logo

Kichik biznesda xizmat narxini belgilash va narx strategiyalari

Загружено в:

19.11.2024

Скачано:

0

Размер:

726 KB
Kichik  biznesda Kichik  biznesda 
xizmat  narxini xizmat  narxini 
belgilash v a narx belgilash v a narx 
st rat egiy alarist rat egiy alari     
Reja:Reja:
1.1.
Narx strategiyasi mohiyati va Narx strategiyasi mohiyati va 
ahamiyati.ahamiyati.
2.2.
Narx strategiyasi turlari.Narx strategiyasi turlari.
3.3.
Narx strategiyasini shakllantirish.Narx strategiyasini shakllantirish.
4.4.
Bazi kompaniyalar narx strategiyalari.Bazi kompaniyalar narx strategiyalari. Narx — bozor mexanizmining muhim	 tarkibiy	 Narx — bozor	 mexanizmining muhim	 tarkibiy	 
unsurlaridan	
 biri.	 U	 o zining	 vazifalari	 orqali	 	ʻunsurlaridan	 biri.	 U	 o zining	 vazifalari	 orqali	 	ʻ
barqaror iqtisodiyotning shakllanishi	
 hamda	 barqaror iqtisodiyotning shakllanishi	 hamda	 
samarali	
 amal	 qilishiga, bozor muvozanatining	 samarali	 amal	 qilishiga, bozor muvozanatining	 
ta minlanishiga,	
 milliy	 	ʼta minlanishiga,	 milliy	 	ʼ
daromadning iqtisodiyot turli	
 tarmoq	 va	 sohalari,	 daromadning iqtisodiyot turli	 tarmoq	 va	 sohalari,	 
xo jalik	
 yurituvchi	 sub ektlari	 bo yicha	 	ʻ ʼ ʻxo jalik	 yurituvchi	 sub ektlari	 bo yicha	 	ʻ ʼ ʻ
taqsimlanishiga,	
 aholining	 ijtimoiy	 jihatdan	 himoya	 taqsimlanishiga,	 aholining	 ijtimoiy	 jihatdan	 himoya	 
qilinishiga	
 sharoit	 yaratadi.	 Shuningdek,	 u ishlab	 qilinishiga	 sharoit	 yaratadi.	 Shuningdek,	 u ishlab	 
chiqaruvchilarni	
 rag batlantirib,	 	ʻchiqaruvchilarni	 rag batlantirib,	 	ʻ
sog lom raqobat muhitining	
 yaratilishiga	 katta	 	ʻsog lom raqobat muhitining	 yaratilishiga	 katta	 	ʻ
ta sir	
 ko rsatadi.	ʼ ʻta sir	 ko rsatadi.	ʼ ʻ
Narxlar strategiyasiNarxlar strategiyasi
 kompaniyalar	
 o'z	  kompaniyalar	 o'z	 
mahsulotlari	
 yoki	 xizmatlari	 uchun	 eng	 mahsulotlari	 yoki	 xizmatlari	 uchun	 eng	 
raqobatbardosh	
 narxni	 topish	 uchun	 raqobatbardosh	 narxni	 topish	 uchun	 
foydalanadigan	
 barcha	 turli	 usullar	 yoki	 modellarni	 foydalanadigan	 barcha	 turli	 usullar	 yoki	 modellarni	 
nazarda	
 tutadi.	 Ushbu	 strategiya	 4P	 strategiyalari	 nazarda	 tutadi.	 Ushbu	 strategiya	 4P	 strategiyalari	 
(mahsulot,	
 narx,	 sotish	 va	 rag'batlantirish),	 (mahsulot,	 narx,	 sotish	 va	 rag'batlantirish),	 
iqtisodiy	
 naqshlar,	 raqobat,	 bozor	 talabi	 va	 iqtisodiy	 naqshlar,	 raqobat,	 bozor	 talabi	 va	 
mahsulot	
 xususiyatlari	 kabi	 boshqa	 marketing	 mahsulot	 xususiyatlari	 kabi	 boshqa	 marketing	 
strategiyalari	
 bilan	 birlashtirilgan.strategiyalari	 bilan	 birlashtirilgan.
Narxlar	
 strategiyasi	 barcha	 marketingning	 muhim	 Narxlar	 strategiyasi	 barcha	 marketingning	 muhim	 
tarkibiy	
 qismlaridan	 birini	 tashkil	 qiladi,	 chunki	 u tarkibiy	 qismlaridan	 birini	 tashkil	 qiladi,	 chunki	 u 
tashkilot	
 uchun	 daromad	 olish	 va	 uni	 ko'paytirishga	 tashkilot	 uchun	 daromad	 olish	 va	 uni	 ko'paytirishga	 
qaratilgan	
 bo'lib,	 natijada	 kompaniya	 foydasiga	 qaratilgan	 bo'lib,	 natijada	 kompaniya	 foydasiga	 
aylanadi.aylanadi. N arx st rat egiy asi t urlariN arx st rat egiy asi t urlari

