logo

markaziy afrika xalqlari manaviy madaniyati

Загружено в:

23.11.2024

Скачано:

0

Размер:

1695.3046875 KB
AFRIKA 	XALQLARI	
➢	Etnik	tarixi	
➢	Irqiy	qiyofasi	va	tillari	
➢	Xo’jaligi	va	moddiy	madaniyati	
➢	Ma’naviy	madaniyati	
Bajardi:Ro’ziqulov	 Akbar  ETNIK	TARIXI	
	Yuqori	 paleolitga	 oid	 qoyatosh	 suratlari	 Sharqiy	 Afrikadagi	 	
Kondor	-Oradi	 g’orlaridan	 topilgan.Ilk	 paleolitga	 oid	 mehnat	 	
qurollari	 ham 	topilgan	. Ular	 ichidan	 eng 	qadimgisi	 	
Kafudan	(Uganda)	dan	 chiqqan	.	
	Neolitga	 o’tish	 qit’aning	 turli	 hududlarida	 turli	 davrda	 ro’y	 	
berib	 eng 	avvalo	 uning	 Shimoli	-Sharqiy	 hududlarida	 ro’y	 	
bergan.Neolit	 inqilobi:dehqonchilik	 va	 chorvachilikning	 	
yuksalishi	 , aholi	 sonining	 oshishi	  	hamda	 yangi	 hududlarga	 	
ko’chib	 ularni	 o’zlashtirishga	 olib	 keladi.Sahroyi	 Kabir	 qurib	 	
cho’lga	 aylanishi	 ham 	mil.avv.III	 mingyillikda	 ro’y	 	
beradi.Unda	 yashagan	 aholi	 Nil 	vohasi	 va	 sharqiy	 hududlarga	 	
ko’chib	 o’tgan	. Olimlarning	 fikricha	, sahroda	 shakllangan	 	
xalqlardan	 biri	 fulbe	 bo’lib	, ularning	 soch	 turmaklashlari	 , 	
ilonning	 ramziy	 belgisi	 ekanligi	 , mayitlarni	 mo’miyolashlari	 	
shundan	 darak	 beradi	. ▪	Temir asriga oid topilma Nok mil.avv.IX asr bilan belgilanib , 
Shimoliy Nigeriyadan topilgan.Shimoli	-Sharqda Afrikadan mil. avv. 	
I mingyillik boshlariga oid yana bir temir madaniyati	- Meroe ham 	
topilgan (Nil daryosining o’rta oqimida). 	
▪	Bantularning ko’chishlari va Kongo daryosi havzasiga joylashishlari 
ham temir asrida bo’lgan.Bu ko’chishlar mil.avv.II mingyillikning 
boshlariga qadar davom etgan. 	
▪	Madagaskar oroliga malgashlarning kelib joylashishlari mil. avv. 
XVI asrdan X asrga qadar davom etgan. 	
▪	Afrikaning ovchi va terimchi qabilalari:bushmenlar (butazor 
odamlari ) ,gottentotlar(saan) va boshqalardir.Bushmenlar:xeykum, 
auen , kung guruhlariga bo’linib , ularning soni 50000 kishidir.	
▪	Bushmenlar terib	-termachlash mahsulotlarini qo’shni bantu xalqlari 	
bilan mais(makka doni)ga almashadilar.  IRQIY	TAVSIFLANISHI	
Antropologik jihatdan Afrika aholisi uchta 	:	
•	Yirik irq	
•	O’rta	
•	Aralash	
tiplardan iborat . Afrikaning asosiy aholisi hisoblangan ko’p sonli 	
asl negroidlar katta hududlarga tarqalgan . Ular qop	-qora tani , 	
qora ko’zi va burama sochlari , iyagi biroz oldinga 
cho’zilganligi , qalin labi , keng va puchuq burunli ,ko’sa soqol 
va kam tukli belgilari bilan ajralib turadilar .  Jismoniy tuzilishi 
jihatidan Afrikaning eng janubiy qismida yashayotgan 
bushmenlar va gottentotlar maxsus antropologik tipni tashkil 
qiladilar . Ular	 negroid	 belgilaridan	 tashqari	 ba’zi	 	
mongoloid 	belgilari	 ( 	keng	 yuzli	 , 	sarg’ish	 tanli	 	
) 	va	 steatopigiya	 (sag’riga	 nisbatan	 ko’proq	 	
yog	’ 	to’planib	 osilganroq	) 	ko’rinishi	 , 	badan	 va	 	
yuzga	 erta	 ajin	 tushishi	 bilan	 boshqa	 irqlardan	 	
ajralib	 turadilar	 . 	Madagaskar	 aholisi	 ham 	
negroid	 va	 mongoloid 	irqlari	 aralashmasidan	 	
paydo	 bo’lgan	 maxsus	 tiplardan	 iborat	 .       LINGVISTIK	KLASSIFIKATSIYA	
▪	Afrika aholisining til klassifikatsiyasi rang	- barangdir . Masalan 	
, germaniyalik olim Meynxof 20	-30 yillarda faqat bantularda 	
184 til va lahjalarni o’rgangan . Belgiyalik Van Byulk esa 50	- 	
yillar Zairda 518 ta mustaqil til bo’lganini ta’kidlaydi .	
▪	 Afrika tillari to’rtta katta til oilasi:semit	-xamit yoki afrosiyo , 	
niger	-kordofa , nil	-saxara va koysan tillariga bo’lingan .   XO’JALIK	HAYOTI	
▪	Afrikaning asosiy aholisi dehqonchilik bilan shug’ullanadi . 
Afrika ko’pgina qishloq xo’jalik ekinlari vatani bo’lsada 
osiyodan banan , anor , shakarqamish , piyoz o’tgan .   ▪	To’qimachqonchilik	– asosan dehqonchilik xo’jaligidagi aholida 	
rivojlangan bo’lib G’arbiy Sudan savannasida paxta qadimda 
asosiy ashyo bo’lgan . To’qimachilik markazi 	– Kano shahri bo’lgan 	
.
▪	Afrika aholi shuningdek , yog’och o’makorligi , 
savat to’qish , kulolchilik , temirchilikda mohir 
ustalar bo’lishgan . MALAVI KIYIMLARI	
	Afrika	 xalqlarining	 deyarli	 barchasida	 qoplon	 terisini	 kiyimda	 	
ishlatish	 kishini	 eng	 oliy	 tabaqaga	 oid	 ekanligini	 bildiradi	 . 	
Markaziy	 , Sharqiy	 va	 Janubiy	 Afrikada	 belbog’cha	 ko’rinishidagi	 	
kiyim	 keng	 tarqalgan	 . 	
	Bushmen 	va	 pigmeylar	 kiyimlari	 ham 	belbog’chalar	 bo’lib	 , ular	 	
turli	 qo’ng’iz	 , kapalaklar	 qanotlari	 bilan	 bezatilgan	 . MILLIY	DASHIKI 	KIYIMI IJTIMOIY	HAYOTI	
▪	 Afrika	 xalqlarida	 ham “ 	bolaning	 sochini	 ” 	birinchi	 marta	 olish	 	
tantanasi	 bo’lgan	 . Malgashlar	 bu	 tantanada	 katta	 dasturxon	 	
yozib	 , yig’ilganlarni	 mehmon	 qilishgan	 . 	
▪	 Ko’pgina	 xalqlarda	 egizaklar	 alohida	 o’rin	 tutadi	 . Bushmenlar	 	
qadimda	 egizaklar	 tug’ilishini	 xosiyatsiz	 bilib	  ularni	 	
o’ldirishgan	  ▪	    	Pigmeylar	 hayotidan	 lavha	  XALQ	IJODIYOTI	
▪	 Afrikaliklar folklori to’rt guruhga bo’lingan : afsonalar va 
afsonaviy ertaklar ; sehrli ertaklar ; maishiy ertaklar ; maqol va 
matallar alohida o’rin tutadi . 	
▪	 Eng sodda musiqa asbobi Kongo bushmenlarida bo’lib , bitta 
tordan iborat . AFRIKA	MILLIY	MUSIQASI DINIY	TASAVVURLARI	
	Diniy	 tasavvurlarida	 fetishizm	 , ya’ni	 qoyatosh	 , daraxt	 , maxsus	 	
yasalgan	 buyumlarga	 sig’inish	 , topinish	 mavjud	 bo’lgan	 . 	
	 Totemizm	 bushmenlarda	 - kiyik	 , buqaga	 ; mandigolarda	 – timsoh	 	
, toshbaqa	 , antilopalarga	 e’tiqod	 qilishgan	 .	
	 Afrikaning	 hind 	aholisi	 asosan	 jaynizm	 diniga	 topinadi	 . GAITI	DINI E	
'tib	o	r	in	g	iz	u	c	h	u	n	r	a	h	m	a	t

