Formallash   -  bu  usulda  hodisa  yoki  jarayon  matematik  belgi  va  qonunlar 
asosida  formulalarda  ifodalanadi.  Formallashtirish  matematik  abstraksiyalashning 
asosi hisoblanadi. U matematik formulalarni undan uzoqlashgan fanda ham qo’llash 
imkonini  beradi.  Bunday  hollarda  matematik  formulalardagi  umumiy  konuniyat 
saqlanib,  ko’shimcha  shart-sharoitlar  (umumiy  hollar)  hisobga  olinadi.  •
O’xshashlik  - bu yaxlitlikda alohida obyektning ba’zi bir belgisi  bo’yicha o’xshashligi.
•
O’xshashlik  usulining  asosiy  tamoyili  shundan  iboratki,  o’rganilayotgan  obyektni 
xossalarining  yoki  uni  ifodalovchi  ko’rsatkichlar  tabiatining  o’xshashligidan  tadqiqot 
qilinmagan  bop щ a  belgi  haqida  ham  xulosa  chiqarib  olish  imkoniyati  tug’iladi. 
Geometriyadagi  borib  bo’lmaydigan  nuktagacha  bo’lgan  masofani  o’lchash  yoki  chiqib 
bo’lmaydigan  cho’qqini  o’lchash  muammolari  yechimlari  ham  o’xshashlik  tadqiqot 
usulining  amaldagi  natijasidir.  O’xshashlik  usulidan  modellash  jarayoni  keng 
foydalaniladi.
•
Modellashtirish  —  obyektni  tadqiq  qilish  maqsadida,  undagi  jarayonlar  kechishini 
ifodalovchi modellarni yaratish.
•
Tajriba  asosiy  tadkikotda  nazariy  tadqiqot  natijalarining  amaliyotdagi  isbotini  hal 
etishdagi asosiy tadqiqot jarayoni.
•
Insoniyat  paydo  bo’libdiki,  tevarak-atrofni  kuzatish  bor,  tahlil  qilish  bor  va  ular  asosida 
yakuniy fikrga ega bo’lish bor. Shuning o’zi  ham tajriba. •
Ilmiy tadqiqot ishlarini rejalashtirish
•
Ma’lumki,  ilmiy  tadqiqot  shli  asosan  nazariy,  nazariy- tajribaviy  va  tajribaviy  ko’rnishlarda  bo’ladi  va 
bularning har  qaysisining o’ziga xos va moye maqsad hamda vazifalari bo’ladi.
•
Ilmiy  tadqikot  ishini  samarali  yo’llar  orkali  olib  borish  va  kutilgan  (rejalashtirilgan)  natijaga  erishishni 
kafolatlash uchun eng  avvalo, uni to’g’ri rejalashtirib olish lozim va uning katiy  algoritmik bosqichlarini belgilab 
olish  kerak,  aks  holda  ilmiy  tadqiqot  ishida  kutilgan  natijaga  erisha  olmay  qolish  mumkin  (tadqiqot  yo’nalshpi 
o’zgarib ketishiga olib kelishi mumkin) yoki  kutilgan natijaga kutilganidan kech yetib borish mumkin.
•
Bu  borada  olib  borilgan  izlanishlarimiz  ilmiy  tadqiqot  ishlarni  quyidagi  ketma-ketlikda  rejalashtirsalar 
maqsadga muvofiq  bo’ladi:
*
sohani (yo’nalishni) aniqlash va undagi yutuq - kamchiliklarni  o’rganib chiqish hamda ular asosida tanlamoqchi 
bo’lgan  mavzu  muammo,  tadqikotning  dolzarbligini  asoslash.  To’plangan  mavzu  bo’yicha  hozirgi  kungacha 
olib borilgan ilmiy tadqiqot ishining qisqacha  sharhi beriladi;
*
mavzuni  tanlash  va  o’tkazilishi  kerak  bo’lgan  tadqiqot  bo’yicha  uni  asoslash.  Bunda  muammo  yechimiga 
yetguncha  bo’lgan  maqsad  va  vazifalar  ketma-ketligi  ham  asoslanadi  va  u  ilmiy  tadqiqot  ishining  dastlabki 
bosqichidan  tajriba  —  sinov  ishlarini  olib  borib,  natijalarni  ko’lga  kiritish  va  ulardan  amaliy  faoliyatda 
foydalanishga tavsiyalar tizimini yaratishgacha bo’lgan bosqichlarni  to’liq kamrab olmog’i lozim; •
Ilmiy tadqiqot ishlarini muvofiqlashtirish
•
Ma’lumki, ta’lim-tarbiya va uni takomillashtirishga bo’lgan  intilishlar, izlanishlar har 
bir  jamiyatning  bosh  ajralmas  tarkibiy  qismi  bo’lib,  ular  o’sha  davr  madaniyatining  va 
tarakqiyotining yuksak  ko’rsatkichlaridan biri bo’lib hisoblangan.
•
Shu  sababli  ham  bugungi  kun  ta’lim  tizimining  holati  va  unta  ko’yilgan  zamonaviy 
talablar  uzluksiz  ta’lim  tizimi  jarayonini  optimal  boshqarish  dolzarb  muammolardan 
biri ekanligini  ta’kidlamoqda.
•
Uzluksiz  ta’lim  tizimi  (UTT)  ni  optimal  boshkarish  esa  o’ziga  xos  pedagogik  ilmiy 
tadqiqot  faoliyatidan  iboratdir.  Ma’lumki,  ta’limni  optimal  boshqarish  jarayoni  eng 
muhim  va  murakkab  ijodiy  mehnat  turi  hisoblanadi,  chunki  ta’lim  rivojlanib  borgani 
sari,  boshqaruv nafaqat rivojlanadi, balki murakkablashib ham boradi. •
