logo

SUG‘ARILADIGAN YERLAR RAQAMLI XARITALARINI YARATISHDA ZAMONAVIY GEOGRAFIK AXBOROT TIZIMI DASTURLARIDAN FOYDALANISH TEXNOLOGIYASINI TAKOMILLASHTIRISH (Samarqand viloyati Samarqand tumani misolida)

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

5189.546875 KB
SUG‘A RILADI GAN  Y ERLAR RAQA MLI  
X ARITALARI NI  YARATI SHDA ZA MON AVI Y  
GEOGRA FIK AX BOROT TI ZI MI  DA STURLARIDA N  
FOY DALA NI SH TEX N OLOGI YA SIN I 
TA KOMILLASHTI RISH (Samarqand v iloy at i 
Samarqand t umani misolida)   Tadqiqot obyekti:         Tadqiqot obekti bo’lib   -           Q ishloq xo‘jali gida    sugoriladigan   yerlardan foydalanish   
monitoringini tashkillashtirish hamda hududning raqamli xaritasini yaratishda geografik axborot tizimlarini 
qo‘llashda  Samarqand  viloyati Samarqand tumanidagi sug‘ariladigan yerlar dissertasiya ishining ob ye kti  
hisobla nadi .  
Tadqiqotning predmeti bo’lib -  Q ishloq xo‘jali gida sugoriladigan   yerlardan foydalanish monitoringini tashkillashtirish 
hamda hududning raqamli xaritasini yaratishda geografik axborot tizimlarini qo‘llash asosida hududning raqamli  
xaritasini    ishlab chiqish hisoblanadi.
Tadqiqotning  ilmiy  yangiligi .  Q ishloq  xo‘jali gida  sugoriladigan    yerlardan  foydalanish  monitoringini 
tashkillashtirish da   va  hududning  raqamli  xaritasini  yaratishda  geografik  axborot  tizimlarini  qo‘llash  asosida 
hududning raqamli  xaritasini    ishlab chiqish tartiblari ishlab chiqildi :
          Tadqiqotda qo’llaniladigan  uslublarning qisqacha tavsifi.  Ushbu tadqiqot ishini bajarishda statistik guruhlash,         
qiyosiy tahlil, tanlama kuzatish, mantiqiy mushohada, zamonaviy dasturlarda tahlil qilish uslublaridan foydalaniladi.
Tadqiqotda qo’llanilgan metodikaning tavsifi .  q ishloq xo‘jali gida sugoriladigan   yerlardan foydalanish monitoringini 
tashkillashtirish da  va hududning raqamli xaritasini yaratishda geografik axborot tizimlarini qo‘llash asosida hududning 
raqamli  xaritasini  yaratish  tartiblari  ishlab chiqi ldi.  Magistrlik dissertasiya annotasiyasi.  Qishloq xo‘jali gida sugoriladigan   yerlardan foydalanish monitoringini 
tashkillashtirish da  va hududning raqamli xaritasini yaratishda geografik axborot tizimlarini qo‘llash asosida hududning 
raqamli  xaritasini  yaratish  tartiblarini ishlab chiqish ishlari haqida bayon qilingan.  Sug‘oriladigan y erlardan foy dalanish  monit oringini 
t ashk illasht irishning  uslubiy -t exnik   asoslari
Hozirgi kunda, sug‘oriladigan, jumladan, fermer,  dehqon va tomorqa xo‘jaliklari yerlarining monitoringi to‘g‘ri 
yuritilmayotganligi,  sug‘oriladigan, jumladan, fermer, dehqon va tomorqa xo‘jaliklari yerlaridan foydalanishni samarali tashkil 
etish maqsadida, ushbu xo‘jaliklar yerlarining hisobi va monitoringini yuritishda zamonaviy geografik axborot  tizimlari va 
uchuvchisiz uchish qurilmalari, ya’ni dronlardan foydalanish imkoniyatlarini yaratish zarur.  
Bugungi  kunda,  sug‘oriladigan,  jumladan,  fermer,    dehqon  va  tomorqa  xo‘jaliklarining  yer  hisobini  yuritishda  aniqlik  darajasining 
pastligi  kuzatilmoqda.  Shuning  uchun,  amaliyotda  zamonaviy  geografik  axborot  texnologiyalar  va  uchuvchisiz  uchish  qurilmalari 
foydalanish  asosida  yer  hisobini  yuritishning  aniqligi  va  mukammalligini  oshirish  zarur.  Buning  uchun  joylardagi  mutaxassislar 
sug‘oriladigan, jumladan, fermer, dehqon va tomorqa xo‘jaliklariga ajratilgan yer maydonlaridan to‘g‘ri foydalanishni kuchaytirish, 
yerlarning  holatini  (botqoqligini,  begona  o‘tlar  bosganligini  va  boshqalar)  va  dehqon  va  tomorqa  xo‘jaliklari  ekinlari  holatini 