xarajatlarga yo'naltirilgan;xarajatlarga yo'naltirilgan;

talabga asoslangan;talabga asoslangan;

raqobatga yo'naltirilgan holda raqobatga yo'naltirilgan holda 
(yopiq savdolar).(yopiq savdolar). X arajat larga y o’nalt irilgan X arajat larga y o’nalt irilgan 
t urit uri

  
Narx belgilashning	 xarajatlarni	 hisoblashga	 asoslangan	 Narx	 belgilashning	 xarajatlarni	 hisoblashga	 asoslangan	 
usuli.	
 Bu	 usul	 eng	 oddiy	 hisoblanib,	 mahsulot	 tannarxiga	 usuli.	 Bu	 usul	 eng	 oddiy	 hisoblanib,	 mahsulot	 tannarxiga	 
shu	
 mahsulotni	 ishlab	 chiqaruvchidan	 iste'molchigacha	 shu	 mahsulotni	 ishlab	 chiqaruvchidan	 iste'molchigacha	 
yetkazib	
 berishgacha	 bo’lgan	 jarayonda	 vujudga	 yetkazib	 berishgacha	 bo’lgan	 jarayonda	 vujudga	 
keladigan	
 xarajatlarni	 va	 korxonaning	 oladigan	 foydasini	 keladigan	 xarajatlarni	 va	 korxonaning	 oladigan	 foydasini	 
qo’shishga	
 asoslanadi.qo’shishga asoslanadi. Talabga asoslangan t uriTalabga asoslangan t uri

  
Ko’pchilik hollarda korxonalar narxlashtirishning Ko’pchilik hollarda korxonalar narxlashtirishning 
asosiy omili xarajatlar emas, balki tovarning asosiy omili xarajatlar emas, balki tovarning 
iste'molchilar tomonidan xaridor sifatida qabul iste'molchilar tomonidan xaridor sifatida qabul 
qilinishi, ya'ni tovarning xaridor xohlaydigan qilinishi, ya'ni tovarning xaridor xohlaydigan 
foydaliligidadir deb biladilar.foydaliligidadir deb biladilar. Raqobat ga Raqobat ga 
y o’nalt irilgan y o’nalt irilgan 
t urit uri
  
Korxonaning narx siyosatiga Korxonaning narx siyosatiga 
raqobatchilarning narxlari va raqobatchilarning narxlari va 
bozorda narx o’zgarishiga bozorda narx o’zgarishiga 
raqobatchilarning munosabati raqobatchilarning munosabati 
katta ta'sir ko’rsatadi. Demak, katta ta'sir ko’rsatadi. Demak, 
raqobatchilar narxini o’rganish - raqobatchilar narxini o’rganish - 
narx shakllanishi sohasida muhim narx shakllanishi sohasida muhim 
elementlardan biri hisoblanadi. elementlardan biri hisoblanadi. 
Dastavval korxonaning narx Dastavval korxonaning narx 
siyosati bozor tipiga bog’liq siyosati bozor tipiga bog’liq 
ekanligini qayd etishi lozimekanligini qayd etishi lozim
.. Mark et ingda narxlar Mark et ingda narxlar 
st rat egiy asini ishlab chiqishst rat egiy asini ishlab chiqish

ma'lumot to'plash (me'yoriy hujjatlarni ma'lumot to'plash (me'yoriy hujjatlarni 
tanlash, xarajatlarni hisoblash, maqsadlarni tanlash, xarajatlarni hisoblash, maqsadlarni 
shakllantirish, potentsial xaridorlarni, shakllantirish, potentsial xaridorlarni, 
raqobatchilarni aniqlash va marketing raqobatchilarni aniqlash va marketing 
strategiyasini aniqlashtirish);strategiyasini aniqlashtirish);

strategik tahlil (davlat tomonidan tartibga strategik tahlil (davlat tomonidan tartibga 
solish bahosi, moliyaviy tahlil, raqobatchilarni solish bahosi, moliyaviy tahlil, raqobatchilarni 
tahlil qilish, bozor segmentlarini tahlil qilish);tahlil qilish, bozor segmentlarini tahlil qilish);

