logo

Maxsus fanlarni o’qitish jarayonini tashkil etish va o’tkazish, o’quv maqsadlari va mazmunini belgilash

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

670.3544921875 KB

Mavzu: Maxsus fanlarni o’qitish jarayonini 
tashkil etish va o’tkazish, o’quv maqsadlari 
va mazmunini belgilash

Reja:

O’qitish jarayonini tashkil etish

O’quv maqsadlari             O’qitish jarayoni – pedagogning  va  u  rahbarlik  qilayotgan talabalarning 
nazariy bilim, amaliy ko’nikma hamda malakalar tizimlarini ongli ravishda 
va puxta  o’zlashtirishga  qaratilgan  izchil  xarakterlari majmuidan iborat.
O’qitish talabalar shaxsini shakllantirishning, ularni aqliy va jismoniy kamol 
toptirishning, umumiy hamda maxsus bilim berishning eng muhim 
vositasidir.  O’qitish jarayoni davomida talabalarning bilim olish kuchlari 
rivojlantiriladi.
O’qitish – o’qituvchining ta’lim oluvchilarga bilim, ko’nikma va malakalar 
tizimini berish, ularning bilim olish va ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish 
borasidagi faoliyatidir.
O’qish – talabalarning o’quv fani materialini o’zlashtirish borasida qiladigan 
tizimi va ongli mehnati.                   
O’qit ish ik k i t omonlama jaray ondir,  u o’qit uv chining faoliy at i v a t alabalar 
faoliy at ini o’z ichiga oladi. O’qit uv chining faoliy at i o’quv  mat erialini bay on 
qilishdan, t alabalarga fanga qiziqishni, fi k rlar v a e’t iqodni t ark ib 
t opt irishdan, hamda t alabalarning must aqil mashg’ulot lariga rahbarlik  
qilish, ularning bilim, k o’nik ma v a malak al arini t ek shirish, shuningdek , 
baholashdan iborat .

O’qit ish jaray onining ik k inchi t omoni t alabaning faoliy at i bo’lib, u o’quv  fani 
mat erialini o’zlasht irishdan hamda bilimlarni o’zlasht irish jaray onida fi k rlar 
v a e’t iqodni hosil qili sh y uzasidan oli b boriladigan sist emali mehnat dan 
iborat .

       O’qit ish mazmuni hamma v aqt  t egishli o’quv  fani dast uri bilan 
belgilanishini, t alabalarning o’qishini esa o’qit uv chi y o’lga solib t urishini 
nazarda t ut ib, muv aff aqiy at l i t a’lim berishning asosiy  shart i t a’lim berish 
mazmuni,  o’qit ish v a o’qish orasidagi chambarchas uzv iy  bog’lani sh deb 
hisoblamoq k erak . 