o‘rganish  uchun  bugungi  kundagi  zamonaviy  geografik  axborot  tizimlaridan  va  uchuvchisiz  uchish  qurilmalaridan  foydalanishni 
kuchaytirish zarurdir .  
Masalan, sug‘oriladigan, jumladan, fermer,dehqon va tomorqa xo‘jaliklari yerlaridan foydalanishda zamonaviy dronlardan va 
geografik axborot tizim va texnologiyalardan foydalanish natijasida ishchi kuchi va moliyaviy resurslari tejaladi. Ta’kidlash joizki, AQSH, Xitoy, Yaponiya, Braziliya va ko‘plab Yevropa 
davlatlarida qishloq xo‘jaligi sohasida allaqachon zamonaviy geografik axborot tizimlaridan va uchuvchisiz uchish 
qurilmalaridan foydalanib kelinmoqda. Masalan, ulardan yerlarning monitoringini olib borish, qishloq xo‘jaligi yerlarining 
kartalarini tuzish va boshqa maqsadlarda ham foydalanish mumkin.   “ Кўча-йўл тармоғи ” ни тоифаларга ажратиш ва химоя худудларини белгилаш
2.1-жадвал.САМАРКАНД туманидаги ер эгалари ва ердан фойдаланувчи хужаликларнинг
Э К С П Л И К А Ц И Я С И
2022 йил 1 январ холатида
(гектар хисобида)   
Тартиб 
раками Хужаликлар номи Жами 
ер 
майдон
и Экин ерлар Куп йиллик дарахтзорлар
Буз 
ерла
р Яйловл
ар Кишлок 
хужалиг
и ер 
турлари
нинг 
жами Томорка ерлари
Мели
орати
в 
ерлар Урмо
нзор шундан
Бошка 
ерлар
Жами шу жумладан
Жами шу жумладан
Теракзор
Сугорил
адиган Лалми Боглар Узумзо
рлар Тутзор
лар Мевали 
кучатзо
рлар ва 
бошка 
дарахтз
орлар Хужали
клар 
сони Ер 
майдон
и
1 " Гули стон"    2376 837 636 201 645 251 353 39 1   204 1687 1846 169 35 12 8 474
2 " Гулобод"    1693 235 235   675 364 303 8       910 2516 260 12 8 1,7 504
3 "Д устли к "    2580 705 511 193 438 70 353 15     199 1342 2987 262 26 6 0,6 944
4 " Ипак ч и "     347 187 187   66 30 10 26     8 261 179 18 2 0,4 0,4 66
5 " Марок анд"    8314 536 462 74 1185 500 679 6 0,2   3792 5514 3821 485 34 10 3,7 2272
6 " Мех робод"     7369 474 454 20 1023 270 741 12     4480 5978 1341 153 61 17 1 1161
7 " Сам арк анд"     4681 517 503 14 773 412 354 7     1284 2574 1858 154 2 5 2 1947
8 " Узбек и стон"    2120 564 495 68 310 103 186 21     143 1016 3012 246 7 36 2 815
9 " Навру з-АСР" 1292 365 211 153 209 57 146 6     37 610 3077 254 3 1 1 424
10 Ф.Коси м ова ном ли    1464 346 346   465 75 367 23     10 820 1973 182   7 4 455
11 Ш.Раши дов ном ли   1593 802 802   167 98 68 1     5 974 2195 161   20 17 439
12 МХ П 1458 423 109 314 707 552 156       187 1317       2   139
13 Бошк а к орхона лар 
ерла ри 7308 870 586 284 1098 744 318 0,1 36   233 2201 1842 115 1 310 21 4682
  Ту м ан бу й и ч а 42596 6861 5539 1322 7760 3526 4034 164 37   10581 25202 26647 2459 181 432 62 14322 Uchuvchisiz uchish qurilmalari (UUQ dronlar) 
 Uchuvchisiz uchish qurilmalari (UUQ dronlar)  S ug'oriladigan y erlari hisobini y urit ish v a ArcGIS 
dast urida ma'lumot lar bazasini y arat ish
Ma'lumki,  malumotlar  bazasi  bu-  obyektning  holatini,  uning  xossalari  va  boshqa  obyektlar 
bilan  o'zaro  munosabatlarini  aks  ettiruvchi  malumotlarning  nomlangan  to'plami  hamda  uni 
yuritish  uchun  zarur  bo'lgan  texnik  va  dasturli  vositalarning  kompleksi  tushuniladi.  Umumiy 
manoda  malumotlar  bazasi  -  bu  maxsus  tashkil  etilgan  yozuv  va  fayllar  to'plamidir.  Unda 
obyektning  nomi,  u  joylashgan  joyi  va  xaritasi,  uning  iqtisodiy,  geografik  va  boshqa 
ko'rsatkichlari saqlanishi mumkin  .
•
 “ ArcGIS  10 .2” dasturidan fazoviy 
ma'lumotlar bilan ishlashda 
foydalanish mumkin. Dasturining 
asosiy xususiyati - jadval ko'rinishida 
oddiylik bilan ishga tushishi, baza 
tipidagi fayllar va server 
ma'lumotlar bazasidan 
ma'lumotlarni tasvirlashda, qayta 
ishlashda ularni yaxshi tushunish va 
tahlil etishdir. “ ArcGIS  10 . 2 ” dasturi bajaradigan vazifalar           Ma'lumotlar bazasi asosida elektron  x aritalar bilan ishlash