narxlar strategiyasini yaratish.narxlar strategiyasini yaratish. Kompaniy aning maqsadlariga Kompaniy aning maqsadlariga 
qarab narxlarning asosiy  qarab narxlarning asosiy  
st rat egiy alarist rat egiy alari
X aridorni ng xususiy at lari Kompaniy aning maqsadi
X aridor guruhlari bo'y icha 
narxl arni farqlash Raqobat  pozit siy asidan 
foy dalani sh A ssort iment  narxlari
Bir qat or x aridor y uqori 
qi diruv  x arajat l ari bilan 
ajralib t uradi. Tasodifi y  che girma 
st rat e giyasi
Mijozlarni ng ma'lum bi r 
qi smi mahsulot ning 
foy dali past  rey t ingiga ega Bozorga k irib borish va 
" rivojlanish e gri chizig'ida"  
st rat e giyalari Narxlar st rat e giy asi 
" o'rnat ilgan"  va narxlar 
" nominaldan yuqori"
Ba'zi  xari dorlarda ma'l um 
bi r t ranzak t siy a 
xarajat lari mav jud. Raqobat bardosh Raqobat bardosh 
narxlarni narxlarni 
aniqlash aniqlash 
st rat egiy alarist rat egiy alari 
Narxlarni signalizatsiya qilish strategiyasiNarxlarni signalizatsiya qilish strategiyasi
  
raqobatbardosh mahsulotlar	 haqida	 xabardor	 raqobatbardosh	 mahsulotlar	 haqida	 xabardor	 
bo'lmagan,	
 ammo	 sifat	 xarid	 qilishning	 asosiy	 bo'lmagan,	 ammo	 sifat	 xarid	 qilishning	 asosiy	 
mezonlaridan	
 biri	 ekanligiga	 amin	 bo'lgan	 mezonlaridan	 biri	 ekanligiga	 amin	 bo'lgan	 
xaridorlarga	
 qiziq.	 xaridorlarga	 qiziq.	 
Arzon	 narxga	 ega	 va	 sifati	 past	 Arzon	 narxga	 ega	 va	 sifati	 past	 
bo'lgan	
 mahsulotlarning	 mashhurligi	 ushbu	 narxlar	 bo'lgan	 mahsulotlarning	 mashhurligi	 ushbu	 narxlar	 
strategiyasining	
 namunasidir.strategiyasining namunasidir.

Bozorga kirish strategiyasiBozorga kirish strategiyasi
 	
 kompaniya	 tejashga	  	 kompaniya	 tejashga	 
hissa	
 qo'shadigan	 ishlab	 chiqarishni	 ko'paytirganda	 hissa	 qo'shadigan	 ishlab	 chiqarishni	 ko'paytirganda	 
ro'y	
 beradi.	 ro'y	 beradi.	 
Ushbu	 strategiya	 yangi	 mahsulotlarni	 Ushbu	 strategiya	 yangi	 mahsulotlarni	 
namoyish	
 etishda	 samarali.namoyish	 etishda	 samarali.

"Rivojlanish egri tomonida" narxlash "Rivojlanish egri tomonida" narxlash 
strategiyasistrategiyasi
 	
 orttirgan	 tajribaning	 ijobiy	 tomonlarini	  	 orttirgan	 tajribaning	 ijobiy	 tomonlarini	 
va	
 raqobatchilarga	 nisbatan	 past	 xarajatlarni	 hisobga	 va	 raqobatchilarga	 nisbatan	 past	 xarajatlarni	 hisobga	 
oladi.	
 Narxlar	 strategiyasi	 biznes	 tsiklining	 boshida	 oladi.	 Narxlar	 strategiyasi	 biznes	 tsiklining	 boshida	 
mahsulot	
 sotib	 olgan	 mijozlar	 pulni	 tejashga	 mahsulot	 sotib	 olgan	 mijozlar	 pulni	 tejashga	 
yordam	
 beradi	 (agar	 keyingi	 xaridlar	 bilan	 yordam	 beradi	 (agar	 keyingi	 xaridlar	 bilan	 
taqqoslansa).taqqoslansa).

