MA’LUMOTLAR BAZASI FANIDAN TAYYORLAGAN MUSTAQIL ISHI PREDMET SOHA GUL DO’KONI
![MA’LUMOTLAR BAZASI FANIDAN TAYYORLAGAN MUSTAQIL ISHI
PREDMET SOHA: GUL DO’KONI
PREDMET SOHA: GUL DO’KONI](/data/documents/23e71ccd-6fee-49cf-8da0-daeb79468f33/page_1.png)
![BAJARILADIGAN ISHLAR:
Tanlangan predmet sohani tahlil qilish
Predmet sohani infologik loyihalsh
Predmet sohani mantiqiy( datalogik)
loyihalsh
MB ni fizik loyihalsh
MB ilovasini loyihalsh va ishlab chiqish
Mb ilovasini ishlatish](/data/documents/23e71ccd-6fee-49cf-8da0-daeb79468f33/page_2.png)
![1. Predmet sohani tizimli tahlil qilish
Tanlagan predmet soham Gul do’koni. Hozirgi kunda yurtimizda katta kata gul
do’konlarini ochish va aftamatlashtirish ommalashgan. Do’kon ish boshqaruvchilari,
xaridorlar va buyurtmalar o’rtasidagi munosabatlar samaradorligini va dastafka
xizmatini oshirish uchun zamonaviy ma’lumotlar bazasiga asoslangan
avtomatlashtirilgan tizim zarur hisoblanadi. Ma'lumotlar bazasi va ma'lumotlar bazasi
bilan ishlashning avtomatlashtirilgan tizimdan foydalanish xaridorlarga xizmat
ko'rsatish va xodimlarining gullar haqidagi ma'lumotlarni tizimlashtirish,
shuningdek, boshqa ko'pgina vazifalarni bajarish vaqtini sezilarli darajada qisqartirish
imkonini beradi. Mahsulotlar ro’yxatida qanday mahsulotlar borligi , ularning
narxlari va qabul qilingan buyurtmalar, yetkazilgan buyurtmalar haqidagi axborotlarni
tezkor aniqlash uchun bu haqidagi ma’lumotlar boshqaruvchilarda qulay va ixcham
tarzda bo’lishini talab etiladi.
GUL do’kon bilan ishlashda quyidagi cheklovlar bo’lishi mumkin:
-
Xaridorlar turli viloyatlardan bo’lishi mumkin
-
Buyurtmalar 1 ta va undan ko’p bo’lishi mumkin
-
Har bir xaridorda uyali telefon bo’lishi yoki bo’lmasligi mumkin](/data/documents/23e71ccd-6fee-49cf-8da0-daeb79468f33/page_3.png)
![> Bunday cheklovlar ko'p ham bo'lishi mumkin; ma'lumotlar bazasi ishlab
chiqilayotgan GUL do’konga bog‘liq ravishda ular turli tuman yoki umuman
bo'lmasligi mumkin. Ma’lumotlar bazasi bilan quyidagi foydalanuvchilar
ishlaydi: tavar, xaridor, sotuvchi.
> Tavar mahsulotlar ro’yxatini shakllantirish, yangi mahsulotlar qo’shish
yoki chiqarib tashlash, tovar narxini belgilash kabi imkoniyatlarga ega
bo’lishi kerak.
> Xaridorlar xaridorlarni ro’yxatdan o’tkazish, ularning manzilini va
telefon raqamini qayd etishi kabi vazifalarni bajarishi kerak
> Sotuvchi buyurtma berilgan tovarlar ro’yxatini shakllantirish,
yetkazilgan tovarlarni belgilash, buyurtmalar hajmini kiritish va boshqa
shu kabi vazifalarni bajarishi kerak bo’ladi.
Avtomatlashtirilgan tizimning vazifalari quyidagilardan iborat:
-xaridorlar ro’yxatini shakllantirish](/data/documents/23e71ccd-6fee-49cf-8da0-daeb79468f33/page_4.png)
![-
Yetkazilgan buyurtmalarni qayd etish
-
Buyurtmalarni qayd etish
-
Mahsulot narxini belgilash
-
Xaridorlar manzili va telefon raqamini qayd etish
-
Buyurtma hajmini kiritish
-
Qo’shimcha mahsulot kiritish yoki chiqarib tashlash
Ushbu tizimning asosiy obyektlarini va ularning
xossalarini aniqlaymiz
Tavar:
-ID_tavar
-
Narxi
-
Mahsulot_nomi
-
Ishlab_chiqarilgan_sana
-
Mahsulotlar_soni](/data/documents/23e71ccd-6fee-49cf-8da0-daeb79468f33/page_5.png)
![Xarido r:
Xaridor ID
FISH
Manzili
Telefon raqami
Sotuvchi ;
XODIM_ID
F_I_SH
Yoshi
Tel_raqami
Manzili](/data/documents/23e71ccd-6fee-49cf-8da0-daeb79468f33/page_6.png)
![Infologik loyihalash
•
Kontseptual (infologik) loyihalash - bu predmet sohasining semantik modelini, ya'ni axborot
modelini abstraktsiyaning eng yuqori darajada qurishdir.
