Ma'muriy huquqbuzarliklar bo`yicha ish yuritish
![Mavzu: Ma'muriy huquqbuzarliklar
bo`yicha ish yuritish](/data/documents/1deca06d-a17e-46e9-bcc5-d54f731e18e6/page_1.png)
![•
Reja
1. Ma'muriy huquqbuzarliklar bo`yicha ish yuritishning vazifalari, prinsiplari va umumiy
qoidalari .
2. Ma'muriy huquqbuzarlik to`g`risidagi bayonnoma .
3. Ma'muriy huquqbuzarlik to`g`risidagi ishni yuritishda.
4 . Ma'muriy huquqbuzarlik to`g`risidagi ishlarni ko`rib chiqish .](/data/documents/1deca06d-a17e-46e9-bcc5-d54f731e18e6/page_2.png)
![•
O`zbekiston Respublikasi Ma'muriy javobgarlik to`g`risidagi kodeksining 269-moddasiga binoan,
ma'muriy huquqbuzarlik to`g`risidagi ishlarni yuritishning asosiy vazifalari ga quyidagilar kiradi:
• 1) har bir ishning holatini o`z vaqtida, har tomonlama, to`la va obyektiv ravishda aniqlab chiqish;
•
2) bu ishni qonun hujjatlariga muvofiq holda hal etish;
•
3) chiqarilgan qarorning ijrosini ta'minlash;
• 4) ma'muriy huquqbuzarlik sodir etish sabablari va bunga olib kelgan shart-sharoitlarni aniqlash;
• 5) huquqbuzarliklarning oldini olish;
•
6) fuqarolarni O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlariga rioya etish ruhida
tarbiyalash;
• 7) qonuniylikni mustahkamlash.](/data/documents/1deca06d-a17e-46e9-bcc5-d54f731e18e6/page_3.png)
![•
Har bir ishning holatini o`z vaqtida, har tomonlama va to`la aniqlab chiqish shuni
anglatadiki, huquqbuzarlik ishini to`g`ri ko`rib chiqish uchun, zarur bo`lgan barcha holatlarni
aniqlash lozim. Bunday holatlarga quyidagilarni kiritish mumkin:
ma'muriy huquqbuzarlik sodir etilganligini aniqlash;
ma'muriy huquqbuzarlikni sodir etishda shaxsning aybdorlik darajasini aniqlash;
ma'muriy huquqbuzarlikning ma'muriy javobgarlikni vujudga keltirishini aniqlash;
mulkiy zarar keltirilganligini aniqlash;
ma'muriy javobgarlikni yengillashtiruvchi va og`irlashtiruvchi holatlarining mavjudligini aniqlash;
• huquqbuzar to`g`risidagi, shuningdek, ish uchun ahamiyatli bo`lgan boshqa ma'lumotlarni
aniqlash;](/data/documents/1deca06d-a17e-46e9-bcc5-d54f731e18e6/page_4.png)
![•
Amaliyotda ushbu prinsipni amalga oshirish maqsadida, O`zbekiston Respublikasi Ma'muriy
javobgarlik to`g`risidagi kodeksi bilan bir qancha kafolatlar o`rnatilgan (masalan, huquqbuzarlik
ishlari qayta ko`rib chiqilishi mumkin) ma'lum bir holatlarda ishni ko`rib chiquvchi davlat organi
(mansabdor shaxs) – hujjatlarni talab qilib olishi, ekspertiza o`tkazishi, ishni obyektiv hal qilish
uchun tekshiruvlar o`tkazishi va boshqa choralarni ko`rishi mumkin.
•
Ma'muriy huquqbuzarliklar ishlarini qonun hujjatlariga binoan hal etish – ma'muriy
faoliyatda qonuniylikni ta'minlashning asosiy qoidalaridan biri hisoblanadi. Mazkur qoidaning
mohiyati – O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 15-moddasidan kelib chiqadi, ya'ni
ma'muriy huquqbuzarlikni sodir etgan shaxs, faqatgina qonun hujjatlarida ko`rsatib o`tilgan
asoslarda va tartibda ma'muriy javobgarlikka tortilishi mumkin.](/data/documents/1deca06d-a17e-46e9-bcc5-d54f731e18e6/page_5.png)
![•
Ma'muriy huquqbuzarlik ishlarini yuritishda – ma'muriy huquqbuzarliklarni sodir etish sabablarini
va shart-sharoitlarini aniqlash , uning ogohlantirish va bartaraf etish funksiyasi hisoblanadi.