      O’quv  jaray onining t o’g’ri qo’y ilishi shu bilan xarak t erlanadik i, har qay si 
bosqichda t alabalar o’rganiladi gan mat erialni t ushunib oladilar, o’quv  v a 
malak alarini t ak omillasht iradilar, birort a y angi narsani idrok  et adilar.             O’qit ishning t ashk iliy  k o’rinishlari 
deganda, o’qit uv chi v a t a’lim 
oluv chilarning maxsus t ashk il et ilgan, 
belgilangan t art ibda v a muay y an 
rejimda o’t adigan faoliy at i t ushuniladi.
  O’qit ishning u y ok i bu t ashk iliy  
k o’rinishi guruhli v a indiv idual 
o’qit ishning har xil k o’rinishida qo’shib 
olib borilishi,  o’qit ishda t a’lim 
oluv chilar must aqil-ligining t urli 
darajasi, t alabalarning o’qishiga 
o’qit uv chi rahbarligining har xil usullari 
bilan xarak t erlanadi. Mut axassi sli k  fanlarini o’rgani shda nazariy  v a amaliy  
mashg’ulot lar bir v aqt da o’t k azil sa y axshi nat i ja 
beradi . Bu hol  mashg’ulot l ar sist emasini  
rejalasht irishni osonl asht iradi v a darsl arda must aqi l 
grafi k  ishlar v a hisobl ashl ar, mashql ar v a shu k abilar 
o’t k azishni  y engi llasht iradi. Pedagogik  adabiy ot larda 
darslarni ularning belgilov chi har xil alomat l ari 
asosi da  k lassifi k at siy alashning t urli  v ariant lari 
k elt iril adi.              O’qit ish 
jaray oni N azariy  v a 
amaliy  
k o’nik malarni 
baholash
O’qit ish 
jaray oni ni  
t ashk il 
et ishda 
dast labk i  
t ay y orgarli k
O’quv  
maqsadlari  v a 
mazmunlarini 
belgilashN azariy  v a 
amaliy  
mashg’ulat l arni 
o’t k azishO’quv  
didak t ik  
v osit alar v a 
mat erial larin
i 
t ay y orlash             Shu nuqt ai  nazardan  
darslarning  quy idagi  
t urlari  bo’ladi:  ma’ruza, 
suhbat  v a ek sk ursiy a 
darslari, v ideot asv ir, 
t a’lim oluv chilarning 
must aqil ishi darsi, 
laborat oriy a ishi, amaliy  
ish, aralash dars v a 
hok azolar.             
Ta’lim-t arbiy a maqsadlari: t a’lim-t arbiy aning maqsadi k o’zlangan 
aniq nat ijaga int ilishdir. Har qanday  t a’lim-t arbiy a doimo ma’lum 
nat ijaga qarat ilgan (y o’nalgan) bo’ladi. Ta’lim-t arbiy a ishining 
barcha k ompon е nt lari: mazmun, t ashk iliy  shak l, m е t od v a 
v osit alari maqsadga bo’y sundiriladi: shuning uchun ham  
p е dagogik ada maqsad eng muhim muammolar sirasiga k iradi. 
Bunda, t a’lim muassasalari v a p е dagoglar nimaga int ilishi 
zarurligi, qanday  nat ijaga erishishi k е rak ligini aniqlash muhim 
ahamiy at  k asb et adi.

Ta’lim-t arbiy a ishi umumiy  v a indiv idual maqsadlarga ajrat iladi. 
Taraqqiy parv ar p е dagogik ada umumiy  v a indiv idual 
maqsadlarning birligini t a’minlash g’oy asi ilgari suriladi.

