logo

KLASSISIZM ADABIYOTI XVII ASR G'ARBIY YEVROPA ADABIYOTI

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

746.091796875 KB
KLASSISIZM ADABIYOTI XVII 
ASR G'ARBIY YEVROPA 
ADABIYOTI        Klassizm  (lotincha  lassicus  bilan  - 
namunali)  -  17-19-asr  boshlari  Evropa 
san'ati  va  adabiyotidagi  badiiy  uslub. 
Klassizm  Italiya  adabiyotida  paydo  bo'lib, 
Frantsiyada  XVII  asrda,  Lyudovik 
XIV  davrida  o'zining  eng  yuqori 
cho'qqisiga  chiqdi  va  1730-yillardan 
boshlab  Rossiyada  rivojlana  boshladi. Klassizmning asosiy  xususiy at lari
1. O'rnak sifatida qabul qilingan qadimiy madaniyat tasvirlariga murojaat qiling.
2. Hissiyotdan farqli ravishda aql va irodali odamda maqtov.
3. Insonning jamiyat va davlatga xizmat qilish g'oyasi. Klassizmning fuqarolik va 
vatanparvarlik pafosi shundan kelib chiqadi.
4. Asar yaratishda qat'iy qoidalarga rioya qilish. Adabiy janr va uslublar ierarxiyasi. O'rnak  sifat ida qabul qilingan qadimiy  madaniy at  
t asv irlariga murojaat  qiling.
•
Klassikistlar uchun qadimgi madaniyat tasvirlari go'zallik, 
uyg'unlik va mutanosiblik timsolidir. Hi ssi y ot dan farql i  rav ishda aql v a irodali  odamda  maqt ov.
•
Klassizm 17-asr mutafakkiri Rene Dekart falsafasiga 
asoslanadi. Dekart “Aql insonning eng katta mulki, uning 
ruhining yetakchisi”, deb hisoblagan. Barcha fikrlar va fikr 
ifodalari aql talablariga javob berishi kerak.
•
Klassikizm qahramoni aql, burch va ruhning impulslari 
o'rtasidagi tanlov sharoitida his-tuyg'ularni emas, balki 
burchni tanlashi kerak. I nsonning jamiy at  v a dav lat ga xizmat  qilish g'oy asi. Klassizmning 
fuqarolik  v a v at anparv arlik  pafosi shundan k elib chiqadi.
•
Rus klassitsizmi mafkurasidagi asosiy narsa - bu davlat pafosi. 
18-asrning birinchi o'n yilliklarida yaratilgan davlat eng yuqori 
qadriyat deb e'lon qilindi. Pyotrning islohotlaridan 
ilhomlangan klassiklar uni yanada takomillashtirish 
imkoniyatiga ishonishdi. Ularga har bir mulk o'ziga yuklangan 
vazifalarni bajaradigan oqilona tashkil etilgan ijtimoiy 
organizm bo'lib tuyuldi. “Dehqonlar yer haydaydi, savdogarlar 
savdo qiladi, jangchilar vatanni himoya qiladi, qozilar sudya, 
olimlar ilm-fan yetishtiradi”, deb yozgan edi A.P.Sumarokov.   Klassizmdagi  adabiy  janr v a uslublar ierarxiy asi
epik Qo'shiq 
so'zlari Drama
Yuqori 
janrlar epik Albatta Fojia
"Yuqori xotirjamlik" - kitob lug'ati, slavyanizmlar va tez-tez 
ishlatiladigan so'zlar.
O'rta janrlar Turli 
mavzulardagi 
nasr Falsafiy va 
samimiy lirika Drama
"O'rta tinch" - slavyan va so'zlashuv so'zlari qo'shilgan tez-tez 
ishlatiladigan lug'at.
Past janrlar ertak, kulgili 
hikoya Satira Komediya
"Past tinch" - tez-tez ishlatiladigan va so'zlashuv so'zlari. Klassizmda  har bir janr qat 'iy  chegaralari v a rasmiy  
xususiy at lariga ega;  janrlarni aralasht irishga y o'l 
qo'y ilmay di  , y a'ni ulug'v or v a asosiy, fojiali v a 
k ulgili, qahramonlik  v a oddiy larning k ombinat siy asi. 
Har bir janr guruhi o'ziga xos uslubga ega.
•
Rus adabiy tilining "uch tinchligi" nazariyasi M. Lomonosov 
tomonidan "Rus tilidagi cherkov kitoblarining foydaliligi 
to'g'risida" (1758) kitobida ilgari surilgan. “ Birinchisi slav y an ruscha so'zlaridan iborat , y a'ni 
ik k ala dialek t da ham, slav y an t ilidan ham ruslar 
uchun t ushunarli v a unchalik  esk irgan emas. 
Qahramonlik  she'rlari, g'azallar, muhim mav zudagi 
prozaik  nut qlar oddiy  soddalik dan muhim 
ulug'v orlik k a k o't arilgan ana shunday  xot irjamlik  
bilan jamlanishi k erak . “ O'rt a sok inlik  rus t ilida k o'proq uchray digan 
so'zlardan iborat  bo'lishi k erak , bu erda siz baland 
sok inlik da ishlat iladigan ba'zi slav y an so'zlarini 
qabul qilishingiz mumk in, lek in bo'g'in shishib 
k et masligi uchun juda eht iy ot k orlik  bilan. X uddi shu 
t arzda, siz undagi past  so'zlarni ishlat ishingiz 
mumk in, ammo ma'noga t ushib qolmaslik  uchun 
eht iy ot  bo'ling. 
Bu xot irjamlik  bilan barcha t eat rlasht irilgan 
k ompozit siy alarni y ozish (...). 
Bu xot irjamlik ning she'riy  do'st ona mak t ublari, 
sat iralari, ek loglari v a elegiy alari endi 
o't k azilmasligi k erak . N asrda ularga unut ilmas 
ishlar, ezgu o‘git lar t a’rifi ni berish o‘rinlidir.  
  “ Osoy isht alik  uchinchi t urdagi nut qlarni qabul 
qiladi, y a'ni slav y an lahjasida bo'lmagan, o'rt a 
lahjalar bilan aralashib k et gan v a slav y anlardan 
odobliligi sababli umuman ishlat ilmay digan 
nut qlarni qabul qiladi, mohiy at i nimada? 
k omediy alar, k ulgili epigramlar, qo'shiqlar, nasrdagi 
do'st ona mak t ublar, oddiy  v oqealarning t av sifi  
" . Rus k lassit sizmi
•
Rossiyada klassitsizmning paydo bo'lishining tarixiy 
asosi aniq ijtimoiy ierarxiya va monarxning kuchli 
kuchiga ega bo'lgan G'arbiy Evropa tipidagi 
davlatning yaratilishidir. Rus klassitsizmining xususiyatlari
•
Fuqarolik va vatanparvarlik pafosi.
•
milliy tarixga qiziqish.
•
Maʼrifatparvarlik gʻoyalari (xususan, shaxsni toʻgʻri 
tarbiyalash va tarbiyalash gʻoyalari)ning oʻrni katta.
•
Ajoyib satira.
•
Adabiyot va xalq og‘zaki ijodining yaqinroq aloqasi. Rus k lassik  y ozuv chilari
Antioxiya Kantemir (1708-1744)
Vasiliy Tredyakovskiy (1703-1769)
Mixailo Lomonosov (1711-1765)
Aleksandr Sumarokov (1717-1777)
Gavrila Derjavin (1743-1816) Rus adabiy ot ida 1730-y illarda k lassit sizm v ujudga 
k eladi, 18-asr oʻrt alarida Lomonosov  v a Sumarok ov  
ijodida oʻzining y uk sak  choʻqqisiga y et adi, 
k ey inchalik  Fonv izin, Radishchev, Krilov  ijodida 
t arbiy av iy  gʻoy alar v a sat ira bilan boy ib boradi. 
Derjav in ijodida k lassit sizm o'zgarib, ast a-sek in 
y iqila boshlay di. 1790-y illarda k lassit sizm ast a-sek in 
sent iment alizm v a ilk  romant izmga o'z o'rnini 
bo'shat ib beradi. 
1810-1820 y illarda allaqachon. Pushk in v a unga 
y aqin shoirlar dav rasida k lassit sizm qadimiy, 
esk irgan oqim sifat ida seziladi. Klassizm ruhidagi 
soʻnggi asarlar 1830-1840-y illarda y ozilgan. Et iboringiz 
uchun rahmat

