logo

IQTISODIYOT BARQARORLIKNI TA`MINLASHDA INVESTITSION FAOLIYAT SAMARADORLIGINI OSHIRISH (SAMARQAND VILOYATI MISOLIDA)

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

1519.130859375 KB
IQTISODIYOT BA RQA RORLIKN I TA` MINLA SHDA  IN VESTI TSION  FAOLI YAT 
SAMA RA DORLIGI NI OSHIRISH   (SA MA RQA N D V ILOYATI MI SOLI DA)    

Bozor iqtisodiyotini modernizatsiya va diversifikatsiyalash sharoitida iqtisodiyotimizga 
investitsiyalarni jalb etish va ulardan samarali foydalanish ham ijtimoiy, ham iqtisodiy ahamiyat 
kasb etadi. Investitsiyalar iqtisodiyotda qayta yoki takror ishlab chiqarish sur‘atlari va hajmiga 
ta‘sir qiladi, ilmiy-texnik rivojlnishni va aholining asosiy qismining band bo’lishini ta‘minlaydi. 
Buning asosiy sabablaridan biri sifatida iqtisodiyotimizdagi tub tarkibiy o’zgarishlar, mehnat 
resurslarining ratsional hamda optimal joylashtirilishi va rivojlanishi ko’p hollarda investitsion 
faoliyatga bog’liq. 

Investitsiya siyosati – bu iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlarini rivojlantirish, qo’llab – quvvatlash, 
markazlashgan investitsiyalash jarayonidan nomarkazlashgan investitsiya jarayoniga o’tish, 
ustivor investitsion loyihalarni qo’llab quvvatlashga qaratilgan mexanizm, uslublar yig’indisi 
hisoblanadi. 
.   Tadqiqotning qo’yilgan maqsadiga muvofiq quyidagi  v azifal arni  hal  etish ko’zda tutilgan: 

-investitsiya ularniy mazmun-mohiyatini va tasniflashini o'rganish;

-investitsiyalarni jabha qilishning nazariy asoslarini tekshirish;

-investitsiyalarning xodimlarini boshqa narsalarni o'rganish;

-korxona investitsion siyosatining samaradorligini baholash metodikasi o’rganish;

-dunyodagi rivojlangan davlatlarda moliyaviy qo'llab-quvvatlashning o'ziga xos 
foydalanuvchilari o'rganish;

-Samarqand viloyatida chet elni ishga tushirishning saqlanishi saqlanishi;

-investitsiya tarmoqlari va sohalarini asoslarini 
       tuzatish;     
   Tadqiqot ning ilmiy  y angilig i:   Faoliyatni isloh qilish va samaradorlikni 
oshirishning mazmun-mohiyati ochib berildi;
- tiklashni-ni qo'llab-quvvatlash va samarador yorilish uchun yordam 
berishning qurilishiy asoslari tib berildi;
- respublikada asosiy kapitalga hajmining 2025 yilgacha ilmiy asoslangan 
prognozi ishlab chiqildi;
- natijalarni yaxshilash va samaradorlikni oshirishni rejalashtirish va 
tavsiyalar ishlab chiqildi.
  o’rganilayotgan muammo bo’yicha ilmiy asoslangan tavsiyalar taklif 
etilgan.    Samaradorlik (iqtisodiy va ijtimoiy-iqtisodiy) foydalanish yoki ishlash samaradorligining unga 
eri uchun foydalanish uchun harajatlarga muvofiqligini oshirishdi. Matematik til bilan 
aytganda, u quyidagi tenglikni tasvirlaydi:
  I qtisodiy samaradorlik muammolari hajmining quyidagilarni o'z ichiga oladi:
-milliy xodimlar kengaygan qayta ishlab chiqarish ishlarining amal qilish sini olish;
-milliy korxonaning barcha ta'limlarida ijtimoiy ishlab chiqarishning umumiy samaradorligini   
oshirishni yaratishni yaratish;
-samaradorlikning tashqi bo'lmagan shakllarini yaratish;
-samadorlik darajasi bilan bir tizimda unga yordam beruvchi turli xulqlarni aniqlash .ݕ ݅ ݀ ݋ ݏ ݅ ݐ ݍ ܫ	݈݇݅ݎ ݋	݀ܽݎܽ	݉ܽݏ	
=	
ܽ	݉ܽN`	ܽݎ	(ܽ	M`ܽ	݆݅݅ݐ)	
݅MV`	ݏ ݅ ݈ ݋	ℎ	ܿ ݑℎ	Mݑ	Mܽ	݃M݅	݈݅ݍ	ݎ ܽ ݈ ݐ	ܽ	݆ܽ݅ݎ ܽ ݔ	݅ ݇ ݋ ݕ	Mܽ݃`	ݎ݈ܽݏ ݎ ݑ ݏ	݁ݎ	
݅	`ݏℎܽ	݈`Mܽ ݃	݈݅ݐ	ݎ݈ܽݏ ݎ ݑ ݏ	݁ݎ    
 