•
Bunday model biron bir muayyan MBBT va ma'lumotlar modeli ni nazarda tutilmasdan
yaratiladi.
•
Ma'lumotlar bazasining kontseptual modelining muayyan ko‘rinishi va mazmuni buning uchun
tanlangan formal apparat tomonidan aniqlaanadi.
•
Odatda ER diagrammalariga o'xshash grafik shakllar qo'llaniladi.
ER modeli quyidagi asosiy tushunchalarga asoslangan:
Mohiyatlar
Atributlar (Xususiyatlar)
Aloqa](/data/documents/23e71ccd-6fee-49cf-8da0-daeb79468f33/page_7.png)
![1. «Mahsulot» mohiyati
mahsulot_ID - noyob identifikator, kalit atributi
mahsulot nomi - mahsulot nomi
narxi – so’m
ishlab chiqarilgan sana - mahsulotning ishlab chiqarilgan sanasini aniqlash
2. «Xaridorlar» mohiyati:
xaridor_ID -noyob identifikator, kalit atributi
F_I_SH –xaridor ismi, familiyasi, otasining ismi
manzili - xaridorning turar joyi
telefon_raqami – xaridorning joriy telefon raqami (bog’lanish uchun)
3. . «Sotuvchi» aloqasi quyidagi atributlarga ega:
Xodim id - kalit](/data/documents/23e71ccd-6fee-49cf-8da0-daeb79468f33/page_8.png)
![Mahsulot_ID- xarid qilingan mahsulot kodi
Xaridor _ID – ushbu mahsulot xaridori
Buyurtmalar soni- buyurtma qilingan tovar miqdori
Buyurtma berilgan sana- buyurtma qabul qilingan sana
Yetkazib berish sanasi - yetkazib berish kutilgan sana
Yetkazildi- buyurtmaning yetkazilganligi
Mohiyatlar o'rtasidagi aloqalarni ko'rib chiqamiz. Mahsulot va xaridorlar
mohiyatlar o'rtasidagi «Sotuvchi» aloqasi M:N
xaridorlarSotuvchi
tavar](/data/documents/23e71ccd-6fee-49cf-8da0-daeb79468f33/page_9.png)
![
«Mahsulot» munosabatlari jadvali
Atribut Ma’lumotlar
tipi
(MS Access) Majburiy
atribut Asosiy kalit Tashqi kalit
m Числовой Ha +
mahsulot_nomi Текстовый Ha
narxi Числовой Yo’q
ishlab_chiqarilag_
sana Дата/время Yo’q](/data/documents/23e71ccd-6fee-49cf-8da0-daeb79468f33/page_10.png)
![Tovar
-ID_tavar
-
Narxi
-
Mahsulot _ nomi
-
Ishlab _ chiqarilgan _ sana
-
Mahsulotlar_soni Xarido r:
-
Xaridor ID
-
FISH
-
Manzili
-
Telefon raqamSotuvchi ;
-
XODIM_ID
-
F_I_SH
-
Yoshi
-
Tel_raqami
-
Manzili](/data/documents/23e71ccd-6fee-49cf-8da0-daeb79468f33/page_11.png)
![Endigi qiladigan vazifamiz Ms Access dasturini ishga tushiramiz va
bo’limini tanlaymiz. Bizga yangi oyna hosil bo’ldi.
Режим конструктор ga o’tamiz
Va quyidagi ko’rinishda jadval hosil bo’ladi .
Ma’lumotlarni jadvalga kiritib olamiz](/data/documents/23e71ccd-6fee-49cf-8da0-daeb79468f33/page_12.png)
![Atributlarni kiritish jarayonida T ип данных dan ma’lumotlar tipini belgilab
ketamiz](/data/documents/23e71ccd-6fee-49cf-8da0-daeb79468f33/page_13.png)
![Biz shu tariqa mahsulot, xaridor , buyurtma berish kabi jadvallarni hosil qildik. Endi
orqali bu jadvallar orasidagi bog’lanishni yaratib olamiz.