Ma'lumotlar bazasi asosida elektron  x aritalar bilan ishlash quyidagicha izohlandi:

axborotni o'rganish, yangilash va o'zgartirish, turli talablarni shakllantirish va zarur ma'lumotlarni olish, kartografik asarlar va axborot bazalari 
asosida boshqa mavzuli yangi Xaritalarni ishlab chiqish imkonini beradigan interfaollik;

masshtab  o'lchamidan  foydalanish,  Xarita  bilan  ishlashni  yengillashtirib,  umumgeografik  va  mazmun  mohiyatni  o'zgartirishga  imkon  beradigan 
alohida mavzularni kiritish yoki chiqarish;                             F azov iy  bog` lanish orqali  hududning    xari t a si                
SASplanetdan  xaretani  ochib  rastr  kurinishida   
qirqib olish.           Avtonastroyka yoqiladi va  fazoviy bog`lanish 
orqali ekranda xarita paydo bo'ladi
  
ArcGIS dasturi asosiy ikki qismdan iborat :  1.Arc Map  2.ArcCatalog
1-Bo'lim .   Arc  Map-Geografik  obe'ktlarni  atribut  ma'lumotlar  bilan 
ishlashda qo'llaniladi.
ArcGIS10.2dasturi
  Qatlamlar yaratish
Kartalar bilan ishlash ArcGIS  10.2  dasturidagi  vektor  qatlamlar  obyekt 
jadvalidan  tashqari,  oyna  xaritasida  rastr,  mavzuli  va 
kosmetik  qatlam  ko‘rinishida  ko‘rsatilishi  mumkin. 
Kosmetik  qatlamlar  har  doim  xarita  oynasining  eng 
tepasida  joylashgan  bo‘lib,  o‘z  ichiga  maxsus  vaqtinchalik 
jadvalda  joylashgan  ma’lumotlarni  oladi.   ArcGIS  10.2 
dasturining  asosiy  axborot  birligi.  Jadvalni  oddiy 
tunchasidan  far q lanishi,  ArcGIS  10.2  dasturida  u  qatlam 
bazaviy  ma’lumotlar  jadvaliga  bo g‘ langanligi  va 
mavjudligidan  xaritaga  mos  keladi.  Bazaviy  ma’lumotlar 
jadvalidagi  har  bir  q ator  grafik  obyektlar  xa q ida 
ma’lumotiga ega.  Arc Catalog oynasi ochilib       Персональная база     yaratib  olinadi bu ma’lumotlar bazasi sanalib yerik 
mashtabdagi ma’lumotlar yaratiladi, hamda wepofes ofes dasturidagi ma’lumotlarni imprt va eksport qilish 
mumkun 
 
