Maxsus fanlarni o’qitish jarayonini tashkil etish va o’tkazish, o’quv maqsadlari va mazmunini belgilash
![
Mavzu: Maxsus fanlarni o’qitish jarayonini
tashkil etish va o’tkazish, o’quv maqsadlari
va mazmunini belgilash
Reja:
O’qitish jarayonini tashkil etish
O’quv maqsadlari](/data/documents/9fdd2fd3-a6ee-485c-a78c-46c9ae21758a/page_1.png)
![O’qitish jarayoni – pedagogning va u rahbarlik qilayotgan talabalarning
nazariy bilim, amaliy ko’nikma hamda malakalar tizimlarini ongli ravishda
va puxta o’zlashtirishga qaratilgan izchil xarakterlari majmuidan iborat.
O’qitish talabalar shaxsini shakllantirishning, ularni aqliy va jismoniy kamol
toptirishning, umumiy hamda maxsus bilim berishning eng muhim
vositasidir. O’qitish jarayoni davomida talabalarning bilim olish kuchlari
rivojlantiriladi.
O’qitish – o’qituvchining ta’lim oluvchilarga bilim, ko’nikma va malakalar
tizimini berish, ularning bilim olish va ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish
borasidagi faoliyatidir.
O’qish – talabalarning o’quv fani materialini o’zlashtirish borasida qiladigan
tizimi va ongli mehnati.](/data/documents/9fdd2fd3-a6ee-485c-a78c-46c9ae21758a/page_2.png)
![
O’qit ish ik k i t omonlama jaray ondir, u o’qit uv chining faoliy at i v a t alabalar
faoliy at ini o’z ichiga oladi. O’qit uv chining faoliy at i o’quv mat erialini bay on
qilishdan, t alabalarga fanga qiziqishni, fi k rlar v a e’t iqodni t ark ib
t opt irishdan, hamda t alabalarning must aqil mashg’ulot lariga rahbarlik
qilish, ularning bilim, k o’nik ma v a malak al arini t ek shirish, shuningdek ,
baholashdan iborat .
O’qit ish jaray onining ik k inchi t omoni t alabaning faoliy at i bo’lib, u o’quv fani
mat erialini o’zlasht irishdan hamda bilimlarni o’zlasht irish jaray onida fi k rlar
v a e’t iqodni hosil qili sh y uzasidan oli b boriladigan sist emali mehnat dan
iborat .
O’qit ish mazmuni hamma v aqt t egishli o’quv fani dast uri bilan
belgilanishini, t alabalarning o’qishini esa o’qit uv chi y o’lga solib t urishini
nazarda t ut ib, muv aff aqiy at l i t a’lim berishning asosiy shart i t a’lim berish
mazmuni, o’qit ish v a o’qish orasidagi chambarchas uzv iy bog’lani sh deb
hisoblamoq k erak .
O’quv jaray onining t o’g’ri qo’y ilishi shu bilan xarak t erlanadik i, har qay si
bosqichda t alabalar o’rganiladi gan mat erialni t ushunib oladilar, o’quv v a
malak alarini t ak omillasht iradilar, birort a y angi narsani idrok et adilar.](/data/documents/9fdd2fd3-a6ee-485c-a78c-46c9ae21758a/page_3.png)
![O’qit ishning t ashk iliy k o’rinishlari
deganda, o’qit uv chi v a t a’lim
oluv chilarning maxsus t ashk il et ilgan,
belgilangan t art ibda v a muay y an
rejimda o’t adigan faoliy at i t ushuniladi.