Bog’lanishimiz quyidagicha :
Endi jadvallarni to’ldirib chiqamiz.](/data/documents/23e71ccd-6fee-49cf-8da0-daeb79468f33/page_14.png)
![
Endi forma yaratishni ko’rib o’tamiz. Buning uchun quyidagi amallar ketma-ket
bajariladi
1
2
3](/data/documents/23e71ccd-6fee-49cf-8da0-daeb79468f33/page_15.png)
![
Bizga quyidagi konstruktiv oyna hosil bo’ladi .
Ushbu belgidan foydalanib
yana ham qulay bo’lishi uchun
tugmalar joylashtirish mumkin bu bo’limda orqa fonni,
jadvallar rangini, yozuvlar
shriftini o’zgartirish kabi
amallar bajarilariQuyidagilardan foydalanib rasm
joylashtirishimiz, emblema
yaratishimiz mumkin](/data/documents/23e71ccd-6fee-49cf-8da0-daeb79468f33/page_16.png)
![
Hisobot yaratish:
Hisobot yaratish uchun quyidagi ketma-ketlikni tanlaymiz:
Bizga quyida hisobotkonstruktiv
oynasi ochiladi. Fon rangini
o’zgartirish, yozuvlarshriftini
o’zgartirish, tugmalar
joylashtirish xuddi formada
hosil qilingandek bo’ladi](/data/documents/23e71ccd-6fee-49cf-8da0-daeb79468f33/page_17.png)
![
So’rov yaratish:
Buning uchun biz SQL tilidan foydalanishimiz mumkin. So’rov yaratish bizga
ma’lumotlarni saralash va ixchamlash uchun kerak bo’ladi. Masalan , Navoiy
viloyatida yashovchi xaridorlar tomonidan qabul qilingan buyurtmalar jo’natilishi
kerak bo’lsa, barcha xaridorlar ichidan Navoiyliklarni izlab chiqish qiyinchilik
tug’diradi, buning uchun xaridorlar jadvalidan faqat navoiyliklarni ajratib beruvchi
so’rov yaratamiz :
Buning uchun Создание menyusidan
Конструктор запросов bo’limini tanlaymiz
SQL rejimiga o’tamiz](/data/documents/23e71ccd-6fee-49cf-8da0-daeb79468f33/page_18.png)
![XULOSA
Biz ma’lumotlar bazasini loyihalash bosqichlarini Online HOP-SHOP do’konini predmet
soha sifatida qarab o’rganib chiqdik . Bunda ko’rishimiz mumkinki, bajarilgan amallar va
ketma-ketliklar natijasida ma’lumotlar ixchamlashdi, soddalshdi va tartibga keltirildi.
Ma’lumotlar bilan ishlash jarayonida yuzaga kelishi mumkin bo’lgan qiyinchiliklar,
chalkashliklar oldi olindi. Umuman olganda biz tanlagan predmet soha juda dolzarb bo’lib ,
ma’lumotlarni boshqarish, buyurtmalarni tartiblash, mahsulotlar qo’shish ,chiqarish, narxini
aniqlash, xaridorlar bilan bog’lanish , buyurtmalarni qabul qilish kabi bir qator jarajonlar
bajarilishidagi xatoliklar , kamchiliklarni qisqartirish uchun uni loyihalashga ehtiyoj mavjud.
Yuqorida biz mahsulot, xaridor, buyurtma berish jadvallarini hosil qildik. Predmet sohani
tahlil qilish orqali uning dolzarbligi o’rganildi, hujjatlarni tezkorlik bilan shakllantirish va
chop etish uchun hisobot yaratdik, foydalanuvchilarga qulay tarzda ma’lumotlarni ko’rish va
tahrirlash uchun forma hosil qildik, bir yoki bir nechta bog’langan jadvallardan ma’lumotlarni
tanlash uchun so’rovlardan foydalandik. Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, MB loyihalsh orqali
ma’lumotlarni ixchamligi, aniqligi, tartibliligi taminlamdi.](/data/documents/23e71ccd-6fee-49cf-8da0-daeb79468f33/page_19.png)
![Foydalanilgan adabiyotlar
1. Конол л и Т., Бре гк К. База данны х , проек ти ровани е, реали - заци я и
сопровож дени я, теори я и прак ти к а, Уни верси тет Пей сли ,Шотланди я, и зд . – М.:
СПБ. – К и ев, 2003.
2. Д иго С.М. База данны х . Проек ти ровани е и создани я. – М.:Изд .ЕАСИ, 2008.
3. Лори Ул рих Ф ил л е р и др. ACCESS 2010. – М.: Ди алек ти к а, 2010.