 
 
 
 
 	
1-rasm. Investitsiya jarayoni.	 	
Resurslarni 
jamg’arish	 	
Investitsiya 	
qo’yish 	
(xarajatlar)	 	
Resurslarning 
kapitallashuvi 
yoki mahsulot 
ishlab chiqarish	 	
Foyda (daromad) 	
olish yoki 	
ijtimoiy samaraga 	
erishish 	 	
Investitsiya jarayoni	    1-jа	vd	аl.	 	
А	sosiy	 k	аpit	аlg	а investitsiy	аlаrning	 h	аjmi	 din	а	mik	аsi	, trln	. so‘m	 	
2017 	yil	 	2018 	yil	 	2019 	yil	  	2020 	yil	 	2021 	yil	  	2022 	yil	 	
72,2	 	124,2	 	195,9	 	210,2	 	239,7	 	269,9	 	
 	
 	
2-jа	vd	аl.	 	
А	sosiy	 k	аpit	аlg	а investitsiy	аlаr o‘sish	 sur’	аtl	аri	 din	а	mik	аsi	, % 	d	а 	
2017 	yil	 	2018 	yil	 	2019 	yil	  	2020 	yil	 	2021 	yil	  	2022 	yil	 	
119,4	 	129,9	 	138,1	 	95,6	 	102,9	 	100,9	 	
    Ilmiy amaliyot davomida Urgut tuman investitsiyalar va tashqi savdo bo`limi tomonidan 2022 yilda 
Urgut tumanining invеstisiya dasturlari va eksport prognoz ko`rsatkichlarining bajarilishi to`g`risida 
quyidagi ma’lumotlarni o`rganildi va tahlil qilindi:
u  davlat va hududiy investitsiya dasturlariga asosan Urgut tumanida 1,3 trln. so`mlik 97 ta loyihalarni 
amalga oshirish orqali 2348 ta yangi ish o`rinlari yaratilgan. Shundan, davlat invеstisiya dasturi doirasida 
qiymati 404,8 mlrd so`mlik 6 ta loyiha, 395 ta ish o`rinlari; 
u  hududiy dastur doirasida qiymati 904,3 mlrd so`mlik 91 ta loyihada 1953 ta ish o`rinlari yaratilishi 
ko`zda tutilgan;
u  amalda qiymati 1 trln 63 mlrd. so`m bo`lgan 104 ta loyiha ishga tushirilgan va 2467 ta yangi ish 
o`rinlari yaratilgan; 
u  Sariqtеpa mahallasida joylashgan “Sam elektro servis” MChJ ning 56,2 mlrd. so`mlik “Maishiy 
changyutgichlar ishlab chiqarish va eksportni yo`lga qo`yish” loyihasi ishga tushirilib 60 ta yangi ish 
o`rinlari yaratilgan;
u  2023 yilda hududiy dastur doirasida jami 1 trln 256 mlrd. so`mlik 95 ta loyihalar ishga tushurilishi 
natijasida 2488 ta yangi ish o`rinlari yaratilishi rеjalashtirilgan.   Quyuv-prokat  majmuasini  qurish ;Shovot-Qorao’zak temir yo’l liniyasini hamda Amudaryo 
ustidan o’tuvchi temir yo’l va avtomobil yo’li qo’shma 
ko’prigini qurish ;
Toshkent shahrida yer usti halqa metropolitenini qurish  (II 
bosqich ).
2-rаsm .  Tiklаnish vа tаrаqqiyotjаmg‘аrmаsi mаblаg‘lаri hisobidаn аmаlgа oshirilgаn yirik 
investitsiyа   loyihаlаri.   Aholi mablag ’ lari
To ’ g;ridan-to ’ g ’ ri xorijiy investitsiyalar
Kafolatlanmagan va boshqa xorijiy investitsiya 
va kreditlar
Korxona mablag ’ lari25,821,1
37,0
60,0
84,5
3-rаsm. Mаrkаzlаshmаgаn moliyаlаshtirish mаnbаlаri hisobidаn аsosiy
kаpitаlgа investitsiyаlаr, trln. so ‘ m Tijorat baklari kreditlari va boshqa qarz mablag’lari   4	-jа	dv	а	l.	 	
Moliy	а	lа	shtirish	 m	а	nb	а	lа	ri	 bo‘yich	а	 hududl	а	r	 kesimid	а	 а	sosiy	 k	а	pit	а	lg	а	 	
investitsiy	а	lа	r	 	
№	 	Hududl	а	r 	
Jаm
i in
v
estitsy
аilаr m
lrd
. 	
so
‘
m
 	