Ma'muriy-yurisdiksiyaviy faoliyatni amalga oshiruvchi davlat organlari va mansabdor shaxslar
nafaqat huquqbuzarlik sabablarini aniqlashlari, balki ushbu sabab va sharoitlarni bartaraf etish
choralarini ham ko`rishlari lozim. O`zR MJtKning 313-moddasiga binoan, ishni ko`rib chiquvchi
organ (mansabdor shaxs) ma'muriy huquqbuzarliklar sodir etish sabablari va ularga olib kelgan
shart-sharoitlarni aniqlaganda, bu sabablar va shart-sharoitlarni bartaraf qilish yuzasidan choralar
ko`rish to`g`risidagi taqdimnomani tegishli korxona, muassasa, tashkilot rahbariga kiritadi. Rahbar
taqdim kelib tushgan kundan boshlab bir oy ichida uni kiritgan organga (mansabdor shaxsga)
ko`rilgan choralar haqida ma'lum qilishi shart.](/data/documents/1deca06d-a17e-46e9-bcc5-d54f731e18e6/page_6.png)
![•
Ma'muriy huquqbuzarlik to`g`risidagi ish - barcha fuqarolarning jinsi, ijtimoiy kelib chiqishi,
shaxsiy va ijtimoiy mavqei, irqi, millati, tili, dini va e'tiqodidan qat'i nazar, qonun oldida va shu ishni
ko`rib chiquvchi organ (mansabdor shaxs) oldida tengligi asosida ko`rib chiqiladi.
•
Ma'muriy huquqbuzarlik to`g`risidagi ish - o`zbek tilida, qoraqalpoq tilida yoki muayyan
joydagi ko`pchilik aholi so`zlashadigan tilda yuritiladi. Ish yuritilayotgan tilni bilmaydigan
ishtirokchilar tarjimon orqali ish materiallari bilan to`liq tanishish va ishni mohiyati bo`yicha ko`rib
chiqish chog`ida qatnashish huquqi, shuningdek, o`z ona tilida so`zlash huquqi bilan ta'minlanadi.
•
Ma'muriy huquqbuzarlik to`g`risidagi ish - ochiq ko`riladi . Ma'muriy huquqbuzarliklar
to`g`risidagi ishlarni ko`rib chiqishning tarbiyaviy va ogohlantiruvchi rolini oshirish maqsadida,
bunday ishlar huquqbuzarning ish, o`qish joyidagi jamoalarida yoki yashash joyida ko`rib chiqilishi
mumkin.](/data/documents/1deca06d-a17e-46e9-bcc5-d54f731e18e6/page_7.png)
![•
Ma'muriy huquqbuzarlik to`g`risidagi ishlarni yuritish chog`ida qonunlarning ijrosi ustidan prokuror nazorati
amalga oshiriladi. Prokuror nazoratni olib borish jarayonida:
ma'muriy huquqbuzarlik to`g`risida ish qo`zg`atishga;
ish materiallari bilan tanishib chiqishga;
ish yuritish vaqtida organlar (mansabdor shaxslar)ning harakatlari qonuniyligini tekshirishga;
ishni ko`rib chiqishda qatnashishga;
ishni ko`rib chiqish vaqtida vujudga kelgan masalalar xususida iltimosini bayon etishga, xulosalar berishga;
ma'muriy huquqbuzarliklar uchun tegishli organlar (mansabdor shaxslar) ta'sir ko`rsatish choralarini to`g`ri
qo`llaganligini tekshirishga;
ma'muriy huquqbuzarlik to`g`risidagi ish yuzasidan qabul qilingan qarorga yoki shikoyat yuzasidan chiqarilgan hal
qiluv qaroriga protest keltirishga;
qonunda nazarda tutilgan boshqa harakatlar qilishga haqlidir.](/data/documents/1deca06d-a17e-46e9-bcc5-d54f731e18e6/page_8.png)
![•
O`zbekiston Respublikasining “Prokuratura to`g`risida”gi qonunning 6-moddasiga binoan, prokurorning
hujjatlar, materiallar va boshqa ma'lumotlarni taqdim etish, taftish, tekshirishlar o`tkazish, mutaxassis ajratish,
prokuraturaga kelish va aniqlangan qonunbuzarliklar xususida tushuntirishlar berish, qonunbuzarliklarni, ularga
imkoniyat yaratayotgan sabab va shart-sharoitlarni bartaraf etish, shuningdek, qonunga rioya etish to`g`risidagi o`z
vakolatlari doirasida qo`yayotgan talablarini bajarish – barcha fuqarolar va yuridik shaxslar uchun majburiydir.