Ilmiy tadqiqot ishida asosiy ko’rsatkich larni tanlash
•
Ilmiy tadqiqot ishida ilmiy-nazariy asoslarning amaliy  ahamiyatini qay darajadaligini 
(ilmiy  tadqiqot  ishining  amaliy  ahamiyati)  baholash  muhim  ahamiyat  kasb  etadi  va 
undagi ilm-fan  rivojida foydalanishga tadqiqotchida aniq fikrlar (g’oyalar)  shakllanadi. 
Bu boradagi izlanishlarimizning ko’rsatishicha, mazkur  muammoning yechimini topishni 
(ilmiy  tadqiqot  ishining  amaliy  ahamiyatini  baholashni)  quyidagi  ketma-ketlikda  olib 
borish maqsadga  muvofik bo’ladi:
*
rejalashtirilgan  ilmiy  tadqiqot  ishining  ijtimoiy  asoslarining  keng  hamrovliligini 
aniklash;
*
ilmiy tadqiqot ishini olib borishning kat’iy iyerarxik tizimi  mavjudligi, ularning tashkiliy-
tuzilmaviy modelini ilmiy asoslash; Ilmiy tadqiqot ishlari natijalari tahlili
  Har  qanday  ilmiy  tadqiqot  ishini  olib  borishdan  maqsad  ko’yilgan  muammoning  yechimini 
samarali usullar bilan topish va  ulardan amaliy faoliyatda foydalanishdan iborat.
Mazkur  monografiyaning  dastlabki  qismlarida  ilmiy  tadqiqot  ishi  va  undagi  kechadigan 
jarayonlar  hakida  ma’lumot  berildi.  Endi  ilmiy  tadqiqot  ishini  olib  borishning  quyidagi  muhim 
jihatlari  haqida  to’xtalmoqchimiz.  Ular:  ijodiy  jarayonning  samaradorligini  aniqlash,  ko’lga 
kiritilgan natijalarning rejalashtirilgan natijaga  (dolzarbligi, muammo maqsadi va vazifalari, ishchi 
faraz,  tadqiqot  metodologiyasi  va  shu  kabilarga  asoslangan)  mosligini  (identifi kasiyalashuvi), 
tekshirish natijasining tadqikot obyekta kechishini  adekvat  aks ettira olipshigini baholash; ishlab 
chiqarilgan  metodologiya  (model,  algoritm,  usul,  uslubiyat,  texnologiya  va  h.k.)  ning  tadqiqot 
obyekti va predmetini  adaptasiya  qila olipshigini asoslash.  Bularning hammasini hal qilish ilmiy 
tadqikot  ishining  natijalarini  chukur  (ilmiy-metodologik  jiqatdan)  tahlil  qilish  orqali  amalga 
oshiriladi. Yuqorida  ifoda  etilgan  adaptasiya  va  adekvat  terminlariga  izoh  berib 
o’tamiz.
Adaptasiya - lotincha so’z bo’lib, adaptatio-moslashuv ma’nosini  anglatadi. 
Bu  yerda  ilmiy  tadqiqot  ishini  olib  borishda  ko’lga  kiritilgan  natijani 
(metodologik,  usul,  model,  algoritm  va  h.k.  larning)  tadqiq  etilayotgan 
obyekt yoki predmetni ifodalay  olishligi nazarda tutiladi.
«Adekvat (lotincha adequatus - tenglashgan, moye, aynan bir,  o’xshash) - 
bilish nazariyasida narsa va hodisalarning xossalari va  alokalarini ularning 
obyektiv mazmuniga to’g’ri keladigan anik va moye  qilib olish. Inson ongi 
obyektiv borliqni ijtimoiy amaliyot asosida  adekvat aks ettira boradi»  Xulosa
Ilmiy  tadqiqot  ishidagi  yechimi  talab  kilinadigan  nazariy  va  amaliy  masala  bo’lib,  u 
mavzuning  dolzarbligi  asoslanishi  assosida  shakllantiriladi,  ya’ni  ilmiy,  ilmiy-uslubiy, 
ilmiy- metodologik jiqatdan tadqiq etiladigan masaladan iborat bo’ladi.
Muammo  ilmiy  tadqiqot  ishida  shunday  jarayonki,  u  mavzu  dolzarbligi  va  ishchi 
gipoteza  asosida  ifodalanadi  va  to  oxirgi  yechimga  yetib  bormaguncha  u  haqda  to’liq 
bilimga  ega  bo’la  olmaymiz,  ammo  shuni  bilamizki,  u  ilm-fan  rivoji  va  jamiyat  talabi 
bilan  paydo  bo’ladi.  Demak,  u  sababsiz  paydo  bo’lmaydi,  ular  doimo  mavjud  ilmiy 
salohiyat  va  ilmiy  ishlanmalar  asosida  paydo  bo’ladi  hamda  ular  muntazam  ravishda 
takomillashib, rivojlanib boradi. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:
1.o’raqulov X.A. Ilmiy ijodiyot metodologiyasi. T.: Fan, 2007 .
2.To’raqulov X.A. Pedagogik tadqiqotlarda axborot tizimlari va  texnologiyalari. T.: Fan, 
2006.
3.Abdurahmonov A. Saodatga eltuvchi bilim. T.: Movarounnahr,  2002.
4.To’raqulov X.A. Ilmiy ijodiyot metodologiyasi. T.: Fan, 2007.
5.Falsafa: Qomusiy lug’at. T.: Sharq, 2004 
6.O’zbekiston milliy ensiklopediyasi. 4 j. T.: O’ME Davlat  ilmiy nashriyoti, 2002. 
7.O’zbekiston milliy ensiklopediyasi. 8 j. T.: O’ME Davlat  ilmiy nashriyoti, 2004. ETIBORINGIZ 
UCHUN 
RAHMAT!