Jug'rofiy narxlarni belgilash strategiyasiJug'rofiy narxlarni belgilash strategiyasi
 	
 - bu	  	 - bu	 
bozorning	
 tegishli	 qismlari	 uchun	 raqobatbardosh	 bozorning	 tegishli	 qismlari	 uchun	 raqobatbardosh	 
narx	
 (boshqa	 FOB	 mamlakatlarida	 - jo'nash	 narx	 (boshqa	 FOB	 mamlakatlarida	 - jo'nash	 
stantsiyalari).stantsiyalari). Assort iment  Assort iment  
narx larini aniqlash narx larini aniqlash 
st rat egiy alarist rat egiy alari

"Set" narxlash strategiyasi"Set" narxlash strategiyasi
, bu	 taqqoslanadigan	 narx	 ,	 bu	 taqqoslanadigan	 narx	 
ta'siriga	
 asoslangan:	 tovarlarni	 birgalikda	 (ommaviy	 ta'siriga	 asoslangan:	 tovarlarni	 birgalikda	 (ommaviy	 
holda)	
 sotib	 olish	 arzonroq,	 chunki	 ularning	 narxi	 ancha	 holda)	 sotib	 olish	 arzonroq,	 chunki	 ularning	 narxi	 ancha	 
past.	
 Strategiyani	 qo'llash	 sababi	 almashtirilmaydigan	 past.	 Strategiyani	 qo'llash	 sababi	 almashtirilmaydigan	 
tovarlarga	
 talabning	 notekisligi.	 Shunga	 o'xshash	 tovarlarga	 talabning	 notekisligi.	 Shunga	 o'xshash	 
narxlash	
 sxemalari	 mavsumiy	 chiptalarni	 sotishda,	 narxlash	 sxemalari	 mavsumiy	 chiptalarni	 sotishda,	 
restoran	
 yoki	 kafelar	 menyusidagi	 murakkab	 restoran	 yoki	 kafelar	 menyusidagi	 murakkab	 
tushliklarni,	
 mashinalar	 uchun	 uskunalar	 va	 ehtiyot	 tushliklarni,	 mashinalar	 uchun	 uskunalar	 va	 ehtiyot	 
qismlar	
 to'plamlarida	 o'z	 aksini	 topgan.qismlar	 to'plamlarida	 o'z	 aksini	 topgan.

Yuqorida qiymatlarni belgilash strategiyasiYuqorida qiymatlarni belgilash strategiyasi
 	
 ishlab	  	 ishlab	 
chiqarishni	
 ko'paytirish	 tufayli	 qo'shimcha	 daromad	 chiqarishni	 ko'paytirish	 tufayli	 qo'shimcha	 daromad	 
keltirishi	
 mumkin	 bo'lgan	 almashtiriladigan	 tovarlarga	 keltirishi	 mumkin	 bo'lgan	 almashtiriladigan	 tovarlarga	 
kompaniyaning	
 notekis	 talabiga	 asoslanadi.kompaniyaning	 notekis	 talabiga	 asoslanadi.

Rasmlarni narxlash strategiyasiRasmlarni narxlash strategiyasi
 	
 agar	 xaridorlar	  	 agar	 xaridorlar	 
mahsulot	
 sifatini	 baholasa,	 o'xshash	 mahsulotlarning	 mahsulot	 sifatini	 baholasa,	 o'xshash	 mahsulotlarning	 
sifati	
 va	 ko'lami	 jihatidan	 ularning	 ahamiyati	 to'g'risida	 sifati	 va	 ko'lami	 jihatidan	 ularning	 ahamiyati	 to'g'risida	 
tasavvurga	
 ega	 bo'lsa,	 tegishli.tasavvurga	 ega	 bo'lsa,	 tegishli. N arx belgilashning boshqacha N arx belgilashning boshqacha 
st rat egiy alarist rat egiy alari

Bozorda  barqaror	  vaziyatni	  saqlash	  strategiyasiBozorda	  barqaror	  vaziyatni	  saqlash	  strategiyasi
.  Bu  strategiyani  korxona .  Bu  strategiyani  korxona 
faoliyatining  rentabelligi  va  boshqa  iqtisodiy  ko’rsatkichlari  barqaror  bo’lgan faoliyatining  rentabelligi  va  boshqa  iqtisodiy  ko’rsatkichlari  barqaror  bo’lgan 
hollardagina  qo’llash  mumkin  bo’ladi.  Ko’pchilik  hollarda  rentabellik  (fondlarga hollardagina  qo’llash  mumkin  bo’ladi.  Ko’pchilik  hollarda  rentabellik  (fondlarga 
nisbatan)  10-15  foizni  tashkil  etsa,  bu  korxona  qoniqarli  faoliyat  ko’rsatayotgan nisbatan)  10-15  foizni  tashkil  etsa,  bu  korxona  qoniqarli  faoliyat  ko’rsatayotgan 
korxona	
 deb hisoblanadi. korxona deb hisoblanadi. 