AFRIKA XALQLARI ➢ Etnik tarixi ➢ Irqiy qiyofasi va tillari ➢ Xo’jaligi va moddiy madaniyati ➢ Ma’naviy madaniyati Bajardi:Ro’ziqulov Akbar

ETNIK TARIXI  Yuqori paleolitga oid qoyatosh suratlari Sharqiy Afrikadagi Kondor -Oradi g’orlaridan topilgan.Ilk paleolitga oid mehnat qurollari ham topilgan . Ular ichidan eng qadimgisi Kafudan (Uganda) dan chiqqan .  Neolitga o’tish qit’aning turli hududlarida turli davrda ro’y berib eng avvalo uning Shimoli -Sharqiy hududlarida ro’y bergan.Neolit inqilobi:dehqonchilik va chorvachilikning yuksalishi , aholi sonining oshishi hamda yangi hududlarga ko’chib ularni o’zlashtirishga olib keladi.Sahroyi Kabir qurib cho’lga aylanishi ham mil.avv.III mingyillikda ro’y beradi.Unda yashagan aholi Nil vohasi va sharqiy hududlarga ko’chib o’tgan . Olimlarning fikricha , sahroda shakllangan xalqlardan biri fulbe bo’lib , ularning soch turmaklashlari , ilonning ramziy belgisi ekanligi , mayitlarni mo’miyolashlari shundan darak beradi .

▪ Temir asriga oid topilma Nok mil.avv.IX asr bilan belgilanib , Shimoliy Nigeriyadan topilgan.Shimoli -Sharqda Afrikadan mil. avv. I mingyillik boshlariga oid yana bir temir madaniyati - Meroe ham topilgan (Nil daryosining o’rta oqimida). ▪ Bantularning ko’chishlari va Kongo daryosi havzasiga joylashishlari ham temir asrida bo’lgan.Bu ko’chishlar mil.avv.II mingyillikning boshlariga qadar davom etgan. ▪ Madagaskar oroliga malgashlarning kelib joylashishlari mil. avv. XVI asrdan X asrga qadar davom etgan. ▪ Afrikaning ovchi va terimchi qabilalari:bushmenlar (butazor odamlari ) ,gottentotlar(saan) va boshqalardir.Bushmenlar:xeykum, auen , kung guruhlariga bo’linib , ularning soni 50000 kishidir. ▪ Bushmenlar terib -termachlash mahsulotlarini qo’shni bantu xalqlari bilan mais(makka doni)ga almashadilar.