MAVZU: KO’K – YASHIL SUVO’TLAR BO’LIMI – CYANOPHYTA .

KO‘K – YASHIL SUVO‘TTOIFALAR BO‘LIMINING TAVSIFI Bu bo‘limga bir hujayrali, koloniyali, shakli ipsimon, tuzilishga ega suvo‘ttoifalari kiradi. Ularning hujayrasi tarkibida xlorofill "a", karotinoidlar va ko‘k rang beruvchi pigmentlar - fikosian, allofikosi an hamda qizil rang beruvchi fikoeritrin pigmentlari bo‘ladi. Bu pigmentlarning o‘zaro qo‘shilishi nisbatiga qarab ko‘k-yashil rangda bo‘lish mumkin (13- rasm) . 13 -rasm. Ko‘k -yashil suvo‘tlar 1. Synechocjccus aeruginus : 2. Merismopedia glauca : 3. Microcystis aeruginosa : 4. Gloeocapsa turgida : 5. Chamaesiphon curvatus : 6. Nostoc pruniforme : 7. Anabaena hassalii : 8. Calothrix gypsophila : 9. Oscillatoria chalybea : 10. Lyngbya confervoides

KO‘K – YASHIL SUVO‘TTOIFALAR BO‘LIMINING TAVSIFI Pigment larning xili, x iv chinli st adiy alarning y o‘qligi bilan k o‘k -y ashil suv o‘t t oifalar qizil suv o‘t t oifalar bo‘lim iga y aqindir, lek in t ipik y ad¬ro, m it oxondriy hamda xrom ot oforalarning y o‘qligi bilan uv oqlilar (Schizophy t a) bo‘lim iga o‘xshash, shuning uchun Prok ariot a gruppasiga qo‘shib o‘rganiladi Ko‘k -y ashil suv o‘t t oifalar hujay rasi y orug‘lik m ik rosk opi ost ida t ek shirilganda sit oplazm a po‘st i k o‘rinm ay di, faqat gina hujay ra po‘st iga y aqin rangli qismi (x romot oplazma) v a mark aziy rangsiz (sent roplazm a) qism larga ajralish bilan xarak t erlanadi. X romot oplazm a bilan sent roplazm a o‘rt asida qat ’iy chegara y o‘q. Sent roplazm ada y adro po‘st i, y adro v a y adrochalar bo‘lm ay di. A mmo, sit oplazm ada DN K t o‘planadi. Shu sababli uni prim it iv (boshlang‘ich arsy ot a guruhiga qo‘shib o‘rganam iz) sit oplazmada zapas ozuqa m oddalar ham joy lashadi (glik ogen, v oly ut in, sianofi t sin donalari) v a gaz bilan t o‘lib t uradigan bo‘shliq bo‘lib, gaz v ak uolalari y ok i psev dov ak uolalar dey iladi. Bu psev dov ak uolalarning ba’zi t urlari but un v eget at siy a dav omida saqlanadi, ba’zilarida esa faqat m a’lum t araqqiy ot st adiy alardagina bo‘ladi. Elek t ron mik rosk op y ordam ida k uzat ilgan k o‘k -y ashil suv o‘t t oifalari hujay rasi qo‘y idagi t uzilishga ega.

KLASSIFIKATSIYASI. MUHIM VAKILLARI Ko‘k - y ashil suv o‘t t oifalari ucht a ajdodga bo‘lina di: X rok ok k simonlar (Chrococcopsida), X a mesifonsim onlar ( Chame siphonopsida) Gormogon sim onlar ( Hormogoniopsida) X rok ok k simonlar ajdodi – Chrococcopsida Klassifi k a t siy a: Bo‘lim: Ko‘k – y ashil suv o‘t t oifa lar – Cy anophy t a Ajdod: X rok ok k sim onla r– Chrococcopsida Turk um: Mik rot sist lar – Microsy st is Turk um: Gleok apsa – Gle ocapsa Turk um: Merism opediy a - Me rismope dia

KLASSIFIKATSIYASI. MUHIM VAKILLARIBu ajdod asosan kolonial, ba’zan bir hujayrali suvo‘t formalar ni o‘z ichiga oladi. Hujayralari bazal va apekal qismlariga differensiallashgandir. Ko‘payishi hujayralarning teng bo‘linishi natijasida sodir bo‘ladi. Bo‘lingan hujayra ajralib ketmasa shilimshiq parda bilan o‘ralib, koloniya hosil qiladi. Koloniyaning shakli dumaloq, shar simon yoki yassi – plastinkasimon bo‘lishi mumkin. Bu ajdod vakillari bir necha qabila va turkumlarga bo‘linadi. Biz eng muhim turku mlari bilan tanishamiz. Mikrotsistlar Microsystis – chuchuk suvutlarda plankton holatda keng tarqalgan bo‘lib, rivojlanish paytida suvning "gullashi" ni hosil qiladi. Hujayra shakli sharsimon bo‘lib bunday hujayra har tomonlama bo‘linib aniq shaklga ega bo ‘lmagan shilimshiqli koloniya hosil qiladi. Mikrotsistis turlari ko‘l suvlarini organik moddalardan toza lashda muh im rol o‘ynaydi va suvdagi mikroorganizmlarga oziqf hisoblanadi. Ba’zi turlari, masalan, Janubiy Amerikada uchraydigan M.toxica hayvonlar uc hun zaharli hisoblanadi. Gleokapsa turkumi ( Gleocapsa ). Bu turkumga bir hujayrali va koloniya shaklidagi vakillari kiradi. Ular suvda erkin yoki substratga yopishib o‘sadi. Hujayra shakli sharsimon, bir yoki ko‘p qavatli shilimshiq parda bilan o‘ralgan. Merismopediya turkumi ( Merismopedia )ning turlari to‘xtab qol gan chuchuk suvlarda plankton holda boshqa suvo‘tlari bilan birgalikda o‘sadi. SHarsimon hujayra ikkita kichkina ko‘lchacha shaklida bo‘lib, bir necha marta bo‘linib, yassi koloniya hosil qiladi .