Foydani
  maksimallashtirish,	  rentabellik	  darajasini	  oshirish	  strategiyasi.Foydani	  maksimallashtirish,	  rentabellik	  darajasini	  oshirish	  strategiyasi.
  
Narx belgilashning bu strategiyasidan maqsad daromadlarni oshirish va korxonaning Narx belgilashning bu strategiyasidan maqsad daromadlarni oshirish va korxonaning 
takror ishlab chiqarish, shuningdek, investitsion imkoniyatlarini ham kengaytirishdan takror ishlab chiqarish, shuningdek, investitsion imkoniyatlarini ham kengaytirishdan 
iboratdir. iboratdir. 

Ye takchi	
  orqasidan	  yurish	  strategiyasiYe takchi	  orqasidan	  yurish	  strategiyasi
.  Narxlarning  bozor  darajasi  bozorda .  Narxlarning  bozor  darajasi  bozorda 
harakat  qilayotgan  yirik  korxonalarning  soni  va  ularning  narx  strategiyasiga  ham harakat  qilayotgan  yirik  korxonalarning  soni  va  ularning  narx  strategiyasiga  ham 
bog’liq  bo’ladi.  Bunday  sharoitda  kichik  korxonalar  narx  jihatidan  etakchi  bo’lgan bog’liq  bo’ladi.  Bunday  sharoitda  kichik  korxonalar  narx  jihatidan  etakchi  bo’lgan 
korxonalarning  ta'sirida  bo’ladi.  Demak,  bu  erda  korxona  narxlashtirishning  etakchi korxonalarning  ta'sirida  bo’ladi.  Demak,  bu  erda  korxona  narxlashtirishning  etakchi 
orqasidan  yurish  strategiyasini  qo’llashi  foydadan  holi  emas.  Albatta,  etakchi orqasidan  yurish  strategiyasini  qo’llashi  foydadan  holi  emas.  Albatta,  etakchi 
vaziyatni egallab turgan korxona	
 maqsadga muvofiq narx belgilashga harakat qiladi. vaziyatni egallab turgan korxona maqsadga muvofiq narx belgilashga harakat qiladi.  
"Qaymog’ini  olish"	  strategiyasi"Qaymog’ini	  olish"	  strategiyasi
.  Agar  korxona  marketing  imkoniyatlaridan .  Agar  korxona  marketing  imkoniyatlaridan 
samarali  foydalanib,  yangi  tovarining  noyob,  yagona  xususiyatlarga  ega  ekanligini samarali  foydalanib,  yangi  tovarining  noyob,  yagona  xususiyatlarga  ega  ekanligini 
ajratib  ko’rsata  olsa,  shuningdek,  tovar  sotishning  va  ishlatishning  yaxshirok ajratib  ko’rsata  olsa,  shuningdek,  tovar  sotishning  va  ishlatishning  yaxshirok 
seriyasini  ta'minlasa,  unda  bu  korxona  raqobatchilarga  nisbatan  narx  belgilashda seriyasini  ta'minlasa,  unda  bu  korxona  raqobatchilarga  nisbatan  narx  belgilashda 
ma'lum erkinliklarga ega bo’ladi. Natijada, korxona o’z tovarlariga yuqori darajadagi ma'lum erkinliklarga ega bo’ladi. Natijada, korxona o’z tovarlariga yuqori darajadagi 
narxni  belgilaydi.  Bu  strategiya,  ko’pchilik  holda,  korxona  yangi  tovar  ishlab narxni  belgilaydi.  Bu  strategiya,  ko’pchilik  holda,  korxona  yangi  tovar  ishlab 
chiqarish  va  bu  tovarni  bozorga  kiritish  bilan  bog’liq  bo’lgan  xarajatlarini  iloji chiqarish  va  bu  tovarni  bozorga  kiritish  bilan  bog’liq  bo’lgan  xarajatlarini  iloji 
boricha tezroq qoplash zarur	
 bo’lgan hollarda qo’llaniladi.  boricha tezroq qoplash zarur bo’lgan hollarda qo’llaniladi.  