4. Майк л Грок с и др. Microsoft Offi ce ACCESS 2007. Би бли я пользователя. M.:
Ди алек ти к а, 2008.
5. Григорье в Ю.А ., Ре ву нк ов Г.И . Банк и данны х . – М.: Изд .МГ ТУ и м . Бау м ана, 2002.
6. Ме тю Мак -Д онал ьд. ACCESS 2007. Недостающ ее ру к овод-ство. – СПБ.: БХ В –
Петербу рг. 2007.
7. Роб Р. Си стем а баз данны х : проек ти ровани е, реали заци я и у правлени я –
и здательство « БХ В – Санк т-Петербу рг» , 2003.
8. Д не пров А . Microsoft ACCESS 2007. – СПБ.: Пи тер, 2008.](/data/documents/23e71ccd-6fee-49cf-8da0-daeb79468f33/page_20.png)
MA’LUMOTLAR BAZASI FANIDAN TAYYORLAGAN MUSTAQIL ISHI PREDMET SOHA: GUL DO’KONI PREDMET SOHA: GUL DO’KONI
BAJARILADIGAN ISHLAR: Tanlangan predmet sohani tahlil qilish Predmet sohani infologik loyihalsh Predmet sohani mantiqiy( datalogik) loyihalsh MB ni fizik loyihalsh MB ilovasini loyihalsh va ishlab chiqish Mb ilovasini ishlatish
1. Predmet sohani tizimli tahlil qilish Tanlagan predmet soham Gul do’koni. Hozirgi kunda yurtimizda katta kata gul do’konlarini ochish va aftamatlashtirish ommalashgan. Do’kon ish boshqaruvchilari, xaridorlar va buyurtmalar o’rtasidagi munosabatlar samaradorligini va dastafka xizmatini oshirish uchun zamonaviy ma’lumotlar bazasiga asoslangan avtomatlashtirilgan tizim zarur hisoblanadi. Ma'lumotlar bazasi va ma'lumotlar bazasi bilan ishlashning avtomatlashtirilgan tizimdan foydalanish xaridorlarga xizmat ko'rsatish va xodimlarining gullar haqidagi ma'lumotlarni tizimlashtirish, shuningdek, boshqa ko'pgina vazifalarni bajarish vaqtini sezilarli darajada qisqartirish imkonini beradi. Mahsulotlar ro’yxatida qanday mahsulotlar borligi , ularning narxlari va qabul qilingan buyurtmalar, yetkazilgan buyurtmalar haqidagi axborotlarni tezkor aniqlash uchun bu haqidagi ma’lumotlar boshqaruvchilarda qulay va ixcham tarzda bo’lishini talab etiladi. GUL do’kon bilan ishlashda quyidagi cheklovlar bo’lishi mumkin: - Xaridorlar turli viloyatlardan bo’lishi mumkin - Buyurtmalar 1 ta va undan ko’p bo’lishi mumkin - Har bir xaridorda uyali telefon bo’lishi yoki bo’lmasligi mumkin
> Bunday cheklovlar ko'p ham bo'lishi mumkin; ma'lumotlar bazasi ishlab chiqilayotgan GUL do’konga bog‘liq ravishda ular turli tuman yoki umuman bo'lmasligi mumkin. Ma’lumotlar bazasi bilan quyidagi foydalanuvchilar ishlaydi: tavar, xaridor, sotuvchi. > Tavar mahsulotlar ro’yxatini shakllantirish, yangi mahsulotlar qo’shish yoki chiqarib tashlash, tovar narxini belgilash kabi imkoniyatlarga ega bo’lishi kerak. > Xaridorlar xaridorlarni ro’yxatdan o’tkazish, ularning manzilini va telefon raqamini qayd etishi kabi vazifalarni bajarishi kerak > Sotuvchi buyurtma berilgan tovarlar ro’yxatini shakllantirish, yetkazilgan tovarlarni belgilash, buyurtmalar hajmini kiritish va boshqa shu kabi vazifalarni bajarishi kerak bo’ladi. Avtomatlashtirilgan tizimning vazifalari quyidagilardan iborat: -xaridorlar ro’yxatini shakllantirish
- Yetkazilgan buyurtmalarni qayd etish - Buyurtmalarni qayd etish - Mahsulot narxini belgilash - Xaridorlar manzili va telefon raqamini qayd etish - Buyurtma hajmini kiritish - Qo’shimcha mahsulot kiritish yoki chiqarib tashlash Ushbu tizimning asosiy obyektlarini va ularning xossalarini aniqlaymiz Tavar: -ID_tavar - Narxi - Mahsulot_nomi - Ishlab_chiqarilgan_sana - Mahsulotlar_soni