KLASSISIZM ADABIYOTI XVII ASR G'ARBIY YEVROPA ADABIYOTI

Klassizm (lotincha lassicus bilan - namunali) - 17-19-asr boshlari Evropa san'ati va adabiyotidagi badiiy uslub. Klassizm Italiya adabiyotida paydo bo'lib, Frantsiyada XVII asrda, Lyudovik XIV davrida o'zining eng yuqori cho'qqisiga chiqdi va 1730-yillardan boshlab Rossiyada rivojlana boshladi.

Klassizmning asosiy xususiy at lari 1. O'rnak sifatida qabul qilingan qadimiy madaniyat tasvirlariga murojaat qiling. 2. Hissiyotdan farqli ravishda aql va irodali odamda maqtov. 3. Insonning jamiyat va davlatga xizmat qilish g'oyasi. Klassizmning fuqarolik va vatanparvarlik pafosi shundan kelib chiqadi. 4. Asar yaratishda qat'iy qoidalarga rioya qilish. Adabiy janr va uslublar ierarxiyasi.

O'rnak sifat ida qabul qilingan qadimiy madaniy at t asv irlariga murojaat qiling. • Klassikistlar uchun qadimgi madaniyat tasvirlari go'zallik, uyg'unlik va mutanosiblik timsolidir.

Hi ssi y ot dan farql i rav ishda aql v a irodali odamda maqt ov. • Klassizm 17-asr mutafakkiri Rene Dekart falsafasiga asoslanadi. Dekart “Aql insonning eng katta mulki, uning ruhining yetakchisi”, deb hisoblagan. Barcha fikrlar va fikr ifodalari aql talablariga javob berishi kerak. • Klassikizm qahramoni aql, burch va ruhning impulslari o'rtasidagi tanlov sharoitida his-tuyg'ularni emas, balki burchni tanlashi kerak.