Mavzu:Ilmiy tadqiqot ishlarining asosiy bosqichlari

Slide title Reja: 1. Ilmiy tadqiqot muammosining qo’yilishi. 2. Ilmiy tadqiqot ishlarini olib borishning algoritmik bosqichlari. 3. Ilmiy tadqiqot turlari va usullari. 5. Ilmiy tadqiqot ishlarini rejalashtirish va muvofiqlashtirish.

• Muammo - ilmiy tadqiqot ishidagi yechimi talab kilinadigan nazariy va amaliy masala bo’lib, u mavzuning dolzarbligi asoslanishi assosida shakllantiriladi, ya’ni ilmiy, ilmiy-uslubiy, ilmiy-metodologik jiqatdan tadqiq etiladigan masaladan iborat bo’ladi. • Muammo ilmiy tadqiqot ishida shunday jarayonki, u mavzu dolzarbligi va ishchi gipoteza asosida ifodalanadi va to oxirgi yechimga yetib bormaguncha u haqda to’liq bilimga ega bo’la olmaymiz, ammo shuni bilamizki, u ilm-fan rivoji va jamiyat talabi bilan paydo bo’ladi. Demak, u sababsiz paydo bo’lmaydi, ular doimo mavjud ilmiy salohiyat va ilmiy ishlanmalar asosida paydo bo’ladi hamda ular muntazam ravishda takomillashib, rivojlanib boradi.

• Ilmiy tadqiqot ishi davomida muammoni to’g’ri qo’yish va unga moye tadqiqot maqsadini aniqlash muhim bosqich hisoblanadi. Muammo qo’yilishida mavjud bilimlar asosida maqsadga erisha olmaslik haqidagi bilimga ega bo’lib, unga ilgarigi bilimlar asosida tubdan yangicha yondashuvni qila olishlik, ya’ni yangi qonuniyatni ochish imkoni bilan bog’liq ishchi farazni to’g’ri ifodalay olish muhim ahamiyat kasb etadi. Odatda, bu yangi bilim amalda jamiyatga zarur ekanligi faraz qilinadi.

Muammo qo’yilishida quyidagi bosqichlarga e’tibor berish lozim; muammoni izlash; xususiy muammolarni ko’yish (muammo yechimiga erishish uchun maqsadlar ketma- ketligini ifodalash); muammoni yechish