A maliy  faoliy at da maqsad aniq v azifalar t izimi sifat ida amalga 
oshiriladi. Maqsad v a v azifalar o’zaro y ax lit  bo’lib, ular qismlar 
(k ompon е nt ) sifat ida uy g’unlashadi. Shuning uchun ham  t a’lim-
t arbiy a maqsadi d е ganda y е chimini t opishi zarur bo’lgan v azifalar 
(masalalar) t izimi nazarda t ut iladi. Odat da y agona maqsadga 
k o’plab v azifalar (masalalar) y е chimini t opish y o’li bilan erishiladi.             
Ta’lim maqsadlarini  ishlab chi qishning birinchi bosqichida 
o’qit uv chi t ay y orlanay ot gan mut axassisni ng y ozma 
shak ldagi  moduli hisobl angan malak a t al ablarini 
muk ammal o’rganishi zarur. Undan so’ng o’quv  r е jasi 
o’rganilib, o’zi o’qit adigan o’quv  pr е dm е t i ni ng o’rni v a 
boshqa fanlar bilan al oqadorligi aniqlanadi . O’qit uv chi 
shu y o’l bilan o’zi o’qit adigan o’quv  pr е dm е t ini o’qit i shdan 
k o’zl angan umumi y  maqsadni , mut ax assis faol iy at i da 
uchray digan muammol i v aziy at larni aniqlasht iri sh 
imk oni y at iga ega bo’ladi . Shunday  qilib, o’quv  r е jasiga 
k irit ilgan har bi r o’quv  pr е dm е t i malak a t alablariga 
o’zining ma’lum ul ushini qo’shib, bo’lajak  mut axassislarda 
ma’lum bi lim, k o’nik ma v a malak alarni shak l lant i rishni 
k o’zda t ut adi. Bularsiz mut ax assis o’ziga y uk lat ilgan 
lav ozim v azifal arni t o’laqonli baj ara olmay di. Ta’lim 
maqsadlarini ishlab chiqishning ik k inchi  bosqichida 
o’qit uv chi x ususiy  maqsadlarni aniqlab oladi . Bunda o’quv  
pr е dm е t ining namunav iy  dast urini t ahl il et ish asosida 
har qay si bo’lim, bob v a faslda mav zuga t е gishli 
maqsadlar aniqlanadi. Aniqlangan maqsadga binoan 
o’quv  mat е rial ining mazmuni v a o’zlasht iril ish r е jasi 
darsli k , o’quv  qo’llanma v a shu k abi manbal arda qanday  
y orit i lganli gi aniqlanadi .             
Ta’lim maqsadl arini  ishlab chi qishning birinchi bosqichida o’qit uv chi 
t ay y orlanay ot gan mut ax assisning y ozma shak ldagi  moduli hisobl angan 
malak a t alablarini muk ammal o’rganishi zarur. Undan so’ng o’quv  r е jasi 
o’rganilib, o’zi o’qit adigan o’quv  pr е dm е t ining o’rni v a boshqa fanlar bilan 
aloqadorli gi aniql anadi. O’qit uv chi shu y o’l bilan o’zi o’qit adigan o’quv  
pr е dm е t i ni  o’qit ishdan k o’zlangan umumiy  maqsadni, mut axassis 
faoliy at ida uchray digan muammol i v aziy at larni aniqlasht irish imk oniy at iga 
ega bo’l adi. Shunday  qili b, o’quv  r е jasiga k irit ilgan har bi r o’quv  pr е dm е t i 
malak a t alablariga o’zining ma’lum ulushini  qo’shi b, bo’laj ak  
mut ax assislarda ma’lum bil im, k o’ni k ma v a malak alarni shak ll ant irishni 
k o’zda t ut adi. Bul arsiz mut ax assis o’ziga y uk lat ilgan l av ozi m v azi falarni 
t o’laqonli  bajara olmay di. Ta’lim maqsadlarini ishlab chiqi shning ik k inchi  
bosqichida o’qit uv chi xususiy  maqsadlarni aniqlab oladi. Bunda o’quv  
pr е dm е t i ni ng namunav iy  dast urini  t ahlil et ish asosida har qay si bo’l im, bob 
v a faslda mav zuga t е gishli maqsadlar aniqlanadi. Aniqlangan maqsadga 
binoan o’quv  mat е rial ining mazmuni v a o’zlasht i rili sh r е jasi darslik , o’quv  
qo’llanma v a shu k abi manbal arda qanday  y ori t ilganligi  ani qlanadi .             -  o’qituvchining 
kasbiy mahorati;  -  o’quv 
mat е rialining 
xususiyatlar;  - shart-sharoit va 
muhit;
- talabalarning 
ongliligi; mustaqilligi;
  faolligi;
-  moddiy-t е xnik va 
ilmiy uslubiy 
ta’minot; ishtirokchilarning 
hamkorlik 
munosabatlari; -  vaqt va shu 
kabilar.Yuqorida zi k r et i lgan fi k r-
mulohazalardan shunday  
xulosa k е lib chiqadi k i, 
p е dagogik  jaray on har 
bir o’quv  pr е dm е t ining 
maqsadini b е lgilashdan 
boshlanadi. Chunk i  har 
bir nazariy  y ok i amaliy  
mashg’ulot  ani q 
maqsadlarni k o’zda 
t ut adi. Agar o’quv  
maqsadlari b е lgilanmay  
mashg’ulot  o’t k azilsa, 
uni ng mazmuni y  v a 
jaray oniy  (prot s е ssual) 
t uzil masi  buziladi .
Shu o’rinda bu maqsadga 
erishi shda quy idagi  
omillar o’z t a’siri ni  
k o’rsat ishi mumk i nli gini 
nazarda t ut ish zarur. 
Bular:              Shunday  qilib, o’quv  jaray oni uch 
maqsadni k o’zda t ut adi:
  t a’li miy  maqsad – t alabalar bil imi, k o’nik masi v a 
malak asi da (o’si sh) y uk sali shning qanday  daraj ada 
bo’lishi;
Tarbiy av iy  maqsad – t alaba shaxsi da qanday  si fat  v a 
fazilat lar t ark ib t opish v a riv ojlant irish zarurl igi;
  Ri v ojl ant iruv chi  maqsad – t alabalar qanday  mant iqiy  
op е rat siy alar v a aql iy  faoli y at  usullari ni  
o’zlasht irishlari hamda uning riv oj lant iruv chi  
nat ijal arini k o’zda t ut adi.