shu	 juml	а	d	а	n	, 	moliy	а	lа	shtirish	 m	а	nb	а	lа	ri	 bo‘yich	а	: (	jа	mig	а	 	
nisb	а	tа	n	, % 	d	а	) 	
R
esp
u
b
lik
а 	
b
y
u
d
jeti
 	
K
o
rx
o
n
а vа аh
o
li
 	
mаb
lаg
‘
i
 	
Аh
o
li
 	
X
o
rijiy
 in
v
estitsy
а 	
vа k
red
itl
аr 	
Suv tа’
m
inoti
 vа 	
kаnаlizаtsiyа tizim
l
аrini 	
rivojl
аntirish
 jаm
g‘аrmаsi 	
T
ik
l
аn
ish
 vа 	
tаrаq
q
iy
o
t
 	
jаm
g
‘аrmаsi 	
T
ijor
аt bаnki kreditl
аr 	
vа boshv
а qаrz 	
mаblаg‘
l
аri 	
1.	 	O‘zbekiston	 	
Respublik	а	si	 	269857,5	 	7,8	 	31,3	 	9,5	 	41,6	 	1,1	 	0,9	 	7,8	 	
2.	 	Qor	аq	аlpog‘iston	 	
Respublik	аsi	 	10099,8	 	12,7	 	28,1	 	11,9	 	38,9	 	1,4	 	1,7	 	5,3	 	
viloy	а	tl	а	r: 	 	 	 	 	 	 	 	 	
3.	 	А	ndijon	 	14758,6	 	7,6	 	23,9	 	12,2	 	47,1	 	2,5	 	- 	6,7	 	
4.	 	Buxoro	  	21138,0	 	4,8	 	21,6	 	11,1	 	56,8	 	0,6	 	- 	5,1	 	
5.	 	Jizz	аx	 	10763,1	 	9,7	 	23,7	 	6,0	 	44,5	 	1,5	 	- 	14,6	 	
6.	 	Q	аshq	аd	аryo	  	16181,5	 	9,1	 	23,6	 	14,8	 	46,5	 	2,0	 	0,2	 	3,8	 	
7.	 	N	аvoiy	 	19396,1	 	3,6	 	30,7	 	9,9	 	54,9	 	0,3	 	- 	0,6	 	
8.	 	N	аm	аng	аn	  	14348,2	 	6,1	 	19,8	 	16,3	 	34,3	 	1,1	 	- 	22,4	 	
9.	 	S	аm	аrq	аnd	 	21955,2	 	9,1	 	26,6	 	7,4	 	43,7	 	0,7	 	- 	12,5	 	
10.	 	Surxond	аryo	 	11507,3	 	12,1	 	15,0	 	16,3	 	43,1	 	5,7	 	- 	7,8	 	
11.	 	Sird	аryo	 	12574,7	 	5,5	 	10,7	 	1,8	 	77,5	 	0,5	 	- 	4,0	 	
12.	 	Toshkent	 	34954,7	 	6,0	 	39,3	 	8,0	 	32,9	 	0,5	 	5,4	 	7,9	 	
13.	 	F	аrg‘on	а 	15396,7	 	7,2	 	21,4	 	17,2	 	46,1	 	2,3	 	- 	5,8	    5	-jа	dv	а	l.	 	
А	sosiy	 k	а	pit	а	lg	а	 o‘zl	а	shtirilg	а	n	 xorijiy	 investitsiy	а	 v	а	 kreditl	а	r	, 	
mlrd	. so‘m	 	
№	 	 
 
 
 	
Hududl	а	r 	
 
 
 