•
Dalillar. Ma'muriy huquqbuzarlik to`g`risidagi ishga oid dalillar – har qanday faktik ma'lumotlardan iborat
bo`lib, organlar (mansabdor shaxslar) shu ma'lumotlarga asoslanib:
•
birinchidan , ma'muriy huquqbuzarlik holati yuz bergan yoki bermaganligini;
•
ikkinchidan , muayyan shaxsning uni sodir etishda aybdorligini;
•
uchinchidan , ishni to`g`ri ko`rib chiqish uchun ahamiyatli bo`lgan boshqa holatlarni qonunda belgilangan
tartibda aniqlaydi.
•
O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 2001 №9-10, 168-m.](/data/documents/1deca06d-a17e-46e9-bcc5-d54f731e18e6/page_9.png)
![•
Ma'muriy huquqbuzarlik to`g`risidagi bayonnoma da: shu bayonnoma tuzilgan sana va joy,
bayonnomani tuzgan shaxsning lavozimi, familiyasi, ismi, otasining ismi; huquqbuzarning
shaxsiga oid ma'lumotlar; ma'muriy huquqbuzarlik sodir etilgan joy, vaqt va bu huquqbuzarlikning
mohiyati, ana shunday huquqbuzarlik uchun javobgarlikni nazarda tutuvchi normativ hujjat; agar
guvohlar va jabrlanuvchilar bo`lsa, ularning familiyalari va yashash manzillari; huquqbuzarning
tushuntirishi; ishni hal qilish uchun zarur bo`lgan boshqa ma'lumotlar ko`rsatiladi. Basharti
huquqbuzarlik tufayli moddiy zarar yetkazilgan bo`lsa, bu ham bayonnomada ko`rsatiladi.
•
Bayonnoma uni tuzgan shaxs va ma'muriy huquqbuzarlik sodir etgan shaxs tomonidan
imzolanadi; guvohlar va jabrlanuvchilar bo`lgan taqdirda esa - bayonnoma mazkur shaxslar
tomonidan ham imzolanadi.](/data/documents/1deca06d-a17e-46e9-bcc5-d54f731e18e6/page_10.png)
![•
Huquqbuzarlik sodir etgan shaxs bayonnomani imzolashdan bosh tortgan taqdirda,
bayonnomaga bu haqda yozib kuyiladi. Huquqbuzarlik sodir etgan shaxs bayonnomaning mazmuni
yuzasidan bayonnomaga ilova qilinadigan tushuntirish va mulohazalarini berishga, shuningdek,
mazkur bayonnomaga imzo chekishdan bosh tortish sabablarini bayon etishga haqlidir.
•
Bayonnomani tuzish vaqtida huquqbuzarga uning huquq va burchlari tushuntiriladi va bu
xususda bayonnomaga yozib qo`yiladi.