"Yo rib	
  o’tish"	  strategiyasi."Yo rib	  o’tish"	  strategiyasi.
  Bu  strategiya  ko’pincha  ishlab  chiqarish   Bu  strategiya  ko’pincha  ishlab  chiqarish 
texnologiyasi  juda  oddiy  va  ommabop  iste'molga  mo’ljallangan  yangi  mahsulotni texnologiyasi  juda  oddiy  va  ommabop  iste'molga  mo’ljallangan  yangi  mahsulotni 
bozorga  kiritishda  qo’llaniladi.  Bunda  tovar  bozorga  juda  past  narxda  chiqariladi, bozorga  kiritishda  qo’llaniladi.  Bunda  tovar  bozorga  juda  past  narxda  chiqariladi, 
bozorni  egallashi  bilan  normal  darajaga  qaytadi.  Ayniqsa,  bu  strategiyani  korxona bozorni  egallashi  bilan  normal  darajaga  qaytadi.  Ayniqsa,  bu  strategiyani  korxona 
raqobatchilarga nisbatan katta hajmdagi mahsulotni bozorga	
 kiritishi mumkin bo’lgan raqobatchilarga nisbatan katta hajmdagi mahsulotni bozorga kiritishi mumkin bo’lgan 
hollarda qo’llash maqsadga	
 muvofiq hisoblanadi. hollarda qo’llash maqsadga muvofiq hisoblanadi. 

"Kirib	
  borish"	  strategiyasi"Kirib	  borish"	  strategiyasi
.  Bu  strategiya  past  narxlar  orqali  yangi  bozorga .  Bu  strategiya  past  narxlar  orqali  yangi  bozorga 
tez  kirib  borish  uchun  ishlatiladi.  Mazkur  strategiya  talabning  yuqori  elastikligi tez  kirib  borish  uchun  ishlatiladi.  Mazkur  strategiya  talabning  yuqori  elastikligi 
vaziyatida	
 yuqori samara	 beradi. vaziyatida	 yuqori samara	 beradi.  
"Batamom  foydalanish"	  strategiyasi."Batamom	  foydalanish"	  strategiyasi.
  Bu  strategiyaning  asl  moh  Bu  strategiyaning  asl  moh
iyati,  yangi iyati,  yangi 
tovarlarni bozorga kiritish bosqichida, sotiladigan tovarlarning hajmi tovarlarni bozorga kiritish bosqichida, sotiladigan tovarlarning hajmi 
kam bo’lganda kam bo’lganda 
ularga  juda  yuqori  narx  belgilashdan  iboratdir.  So’ngra  bu  narx  ularga  juda  yuqori  narx  belgilashdan  iboratdir.  So’ngra  bu  narx  
bozorning  va bozorning  va 
raqobatchilarning o’sishi bilan kamayib boradi. raqobatchilarning o’sishi bilan kamayib boradi. 

"Korxonaning	
  eksport	  imkoniyatlarini	  kengaytirishga	  yo’naltir"Korxonaning	  eksport	  imkoniyatlarini	  kengaytirishga	  yo’naltir
ilgan	
 ilgan 
narx"	
  strategiyasi.narx"	  strategiyasi.
  Korxona  narxlashtirishda  bu  strategiyani  qo’ll  Korxona  narxlashtirishda  bu  strategiyani  qo’ll
ash  uchun ash  uchun 
mamlakatning  ichki  va  tashqi  bozorida  narxlashtirishning  xususiymamlakatning  ichki  va  tashqi  bozorida  narxlashtirishning  xususiy
atlarini  hisobga atlarini  hisobga 
olishi kerak. Shularni o’rganib aniq bozor sharoitlariga bog’liq holda olishi kerak. Shularni o’rganib aniq bozor sharoitlariga bog’liq holda 
o’ziga xos narx o’ziga xos narx 
siyosatini tanlashi mumkin bo’ladi. siyosatini tanlashi mumkin bo’ladi.  Narxlar st rat egiy asini Narxlar st rat egiy asini 
t anlash bosqichlari t anlash bosqichlari 
qanday ?qanday ? Bu erda o'zlarining ishlab Bu erda o'zlarining ishlab 
chiqarish qobiliyatlarini chiqarish qobiliyatlarini 
baholash va tovarlar baholash va tovarlar 
ehtiyojlarini tijorat bahosi, bozor ehtiyojlarini tijorat bahosi, bozor 
sig'imi, raqobat muhiti, davlat sig'imi, raqobat muhiti, davlat 
siyosati va sotish shartlari, siyosati va sotish shartlari, 
shuningdek kompaniya shuningdek kompaniya 
tomonidan ishlab chiqarilgan tomonidan ishlab chiqarilgan 
tovarlar kabi darajalarda tovarlar kabi darajalarda 
taqsimlash zarur.taqsimlash zarur. BOZOR MODELI N I  BOZOR MODELI N I  
RA QOBA TBA RDOSHLI GI  N UQTA I  RA QOBA TBA RDOSHLI GI  N UQTA I  
N A ZA RI DA N  A N I QLA SHN A ZA RI DA N  A N I QLA SHRivojlanmagan raqobat bozorlarida ishlaydigan Rivojlanmagan raqobat bozorlarida ishlaydigan 
kompaniya vaqti-vaqti bilan narx strategiyasini o'zgartirish kompaniya vaqti-vaqti bilan narx strategiyasini o'zgartirish 
to'g'risida qaror qabul qiladi. to'g'risida qaror qabul qiladi. 
Bu quyidagi hollarda yuz Bu quyidagi hollarda yuz 
beradi:beradi:
kompaniya birinchi marta narxlarni belgilaydi (yangi kompaniya birinchi marta narxlarni belgilaydi (yangi 
mahsulot, yangi tarqatish kanallari, yangi bozorga kirish);mahsulot, yangi tarqatish kanallari, yangi bozorga kirish);
yangi mijozlarni jalb qilish kerak;yangi mijozlarni jalb qilish kerak;
raqobatchilar narxi o'zgarishni boshlaydilar;raqobatchilar narxi o'zgarishni boshlaydilar;
kompaniya talab yoki narx jihatidan bir-biri bilan kompaniya talab yoki narx jihatidan bir-biri bilan 
o'zaro bog'langan tovarlar guruhini ishlab chiqaradi.o'zaro bog'langan tovarlar guruhini ishlab chiqaradi. Mahsulot ning hay ot  ay lanishini Mahsulot ning hay ot  ay lanishini 
aniqlashaniqlash