                                                                                             persanalni baza yaratish Persanalni bazadan so’ng  sichqonchani o’ng tugmasini bosib New  dan nabor kilas obekt 
yaratiladi nabor klas bu ma’lumotlarni umumiy guruppa qilib turuvchi voseta sanaladi 
                                                                           Nabor kilasni yaratish  Nabor kilasga nom berish nom berganimizdan so’ng aynan mavzuli qatlamni jamlab 
turganligi uchun xizmat qilganligi sababli aynan bizni mavzuvli qatlamimiz geodezik asosga 
kura qaysi zonada yotganligi hisobga olinadi                            Nabor kilasni nomlash va zonasini aniqlash            Personalnaya baza da nabor kilas ichida mavzuli qatlam  yaratish
Nabor kilasni ichiga kiriladi sichqonchaqn ung tugmasini bosib “NEW” orqali “Feature dataset…”ga kiriladi 
yani bu mavzuli qatlam, mavzuvli qatlam asosiy uch xil buladi:maydonli, chiziqli, nuqtali.
Misol uchun maydonli mavzuli qatlamni nomlaymiz va tip bo’yicha polegonni tanlab “Dalee” tugmasini 
bosamiz va atrebutv ma’lumotlarni kiritamiz:egasi, turi, maydoni…, kiritamiz va “Fnish”ni bosamiz  Personalnaya baza ga   shar t li belgi  va  ob e ktlarni 
kirit ish
Personalnaya bazaning ichiga o'zimizga kerakli sharli 
belgi  va  obyktlarni kiritamiz.  Bunda x ar bir shartli 
belgilar davlat standartiga mos ravishda yasaladi  Yasalgan  xar-bir  shartli  belgiga  kordinatalar  tizimidan 
sharoitimizga  mos  kordinatalar  tizimini  kiritamiz.  Bizning 
respublikamizda  ko'proq  Gauss  Kruger  kordinatalar  tizimidan 
foydalaniladi.  Barcha  topografik  va  obzor-topografik  xaritalar 
teng  burchakli  ko'ndalang  silindirik  proyeksiyada  tuziladi.  Bu 
proyeksiyani  nemis  olimi  K.F.Gauss  (1777-1855)  nazariy 
jihatdan  asoslagan  bo'lsa,  ikkinchi  bir  nemis  olimi  L.Kryuger 
(1857-1923)  uni  hisoblash  formulalarini  ishlab  chiqqan. 
Shuning  uchun  ham  Gauss-Kryuger  proyeksiyasi  deyiladi.  Bu 
proyeksiyada  ellipsoid  sirtidagi  shakl  burchaklari  tekislikda 
aynan  o'ziga  o'xshash  tarzda  tasvirlanganidan  unga  teng 
burchakli yoki konform (o'xshash) proyeksiya deyiladi.
Arc Catalog oynasi yopiladi.  •
ArsGIS dasturiga raqamli xaritalarni kiritish. 

arc map oynasi ochiladi: 

arc map oynasidan redakor paneli ochilib  ArcMap ilovasida   Arc Catalog da yaratilgan mavzuli qatlamlarimizni yuklab 
olib usha mavzuli qatlamlarimiz ustida ishlash imkoniyati mavjud buladi 
-yaratilgan ma'lumotlar bazasi quyidagi ko'rinishda yuklanadi  .
                ArcMap ilovasida  Arc Catalog da yaratilgan mavzuli qatlamlarimizni yuklanishi. Quyida ArsGIS  10 . 2  dasturida tayorlangan  raqamli  xarita Ma'lumotlar 
bazasining ko'rinishi keltirilgan 
                                                         ArcGIS dasturida tayorlangan ra q amli xarita . E’TIBORINGIZ  UCHUN 
TASHAKKUR!!!!