•
Bayonnoma boshqa hujjatlar va ish bo`yicha ashyoviy dalillar bilan birga huquqbuzarlik
sodir etilgan yoki aniqlangan paytdan boshlab bir sutkadan kechiktirmay ma'muriy huquqbuzarlik
to`g`risidagi ishlarni ko`rib chiqish vakolatiga ega bo`lgan organ (mansabdor shaxs)ga yuboriladi.](/data/documents/1deca06d-a17e-46e9-bcc5-d54f731e18e6/page_11.png)
![•
O`simlik va hayvonot dunyosini muhofaza qilish va undan foydalanish to`g`risidagi qonun hujjatlari
buzilganda bayonnoma tuzish maqsadida, basharti huquqbuzarning shaxsini huquqbuzarlik sodir
etilgan joyning o`zida aniqlash mumkin bo`lmasa, o`simlik va hayvonot dunyosini asrash va undan
foydalanish ustidan nazorat olib boruvchi organlarning xodimlari, alohida qo`riqlanadigan tabiiy
hududlarning mansabdor shaxslari, shuningdek, militsiya xodimlari shunday huquqbuzarlik sodir
etgan shaxslarni militsiyaga yoki fuqarolarning o`zini o`zi boshqarish organi binosiga ushlab
keltirishlari mumkin. Huquqbuzar tabiatni muhofaza qilish jamoatchi inspektorlari, ovchilik
jamoatchi inspektorlari, baliqlarni muhofaza qilish jamoatchi inspektorlari va o`rmonlarning
jamoatchi inspektorlari tomonidan ham ushlab keltirilishi mumkin.](/data/documents/1deca06d-a17e-46e9-bcc5-d54f731e18e6/page_12.png)
![•
Ma'muriy javobgarlikka tortilayotgan shaxs - ish materiallari bilan tanishib chiqishga,
izohlar berishga, dalillar keltirishga, o`z iltimosini bayon etishga, ishni ko`rib chiqish vaqtida
advokatning yuridik yordamidan foydalanishga, o`z ona tilida so`zlashga va tarjimonning
xizmatlaridan foydalanishga, ish yuzasidan chiqarilgan qaror ustidan shikoyat berishga haqlidir.
•
Ma'muriy huquqbuzarlik to`g`risidagi ish ma'muriy javobgarlikka tortilayotgan shaxs
ishtirokida ko`rib chiqiladi. Mazkur shaxsga ishni ko`rib chiqish joyi va vaqti haqida xabar
qilinganligi to`g`risida ma'lumotlar bo`lgan va undan ishni ko`rib chiqishni kechiktirish xususida
hech qanday iltimos tushmagan hollardagina ish uning ishtirokisiz ko`rib chiqilishi mumkin.](/data/documents/1deca06d-a17e-46e9-bcc5-d54f731e18e6/page_13.png)
![• Basharti sodir etgan huquqbuzarligi uchun ushbu Kodeksda ma'muriy qamoqqa olish, ashyolarini
musodara qilish yoki haqini to`lash sharti bilan olib qo`yish choralarini qo`llash nazarda tutilgan
bo`lsa, ma'muriy xuquqbuzarliklar to`g`risidagi ishlarni ko`rib chiqish vaqtida ma'muriy
javobgarlikka tortilayotgan shaxsning qatnashishi shart. Mazkur shaxs bunday ma'muriy
huquqbuzarlik to`g`risidagi ishni ko`rib chiqishda qatnashishdan bo`yin tovlagani taqdirda u
ma'muriy ishlar bo`yicha sudyaning ajrimiga binoan ichki ishlar (militsiya) organi tomonidan
majburan olib kelinishi mumkin. Eksport qilinishi man etilgan buyumlar va mahsulot O`zbekiston
Respublikasidan tashqariga olib chiqib ketilishi bilan bog`liq bo`lib, musodara chorasi qo`llanilishi
mumkin bo`lgan ma'muriy javobgarlik to`g`risidagi ish bojxona organi tomonidan alohida hollarda,
agar ma'muriy javobgarlikka tortilayotgan shaxs O`zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida
bo`lsa yoki uning qayerdaligini aniqlashning iloji bo`lmasa, ma'muriy javobgarlikka tortilayotgan
shaxsning ishtirokisiz ko`rib chiqiladi.](/data/documents/1deca06d-a17e-46e9-bcc5-d54f731e18e6/page_14.png)
![•
Ma'muriy huquqbuzarlik to`g`risidagi ishni ko`rib chiqish – ishni ko`rib chiqishga tayyorlashdan
boshlanadi. Ishni ko`rib chiqish vaqtida tegishli organ (mansabdor shaxs):
•
1) mazkur ishni ko`rib chiqish o`zining vakolat doirasiga kirish-kirmasligi;
• 2) ma'muriy huquqbuzarlik to`g`risidagi bayonnoma va ishga oid boshqa materiallar to`g`ri tuzilgan-
tuzilmaganligi;
•
3) ishni ko`rib chiqishda qatnashuvchi shaxslar uni ko`rib chiqish vaqti va joyi haqida xabardor qilingan-
qilinmaganligi;
•
4) zarur qo`shimcha materiallar so`rab olingan-olinmaganligi;
•
5) ma'muriy javobgarlikka tortilayotgan shaxs, jabrlanuvchi, qonuniy vakillar, advokat qilgan iltimoslar
to`g`risidagi masalalarni hal etadi.