 	
J	а	mi	  	
S	h	u	 juml	а	d	а	n	: 	
to‘g‘rid	а	n	-	
to‘g‘ri	 	
xorijiy	 	
investitsiy	а	l	
а	r 	
O‘zR	 	
k	а	fol	а	ti	 	
ostid	а	 	
xorijiy	 	
kreditl	а	r 	
Boshq	а	 	
xorijiy	 	
investitsiy	а	 	
vа	 kreditl	а	r 	
1.	 	O‘zbekiston	 	
Respublik	а	si	 	112219,5	 	37006,3	 	15181,9	 	60031,3	 	
2.	 	Qor	а	q	а	lpog‘iston	 	
Respublik	а	si	 	3932,6	 	230,9	 	1269,7	 	2432,0	 	
viloy	а	tl	а	r: 	 	 	 	 	
3.	 	А	ndijon	 	6954,2	 	2052,5	 	547,0	 	4354,7	 	
4.	 	Buxoro	  	11999,5	 	2484,8	 	1383,8	 	8130,8	 	
5.	 	Jizz	а	x	 	4786,0	 	1421,3	 	429,9	 	2934,7	 	
6.	 	Q	а	shq	а	d	а	ryo	  	7517,1	 	1131,5	 	1710,5	 	4675,1	 	
7.	 	N	а	voiy	 	10645,6	 	2831,9	 	888,9	 	6924,8	 	
8.	 	N	а	m	а	ng	а	n	  	4919,1	 	689,7	 	670,1	 	3559,2	 	
9.	 	S	а	m	а	rq	а	nd	 	9597,4	 	3066,1	 	1180,8	 	5350,4	 	
10.	 	Surxond	а	ryo	 	4956,7	 	2641,6	 	514,9	 	1800,3	 	
11.	 	Sird	а	ryo	 	9738,2	 	7414,6	 	401,4	 	1922,2	     	
4	-rа	sm. 	А	sosiy k	а	pit	а	lg	а	 investitsiy	а	lа	r h	а	jmi	.    K o‘rsаt k ichlаr 2017  y. 2018  y. 2019  y. 2020  y. 2021  y. 2022 y. 2023 y.* 2024 y.* 2025 y.*
Аsosiy  k аpit аlgа 
inv est it si y аlаr hаjmi , t rl n. 
so‘m   
72,2  
124,2  
195,9  
210,2  
239,7  
269,9  
300,2  
333,0  
365,87-
jаdvаl.   X ULOSA
Dissertatsiya ishidagi faoliyatini taʼminlashda investitsiya faoliyatini samarali amalga oshirishga 
qaratilgan investitsiya loyihalari, Samarqand viloyatida investitsion jozibadorlikning yoʻqligi 
hamma joyda Samarq viloyatiga yordam koʻrsatmoqda. takliflar ishlab chiqarildi:
- asosiy kapitalga daromad – yangi asosli fondlarni sotib olish va qayta ishlab chiqarishga 
yo'nalgan harajatlar majmuini bildiradi;
- asosiy kapitalga kapital qo'yilmaning statistik tarzda, qo'shilgan holatda, harakat davridagi 
amaldagi narx, to'lov amaldagi o'chirilgan paytdan to'xtatilgan nazar, haqiqatda o'zlashtirilgan;
- samaradorlik (iqtisodiy va ijtimoiy) samaradorligini oshirish yoki ishlash samaradorligini unga 
eri uchun ishlatish uchun harajatlarni aniq amalga oshiradi;
- investitsiya faoliyatini tanlash uchun, investision resurslarni ishga tushirishda foydalanilishda 
investitsiya mexanizmlarini investitsiya qilishni amaliyotga tatbiq etish va samarali ishlashni 
ishlab chiqarish masalasida yordamlash zarurdir;
- tiklashni jabbor qilish va samaradorlikni oshirishga investitsiya qilish ob'ektini ba'zilarini qurish 
bilan amaliyotga o'tkaziladi;
- loylarni investitsiyalashda vaziyatni boshqarish manfaatdori bilan birga, bu harakat va ijtimoiy 
muammolarni bartaraf etishga qaratilayotgan aniqlash kerak.
- respublikamizning asosiy kapitalga qaytish-ning 2017 yil 2022 yildagi ma'lumotlaridan foydali 
bo'lgan holatda tiklangan sog'lomlashtirish yillari kesimi o'zgarishining matematikasini 
ekstrapolyatsiya qilish usulini boshqariladigan funktsiyalari aniqlandi.