SUG‘A RILADI GAN Y ERLAR RAQA MLI X ARITALARI NI YARATI SHDA ZA MON AVI Y GEOGRA FIK AX BOROT TI ZI MI DA STURLARIDA N FOY DALA NI SH TEX N OLOGI YA SIN I TA KOMILLASHTI RISH (Samarqand v iloy at i Samarqand t umani misolida)

Tadqiqot obyekti: Tadqiqot obekti bo’lib - Q ishloq xo‘jali gida sugoriladigan yerlardan foydalanish monitoringini tashkillashtirish hamda hududning raqamli xaritasini yaratishda geografik axborot tizimlarini qo‘llashda Samarqand viloyati Samarqand tumanidagi sug‘ariladigan yerlar dissertasiya ishining ob ye kti hisobla nadi . Tadqiqotning predmeti bo’lib - Q ishloq xo‘jali gida sugoriladigan yerlardan foydalanish monitoringini tashkillashtirish hamda hududning raqamli xaritasini yaratishda geografik axborot tizimlarini qo‘llash asosida hududning raqamli xaritasini ishlab chiqish hisoblanadi. Tadqiqotning ilmiy yangiligi . Q ishloq xo‘jali gida sugoriladigan yerlardan foydalanish monitoringini tashkillashtirish da va hududning raqamli xaritasini yaratishda geografik axborot tizimlarini qo‘llash asosida hududning raqamli xaritasini ishlab chiqish tartiblari ishlab chiqildi : Tadqiqotda qo’llaniladigan uslublarning qisqacha tavsifi. Ushbu tadqiqot ishini bajarishda statistik guruhlash, qiyosiy tahlil, tanlama kuzatish, mantiqiy mushohada, zamonaviy dasturlarda tahlil qilish uslublaridan foydalaniladi. Tadqiqotda qo’llanilgan metodikaning tavsifi . q ishloq xo‘jali gida sugoriladigan yerlardan foydalanish monitoringini tashkillashtirish da va hududning raqamli xaritasini yaratishda geografik axborot tizimlarini qo‘llash asosida hududning raqamli xaritasini yaratish tartiblari ishlab chiqi ldi. Magistrlik dissertasiya annotasiyasi. Qishloq xo‘jali gida sugoriladigan yerlardan foydalanish monitoringini tashkillashtirish da va hududning raqamli xaritasini yaratishda geografik axborot tizimlarini qo‘llash asosida hududning raqamli xaritasini yaratish tartiblarini ishlab chiqish ishlari haqida bayon qilingan.