amalga oshirish bosqichidaamalga oshirish bosqichida
  mahsulot	 strategiyalari	  	 mahsulot	 strategiyalari	 
past	
 yoki	 yuqori	 narxlarda	 qo'llaniladi;past	 yoki	 yuqori	 narxlarda	 qo'llaniladi;

o'sish bosqichidao'sish bosqichida
 	
 yuqori	 narx	 siyosati	 ruxsat	 berilgan; 	 yuqori	 narx	 siyosati	 ruxsat	 berilgan;

etuklikdaetuklikda
 	
 bozor	 segmentini	 kengaytirish	 kerak; 	 bozor	 segmentini	 kengaytirish	 kerak;

turg'unlikdaturg'unlikda
 	
 Past	 narxlar	 strategiyasi	 ustunlik	 qiladi. 	 Past	 narxlar	 strategiyasi	 ustunlik	 qiladi.
Texnologiyadagi	
 o'zgarishlar,	 mahsulot	 dizayni,	 bozor	 Texnologiyadagi	 o'zgarishlar,	 mahsulot	 dizayni,	 bozor	 
modelidagi	
 mumkin	 bo'lgan	 o'zgarishlar	 kabi	 modelidagi	 mumkin	 bo'lgan	 o'zgarishlar	 kabi	 
parametrlarni	
 unutmasligimiz	 kerak.parametrlarni	 unutmasligimiz	 kerak. ADABI Y OTLA R RO‘Y X ATI

1.Bekmurodov A.Sh., Qosimova 
M.S., Ergashxodjaeva Sh.J. Strategik 
marketing. O`quv qo`llanma. 2010.-
161 b.

2. Bekmurodov A.Sh., Qosimova 
M.S. Safarov B.J., Musayeva Sh. 
Marketingni boshqarish. O`quv 
qo`llanma. – T.: TDIU, 2007, 160-b

Kichik biznesda Kichik biznesda xizmat narxini xizmat narxini belgilash v a narx belgilash v a narx st rat egiy alarist rat egiy alari

Reja:Reja: 1.1. Narx strategiyasi mohiyati va Narx strategiyasi mohiyati va ahamiyati.ahamiyati. 2.2. Narx strategiyasi turlari.Narx strategiyasi turlari. 3.3. Narx strategiyasini shakllantirish.Narx strategiyasini shakllantirish. 4.4. Bazi kompaniyalar narx strategiyalari.Bazi kompaniyalar narx strategiyalari.