IQTISODIYOT BA RQA RORLIKN I TA` MINLA SHDA IN VESTI TSION FAOLI YAT SAMA RA DORLIGI NI OSHIRISH (SA MA RQA N D V ILOYATI MI SOLI DA)

 Bozor iqtisodiyotini modernizatsiya va diversifikatsiyalash sharoitida iqtisodiyotimizga investitsiyalarni jalb etish va ulardan samarali foydalanish ham ijtimoiy, ham iqtisodiy ahamiyat kasb etadi. Investitsiyalar iqtisodiyotda qayta yoki takror ishlab chiqarish sur‘atlari va hajmiga ta‘sir qiladi, ilmiy-texnik rivojlnishni va aholining asosiy qismining band bo’lishini ta‘minlaydi. Buning asosiy sabablaridan biri sifatida iqtisodiyotimizdagi tub tarkibiy o’zgarishlar, mehnat resurslarining ratsional hamda optimal joylashtirilishi va rivojlanishi ko’p hollarda investitsion faoliyatga bog’liq.  Investitsiya siyosati – bu iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlarini rivojlantirish, qo’llab – quvvatlash, markazlashgan investitsiyalash jarayonidan nomarkazlashgan investitsiya jarayoniga o’tish, ustivor investitsion loyihalarni qo’llab quvvatlashga qaratilgan mexanizm, uslublar yig’indisi hisoblanadi. .

Tadqiqotning qo’yilgan maqsadiga muvofiq quyidagi v azifal arni hal etish ko’zda tutilgan:  -investitsiya ularniy mazmun-mohiyatini va tasniflashini o'rganish;  -investitsiyalarni jabha qilishning nazariy asoslarini tekshirish;  -investitsiyalarning xodimlarini boshqa narsalarni o'rganish;  -korxona investitsion siyosatining samaradorligini baholash metodikasi o’rganish;  -dunyodagi rivojlangan davlatlarda moliyaviy qo'llab-quvvatlashning o'ziga xos foydalanuvchilari o'rganish;  -Samarqand viloyatida chet elni ishga tushirishning saqlanishi saqlanishi;  -investitsiya tarmoqlari va sohalarini asoslarini tuzatish;

Tadqiqot ning ilmiy y angilig i: Faoliyatni isloh qilish va samaradorlikni oshirishning mazmun-mohiyati ochib berildi; - tiklashni-ni qo'llab-quvvatlash va samarador yorilish uchun yordam berishning qurilishiy asoslari tib berildi; - respublikada asosiy kapitalga hajmining 2025 yilgacha ilmiy asoslangan prognozi ishlab chiqildi; - natijalarni yaxshilash va samaradorlikni oshirishni rejalashtirish va tavsiyalar ishlab chiqildi. o’rganilayotgan muammo bo’yicha ilmiy asoslangan tavsiyalar taklif etilgan.

Samaradorlik (iqtisodiy va ijtimoiy-iqtisodiy) foydalanish yoki ishlash samaradorligining unga eri uchun foydalanish uchun harajatlarga muvofiqligini oshirishdi. Matematik til bilan aytganda, u quyidagi tenglikni tasvirlaydi: I qtisodiy samaradorlik muammolari hajmining quyidagilarni o'z ichiga oladi: -milliy xodimlar kengaygan qayta ishlab chiqarish ishlarining amal qilish sini olish; -milliy korxonaning barcha ta'limlarida ijtimoiy ishlab chiqarishning umumiy samaradorligini oshirishni yaratishni yaratish; -samaradorlikning tashqi bo'lmagan shakllarini yaratish; -samadorlik darajasi bilan bir tizimda unga yordam beruvchi turli xulqlarni aniqlash .ݕ ݅ ݀ ݋ ݏ ݅ ݐ ݍ ܫ ݈݇݅ݎ ݋ ݀ܽݎܽ ݉ܽݏ = ܽ ݉ܽN` ܽݎ (ܽ M`ܽ ݆݅݅ݐ) ݅MV` ݏ ݅ ݈ ݋ ℎ ܿ ݑℎ Mݑ Mܽ ݃M݅ ݈݅ݍ ݎ ܽ ݈ ݐ ܽ ݆ܽ݅ݎ ܽ ݔ ݅ ݇ ݋ ݕ Mܽ݃` ݎ݈ܽݏ ݎ ݑ ݏ ݁ݎ ݅ `ݏℎܽ ݈`Mܽ ݃ ݈݅ݐ ݎ݈ܽݏ ݎ ݑ ݏ ݁ݎ