logo

Layli va Majnun”dostonida so’zning ulug’lanishi

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

620.47265625 KB
M avzu:”Layli   va  
Majnun”dostoni da so’zning 
ulug’lanishi               Reja:
1. ” Layli   va   Majnun”   dostonning   yaratilish   tarixi.
2. Dostonning   g‘oyaviy   yo‘nalishi   va   mavzu  
ko‘lami.
3. Dostonning   badiiy   xususiyatlari.                            “ Layli  va Majnun “ haqida ilk bor  1188-yilda   
ozarbayjon   shoiri   Nizomiy   Ganjaviy   doston   
yaratgan.   Nizomiy   “Layli   va   Majnun   “   dostonini   
ham   g oyaviy,ʻ   ham   badiiy   jihatdan   har   tomonlama   
yuksak darajaga   ko tardi	
ʻ   va   xamsachilik   an analari 	ʼ
  qatoriga   qo shdi.	
ʻ   Undan   so ng	ʻ   “Layli   va   Majnun   “ 
  dostoniga   ko plab	
ʻ   shoirlar   murojaat   qilishdi.
Xu s rav   Dehlavi y ,   Abdurah m on   Jo m i y ,  
Fuzuli y ,  Alisher   Navoiy   qalamlariga   mansub  
dostonlar    mashhur.   Garchi   ushbu   dostonlar   bitta 
nom bilan    atalsa   va   ulardagi   voqealar  tizimi   bir-
biriga   juda    o xshash
ʻ   bo lsa-da,	ʻ   har   bir  
muallifning   “Layli   va    Majnun  “i   o ziga	
ʻ   xos   va  
betakror   asardir.               Amir   
Хusrav   
Dehlavi 
 y
AshrafHaydar   
X o raz m iyA b d u rah 
  mon   
Jomiy Nizomi y   
Ganjavi y
Amir Husraf 
Dehlaviy “ Layli   va   Majnun”dostoni.    Kirish   -   muqaddima 9   bob.
1-bob
Hamd
2-bob
Munojot
3-bob
Rasululloh   (s.a.v.)   madhi
4-bob
Me’roj kechasi ta’rifi
5-bob
So‘z ta’rifi.   N.Ganjaviy,   X.Dehlaviy  ta’rifi
6-bob
A.Jomiy   madhi
7-bob
Sulton   Husayn   Boyqaro   madhi
8-bob
Badiuzzamon   mirzo   madhi
9-bob
Tun   ta’rifi              Do s ton n ing  y arati l ish   tarix i .   Alisher 
 Navoiy   «Хamsa»sining   uchinchi   dostoni
«Layli   va  Majnun»   an’anaviy  
mavzuda
yozilgan bo‘lib,  asar  Sharqda 
mashhur   bo‘lgan  Layli  va  Majnun 
syujeti  asosida   yuzaga   kelgan.   “Layli   va  
Majnun”   syujeti    uzoq   tarixga   ega   bo‘lib,  
uning   ildizlari
VII  asrning ikkinchi yarmiga borib   
taqaladi. Manbalarda Majnun haqida   
xi l m a -xil   fikr l ar bo r .   A y rim   ar a b  
manbalarida   aytilishicha,   Majnun  
tarixiy    shaxs  bo‘lib, Bani  Omir 
qabilasidan    chiqqan, uning asl  ismi 
Qays ibn    Mullavah   (yoki   Qays   ibn  
Muod)dir.               Qays   o‘z   qabiladoshi   Laylini   sevgan,   sevgi
va   hijron   azoblari   haqida   mungli she’rlar
bitgan.   Bunday   ma’lumotlar   ibn Qutayba
(889   yilda   vafot   etgan)   ning   “Kitob   ush-
she’r   va  shuaro”   asarida   ham   keltiriladi.
Majnun   haqida   afsona   va   rivoyatlar   to‘qila
boshlagan.   Bu   rivoyatlar   IX  asrga   kelib
keng   tarqalgan,   Х  asrga   kelib   esa   Majnun
no m i, u ha q idagi   rivo y a t lar  
Arabistondag i na
emas, balki   Yaqin   va   o‘rta   Sharqda  mashhur
bo‘lgan.
Majnun   nomi   bilan   bog‘liq   she’rlar
rivoyatlar   yaratilishiga   asos  bo‘lgan   bo‘lsa,
shu  rivoyatlar   asosida  yozma   adabiyotda
Layli   va   Majnun   haqidagi   yirik  
hajmli    asarlar   paydo   bo‘lgan.              Majnun   - haqiqiy   oshiq   timsoli.   
Dostonda   qahramonlar   ma’naviy-ruhiy 
  olami   g‘oyatda   ta’sirchan   va chuqur   
tasvirlanadi. Qaysning qalbi   
tug‘ilishidayoq   ishqqa  makon   edi.
Uning   vujudi   loyi   ishq   o‘tida  
pishgan.
“ G‘am   tufrog‘i   suyidin   sirishti,   Ishq
o‘ti-yu yeli sarnavishti”. U  “ishq 
ahlig‘a    qiblai  murod”   bo‘lib   dunyoga  
keldi.
Chunki uning   “ishq   farzandi”   ekanligi
chaqaloqligidayoq   ayon edi.  
Qaysni    o‘qish uchun Hay  
qabilasidagi    maktabga   berishadi .              Bu paytda  Layli  betob edi, shuning uchun   
darsga   kelmayotgan   edi.   U sog‘ayib   maktabga 
  qaytgach, Qays bilan uchrashadi. Ular  bir-   
birini  ko‘rgach, qalblarga  ishq otashi tushadi   
va  shu  kundan boshlab hijron azoblari   
boshlanadi.  Shunisi  alohida  e’tiborga  molikki, 
  ularning qalbidagi ishq bir  kunda,  bir  onda,   
nigohlar  bir-biri  bilan to‘qnashganda   
boshlanadi va bu sevgi   o‘ti bir  umr   
so‘nmaydigan bo‘lib yonadi. Bu voqea  Layli   
va qizlarning gul sayriga chiqqanlarida  sodir   
bo‘ladi.               Dostondagi psixologik  tasvir   vositalari.
Navoiyning   bu   dostonida   qahramonlar   ichki  
olami,    psixologik tasvirning g’oyatda   ta’sirchan   
ifodalanganligi   bilan   alohida   ahamiyatga   egadir.
«Layli   va  Majnun»   dostoni   kompozitsiyasida   ikki
asosiy  qahramon -  Layli  va  Majnunning   
maktublari  muhim  o‘rin tutadi.  Shoir  Laylining 
  xatida   murojaat   usulidan  foydalanib,   uning  
qalb    tug‘yonlarini   quyidagicha   ifodalaydi:
Ey   ishq   o‘tida   xasim   nechuksen,
Ey   bedilu   bekasim   nechuksen!
Ey   bo‘lg‘ali   ishqim   ichra   madxush, 
  Bir   jur’ai   vasl   qilmog‘on   no‘sh !              “ Layli   va   Majnun”  
dostoni   
qahramonlari
Layli Nav f al
Qays
Ibn   Salom
Zayd              E’tiboringiz uchun
  rahmat  !