Narx — bozor mexanizmining muhim  tarkibiy  Narx — bozor  mexanizmining muhim  tarkibiy   unsurlaridan  biri.  U  o zining  vazifalari  orqali   ʻunsurlaridan  biri.  U  o zining  vazifalari  orqali   ʻ barqaror iqtisodiyotning shakllanishi  hamda  barqaror iqtisodiyotning shakllanishi  hamda   samarali  amal  qilishiga, bozor muvozanatining  samarali  amal  qilishiga, bozor muvozanatining   ta minlanishiga,  milliy   ʼta minlanishiga,  milliy   ʼ daromadning iqtisodiyot turli  tarmoq  va  sohalari,  daromadning iqtisodiyot turli  tarmoq  va  sohalari,   xo jalik  yurituvchi  sub ektlari  bo yicha   ʻ ʼ ʻxo jalik  yurituvchi  sub ektlari  bo yicha   ʻ ʼ ʻ taqsimlanishiga,  aholining  ijtimoiy  jihatdan  himoya  taqsimlanishiga,  aholining  ijtimoiy  jihatdan  himoya   qilinishiga  sharoit  yaratadi.  Shuningdek,  u ishlab  qilinishiga  sharoit  yaratadi.  Shuningdek,  u ishlab   chiqaruvchilarni  rag batlantirib,   ʻchiqaruvchilarni  rag batlantirib,   ʻ sog lom raqobat muhitining  yaratilishiga  katta   ʻsog lom raqobat muhitining  yaratilishiga  katta   ʻ ta sir  ko rsatadi. ʼ ʻta sir  ko rsatadi. ʼ ʻ Narxlar strategiyasiNarxlar strategiyasi  kompaniyalar  o'z   kompaniyalar  o'z   mahsulotlari  yoki  xizmatlari  uchun  eng  mahsulotlari  yoki  xizmatlari  uchun  eng   raqobatbardosh  narxni  topish  uchun  raqobatbardosh  narxni  topish  uchun   foydalanadigan  barcha  turli  usullar  yoki  modellarni  foydalanadigan  barcha  turli  usullar  yoki  modellarni   nazarda  tutadi.  Ushbu  strategiya  4P  strategiyalari  nazarda  tutadi.  Ushbu  strategiya  4P  strategiyalari   (mahsulot,  narx,  sotish  va  rag'batlantirish),  (mahsulot,  narx,  sotish  va  rag'batlantirish),   iqtisodiy  naqshlar,  raqobat,  bozor  talabi  va  iqtisodiy  naqshlar,  raqobat,  bozor  talabi  va   mahsulot  xususiyatlari  kabi  boshqa  marketing  mahsulot  xususiyatlari  kabi  boshqa  marketing   strategiyalari  bilan  birlashtirilgan.strategiyalari  bilan  birlashtirilgan. Narxlar  strategiyasi  barcha  marketingning  muhim  Narxlar  strategiyasi  barcha  marketingning  muhim   tarkibiy  qismlaridan  birini  tashkil  qiladi,  chunki  u tarkibiy  qismlaridan  birini  tashkil  qiladi,  chunki  u  tashkilot  uchun  daromad  olish  va  uni  ko'paytirishga  tashkilot  uchun  daromad  olish  va  uni  ko'paytirishga   qaratilgan  bo'lib,  natijada  kompaniya  foydasiga  qaratilgan  bo'lib,  natijada  kompaniya  foydasiga   aylanadi.aylanadi.

N arx st rat egiy asi t urlariN arx st rat egiy asi t urlari  xarajatlarga yo'naltirilgan;xarajatlarga yo'naltirilgan;  talabga asoslangan;talabga asoslangan;  raqobatga yo'naltirilgan holda raqobatga yo'naltirilgan holda (yopiq savdolar).(yopiq savdolar).

X arajat larga y o’nalt irilgan X arajat larga y o’nalt irilgan t urit uri  Narx belgilashning  xarajatlarni  hisoblashga  asoslangan  Narx  belgilashning  xarajatlarni  hisoblashga  asoslangan   usuli.  Bu  usul  eng  oddiy  hisoblanib,  mahsulot  tannarxiga  usuli.  Bu  usul  eng  oddiy  hisoblanib,  mahsulot  tannarxiga   shu  mahsulotni  ishlab  chiqaruvchidan  iste'molchigacha  shu  mahsulotni  ishlab  chiqaruvchidan  iste'molchigacha   yetkazib  berishgacha  bo’lgan  jarayonda  vujudga  yetkazib  berishgacha  bo’lgan  jarayonda  vujudga   keladigan  xarajatlarni  va  korxonaning  oladigan  foydasini  keladigan  xarajatlarni  va  korxonaning  oladigan  foydasini   qo’shishga  asoslanadi.qo’shishga asoslanadi.