Sug‘oriladigan y erlardan foy dalanish monit oringini t ashk illasht irishning uslubiy -t exnik asoslari Hozirgi kunda, sug‘oriladigan, jumladan, fermer, dehqon va tomorqa xo‘jaliklari yerlarining monitoringi to‘g‘ri yuritilmayotganligi, sug‘oriladigan, jumladan, fermer, dehqon va tomorqa xo‘jaliklari yerlaridan foydalanishni samarali tashkil etish maqsadida, ushbu xo‘jaliklar yerlarining hisobi va monitoringini yuritishda zamonaviy geografik axborot tizimlari va uchuvchisiz uchish qurilmalari, ya’ni dronlardan foydalanish imkoniyatlarini yaratish zarur. Bugungi kunda, sug‘oriladigan, jumladan, fermer, dehqon va tomorqa xo‘jaliklarining yer hisobini yuritishda aniqlik darajasining pastligi kuzatilmoqda. Shuning uchun, amaliyotda zamonaviy geografik axborot texnologiyalar va uchuvchisiz uchish qurilmalari foydalanish asosida yer hisobini yuritishning aniqligi va mukammalligini oshirish zarur. Buning uchun joylardagi mutaxassislar sug‘oriladigan, jumladan, fermer, dehqon va tomorqa xo‘jaliklariga ajratilgan yer maydonlaridan to‘g‘ri foydalanishni kuchaytirish, yerlarning holatini (botqoqligini, begona o‘tlar bosganligini va boshqalar) va dehqon va tomorqa xo‘jaliklari ekinlari holatini o‘rganish uchun bugungi kundagi zamonaviy geografik axborot tizimlaridan va uchuvchisiz uchish qurilmalaridan foydalanishni kuchaytirish zarurdir . Masalan, sug‘oriladigan, jumladan, fermer,dehqon va tomorqa xo‘jaliklari yerlaridan foydalanishda zamonaviy dronlardan va geografik axborot tizim va texnologiyalardan foydalanish natijasida ishchi kuchi va moliyaviy resurslari tejaladi. Ta’kidlash joizki, AQSH, Xitoy, Yaponiya, Braziliya va ko‘plab Yevropa davlatlarida qishloq xo‘jaligi sohasida allaqachon zamonaviy geografik axborot tizimlaridan va uchuvchisiz uchish qurilmalaridan foydalanib kelinmoqda. Masalan, ulardan yerlarning monitoringini olib borish, qishloq xo‘jaligi yerlarining kartalarini tuzish va boshqa maqsadlarda ham foydalanish mumkin.

“ Кўча-йўл тармоғи ” ни тоифаларга ажратиш ва химоя худудларини белгилаш 2.1-жадвал.САМАРКАНД туманидаги ер эгалари ва ердан фойдаланувчи хужаликларнинг Э К С П Л И К А Ц И Я С И 2022 йил 1 январ холатида (гектар хисобида) Тартиб раками Хужаликлар номи Жами ер майдон и Экин ерлар Куп йиллик дарахтзорлар Буз ерла р Яйловл ар Кишлок хужалиг и ер турлари нинг жами Томорка ерлари Мели орати в ерлар Урмо нзор шундан Бошка ерлар Жами шу жумладан Жами шу жумладан Теракзор Сугорил адиган Лалми Боглар Узумзо рлар Тутзор лар Мевали кучатзо рлар ва бошка дарахтз орлар Хужали клар сони Ер майдон и 1 " Гули стон" 2376 837 636 201 645 251 353 39 1 204 1687 1846 169 35 12 8 474 2 " Гулобод" 1693 235 235 675 364 303 8 910 2516 260 12 8 1,7 504 3 "Д устли к " 2580 705 511 193 438 70 353 15 199 1342 2987 262 26 6 0,6 944 4 " Ипак ч и " 347 187 187 66 30 10 26 8 261 179 18 2 0,4 0,4 66 5 " Марок анд" 8314 536 462 74 1185 500 679 6 0,2 3792 5514 3821 485 34 10 3,7 2272 6 " Мех робод" 7369 474 454 20 1023 270 741 12 4480 5978 1341 153 61 17 1 1161 7 " Сам арк анд" 4681 517 503 14 773 412 354 7 1284 2574 1858 154 2 5 2 1947 8 " Узбек и стон" 2120 564 495 68 310 103 186 21 143 1016 3012 246 7 36 2 815 9 " Навру з-АСР" 1292 365 211 153 209 57 146 6 37 610 3077 254 3 1 1 424 10 Ф.Коси м ова ном ли 1464 346 346 465 75 367 23 10 820 1973 182 7 4 455 11 Ш.Раши дов ном ли 1593 802 802 167 98 68 1 5 974 2195 161 20 17 439 12 МХ П 1458 423 109 314 707 552 156 187 1317 2 139 13 Бошк а к орхона лар ерла ри 7308 870 586 284 1098 744 318 0,1 36 233 2201 1842 115 1 310 21 4682   Ту м ан бу й и ч а 42596 6861 5539 1322 7760 3526 4034 164 37 10581 25202 26647 2459 181 432 62 14322

Uchuvchisiz uchish qurilmalari (UUQ dronlar) Uchuvchisiz uchish qurilmalari (UUQ dronlar)