M avzu:”Layli va Majnun”dostoni da so’zning ulug’lanishi

Reja: 1. ” Layli va Majnun” dostonning yaratilish tarixi. 2. Dostonning g‘oyaviy yo‘nalishi va mavzu ko‘lami. 3. Dostonning badiiy xususiyatlari.

“ Layli va Majnun “ haqida ilk bor 1188-yilda ozarbayjon shoiri Nizomiy Ganjaviy doston yaratgan. Nizomiy “Layli va Majnun “ dostonini ham g oyaviy,ʻ ham badiiy jihatdan har tomonlama yuksak darajaga ko tardi ʻ va xamsachilik an analari ʼ qatoriga qo shdi. ʻ Undan so ng ʻ “Layli va Majnun “ dostoniga ko plab ʻ shoirlar murojaat qilishdi. Xu s rav Dehlavi y , Abdurah m on Jo m i y , Fuzuli y , Alisher Navoiy qalamlariga mansub dostonlar mashhur. Garchi ushbu dostonlar bitta nom bilan atalsa va ulardagi voqealar tizimi bir- biriga juda o xshash ʻ bo lsa-da, ʻ har bir muallifning “Layli va Majnun “i o ziga ʻ xos va betakror asardir.

Amir Хusrav Dehlavi y AshrafHaydar X o raz m iyA b d u rah mon Jomiy Nizomi y Ganjavi y Amir Husraf Dehlaviy