 Mavzu: Maxsus fanlarni o’qitish jarayonini tashkil etish va o’tkazish, o’quv maqsadlari va mazmunini belgilash  Reja:  O’qitish jarayonini tashkil etish  O’quv maqsadlari

O’qitish jarayoni – pedagogning va u rahbarlik qilayotgan talabalarning nazariy bilim, amaliy ko’nikma hamda malakalar tizimlarini ongli ravishda va puxta o’zlashtirishga qaratilgan izchil xarakterlari majmuidan iborat. O’qitish talabalar shaxsini shakllantirishning, ularni aqliy va jismoniy kamol toptirishning, umumiy hamda maxsus bilim berishning eng muhim vositasidir. O’qitish jarayoni davomida talabalarning bilim olish kuchlari rivojlantiriladi. O’qitish – o’qituvchining ta’lim oluvchilarga bilim, ko’nikma va malakalar tizimini berish, ularning bilim olish va ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish borasidagi faoliyatidir. O’qish – talabalarning o’quv fani materialini o’zlashtirish borasida qiladigan tizimi va ongli mehnati.

 O’qit ish ik k i t omonlama jaray ondir, u o’qit uv chining faoliy at i v a t alabalar faoliy at ini o’z ichiga oladi. O’qit uv chining faoliy at i o’quv mat erialini bay on qilishdan, t alabalarga fanga qiziqishni, fi k rlar v a e’t iqodni t ark ib t opt irishdan, hamda t alabalarning must aqil mashg’ulot lariga rahbarlik qilish, ularning bilim, k o’nik ma v a malak al arini t ek shirish, shuningdek , baholashdan iborat .  O’qit ish jaray onining ik k inchi t omoni t alabaning faoliy at i bo’lib, u o’quv fani mat erialini o’zlasht irishdan hamda bilimlarni o’zlasht irish jaray onida fi k rlar v a e’t iqodni hosil qili sh y uzasidan oli b boriladigan sist emali mehnat dan iborat .  O’qit ish mazmuni hamma v aqt t egishli o’quv fani dast uri bilan belgilanishini, t alabalarning o’qishini esa o’qit uv chi y o’lga solib t urishini nazarda t ut ib, muv aff aqiy at l i t a’lim berishning asosiy shart i t a’lim berish mazmuni, o’qit ish v a o’qish orasidagi chambarchas uzv iy bog’lani sh deb hisoblamoq k erak .  O’quv jaray onining t o’g’ri qo’y ilishi shu bilan xarak t erlanadik i, har qay si bosqichda t alabalar o’rganiladi gan mat erialni t ushunib oladilar, o’quv v a malak alarini t ak omillasht iradilar, birort a y angi narsani idrok et adilar.

O’qit ishning t ashk iliy k o’rinishlari deganda, o’qit uv chi v a t a’lim oluv chilarning maxsus t ashk il et ilgan, belgilangan t art ibda v a muay y an rejimda o’t adigan faoliy at i t ushuniladi. O’qit ishning u y ok i bu t ashk iliy k o’rinishi guruhli v a indiv idual o’qit ishning har xil k o’rinishida qo’shib olib borilishi, o’qit ishda t a’lim oluv chilar must aqil-ligining t urli darajasi, t alabalarning o’qishiga o’qit uv chi rahbarligining har xil usullari bilan xarak t erlanadi. Mut axassi sli k fanlarini o’rgani shda nazariy v a amaliy mashg’ulot lar bir v aqt da o’t k azil sa y axshi nat i ja beradi . Bu hol mashg’ulot l ar sist emasini rejalasht irishni osonl asht iradi v a darsl arda must aqi l grafi k ishlar v a hisobl ashl ar, mashql ar v a shu k abilar o’t k azishni y engi llasht iradi. Pedagogik adabiy ot larda darslarni ularning belgilov chi har xil alomat l ari asosi da k lassifi k at siy alashning t urli v ariant lari k elt iril adi.

O’qit ish jaray oni N azariy v a amaliy k o’nik malarni baholash O’qit ish jaray oni ni t ashk il et ishda dast labk i t ay y orgarli k O’quv maqsadlari v a mazmunlarini belgilashN azariy v a amaliy mashg’ulat l arni o’t k azishO’quv didak t ik v osit alar v a mat erial larin i t ay y orlash