• Aksariyat holatlarda, m a'muriy huquqbuzarlik to`g`risidagi ish shu huquqbuzarlik sodir etilgan joyda
ko`rib chiqiladi.](/data/documents/1deca06d-a17e-46e9-bcc5-d54f731e18e6/page_15.png)
Mavzu: Ma'muriy huquqbuzarliklar bo`yicha ish yuritish
• Reja 1. Ma'muriy huquqbuzarliklar bo`yicha ish yuritishning vazifalari, prinsiplari va umumiy qoidalari . 2. Ma'muriy huquqbuzarlik to`g`risidagi bayonnoma . 3. Ma'muriy huquqbuzarlik to`g`risidagi ishni yuritishda. 4 . Ma'muriy huquqbuzarlik to`g`risidagi ishlarni ko`rib chiqish .
• O`zbekiston Respublikasi Ma'muriy javobgarlik to`g`risidagi kodeksining 269-moddasiga binoan, ma'muriy huquqbuzarlik to`g`risidagi ishlarni yuritishning asosiy vazifalari ga quyidagilar kiradi: • 1) har bir ishning holatini o`z vaqtida, har tomonlama, to`la va obyektiv ravishda aniqlab chiqish; • 2) bu ishni qonun hujjatlariga muvofiq holda hal etish; • 3) chiqarilgan qarorning ijrosini ta'minlash; • 4) ma'muriy huquqbuzarlik sodir etish sabablari va bunga olib kelgan shart-sharoitlarni aniqlash; • 5) huquqbuzarliklarning oldini olish; • 6) fuqarolarni O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlariga rioya etish ruhida tarbiyalash; • 7) qonuniylikni mustahkamlash.
• Har bir ishning holatini o`z vaqtida, har tomonlama va to`la aniqlab chiqish shuni anglatadiki, huquqbuzarlik ishini to`g`ri ko`rib chiqish uchun, zarur bo`lgan barcha holatlarni aniqlash lozim. Bunday holatlarga quyidagilarni kiritish mumkin: ma'muriy huquqbuzarlik sodir etilganligini aniqlash; ma'muriy huquqbuzarlikni sodir etishda shaxsning aybdorlik darajasini aniqlash; ma'muriy huquqbuzarlikning ma'muriy javobgarlikni vujudga keltirishini aniqlash; mulkiy zarar keltirilganligini aniqlash; ma'muriy javobgarlikni yengillashtiruvchi va og`irlashtiruvchi holatlarining mavjudligini aniqlash; • huquqbuzar to`g`risidagi, shuningdek, ish uchun ahamiyatli bo`lgan boshqa ma'lumotlarni aniqlash;
• Amaliyotda ushbu prinsipni amalga oshirish maqsadida, O`zbekiston Respublikasi Ma'muriy javobgarlik to`g`risidagi kodeksi bilan bir qancha kafolatlar o`rnatilgan (masalan, huquqbuzarlik ishlari qayta ko`rib chiqilishi mumkin) ma'lum bir holatlarda ishni ko`rib chiquvchi davlat organi (mansabdor shaxs) – hujjatlarni talab qilib olishi, ekspertiza o`tkazishi, ishni obyektiv hal qilish uchun tekshiruvlar o`tkazishi va boshqa choralarni ko`rishi mumkin. • Ma'muriy huquqbuzarliklar ishlarini qonun hujjatlariga binoan hal etish – ma'muriy faoliyatda qonuniylikni ta'minlashning asosiy qoidalaridan biri hisoblanadi. Mazkur qoidaning mohiyati – O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 15-moddasidan kelib chiqadi, ya'ni ma'muriy huquqbuzarlikni sodir etgan shaxs, faqatgina qonun hujjatlarida ko`rsatib o`tilgan asoslarda va tartibda ma'muriy javobgarlikka tortilishi mumkin.