O’qit ishning u y ok i bu t ashk iliy
k o’rinishi guruhli v a indiv idual
o’qit ishning har xil k o’rinishida qo’shib
olib borilishi, o’qit ishda t a’lim
oluv chilar must aqil-ligining t urli
darajasi, t alabalarning o’qishiga
o’qit uv chi rahbarligining har xil usullari
bilan xarak t erlanadi. Mut axassi sli k fanlarini o’rgani shda nazariy v a amaliy
mashg’ulot lar bir v aqt da o’t k azil sa y axshi nat i ja
beradi . Bu hol mashg’ulot l ar sist emasini
rejalasht irishni osonl asht iradi v a darsl arda must aqi l
grafi k ishlar v a hisobl ashl ar, mashql ar v a shu k abilar
o’t k azishni y engi llasht iradi. Pedagogik adabiy ot larda
darslarni ularning belgilov chi har xil alomat l ari
asosi da k lassifi k at siy alashning t urli v ariant lari
k elt iril adi.](/data/documents/9fdd2fd3-a6ee-485c-a78c-46c9ae21758a/page_4.png)
![O’qit ish
jaray oni N azariy v a
amaliy
k o’nik malarni
baholash
O’qit ish
jaray oni ni
t ashk il
et ishda
dast labk i
t ay y orgarli k
O’quv
maqsadlari v a
mazmunlarini
belgilashN azariy v a
amaliy
mashg’ulat l arni
o’t k azishO’quv
didak t ik
v osit alar v a
mat erial larin
i
t ay y orlash](/data/documents/9fdd2fd3-a6ee-485c-a78c-46c9ae21758a/page_5.png)
![Shu nuqt ai nazardan
darslarning quy idagi
t urlari bo’ladi: ma’ruza,
suhbat v a ek sk ursiy a
darslari, v ideot asv ir,
t a’lim oluv chilarning
must aqil ishi darsi,
laborat oriy a ishi, amaliy
ish, aralash dars v a
hok azolar.](/data/documents/9fdd2fd3-a6ee-485c-a78c-46c9ae21758a/page_6.png)
![
Ta’lim-t arbiy a maqsadlari: t a’lim-t arbiy aning maqsadi k o’zlangan
aniq nat ijaga int ilishdir. Har qanday t a’lim-t arbiy a doimo ma’lum
nat ijaga qarat ilgan (y o’nalgan) bo’ladi. Ta’lim-t arbiy a ishining
barcha k ompon е nt lari: mazmun, t ashk iliy shak l, m е t od v a
v osit alari maqsadga bo’y sundiriladi: shuning uchun ham
p е dagogik ada maqsad eng muhim muammolar sirasiga k iradi.
Bunda, t a’lim muassasalari v a p е dagoglar nimaga int ilishi
zarurligi, qanday nat ijaga erishishi k е rak ligini aniqlash muhim
ahamiy at k asb et adi.
Ta’lim-t arbiy a ishi umumiy v a indiv idual maqsadlarga ajrat iladi.
Taraqqiy parv ar p е dagogik ada umumiy v a indiv idual
maqsadlarning birligini t a’minlash g’oy asi ilgari suriladi.
A maliy faoliy at da maqsad aniq v azifalar t izimi sifat ida amalga
oshiriladi. Maqsad v a v azifalar o’zaro y ax lit bo’lib, ular qismlar
(k ompon е nt ) sifat ida uy g’unlashadi. Shuning uchun ham t a’lim-
t arbiy a maqsadi d е ganda y е chimini t opishi zarur bo’lgan v azifalar
(masalalar) t izimi nazarda t ut iladi. Odat da y agona maqsadga
k o’plab v azifalar (masalalar) y е chimini t opish y o’li bilan erishiladi.](/data/documents/9fdd2fd3-a6ee-485c-a78c-46c9ae21758a/page_7.png)
![
Ta’lim maqsadlarini ishlab chi qishning birinchi bosqichida
o’qit uv chi t ay y orlanay ot gan mut axassisni ng y ozma
shak ldagi moduli hisobl angan malak a t al ablarini
muk ammal o’rganishi zarur. Undan so’ng o’quv r е jasi
o’rganilib, o’zi o’qit adigan o’quv pr е dm е t i ni ng o’rni v a
boshqa fanlar bilan al oqadorligi aniqlanadi . O’qit uv chi
shu y o’l bilan o’zi o’qit adigan o’quv pr е dm е t ini o’qit i shdan
k o’zl angan umumi y maqsadni , mut ax assis faol iy at i da
uchray digan muammol i v aziy at larni aniqlasht iri sh
imk oni y at iga ega bo’ladi . Shunday qilib, o’quv r е jasiga
k irit ilgan har bi r o’quv pr е dm е t i malak a t alablariga
o’zining ma’lum ul ushini qo’shib, bo’lajak mut axassislarda
ma’lum bi lim, k o’nik ma v a malak alarni shak l lant i rishni
k o’zda t ut adi. Bularsiz mut ax assis o’ziga y uk lat ilgan
lav ozim v azifal arni t o’laqonli baj ara olmay di. Ta’lim
maqsadlarini ishlab chiqishning ik k inchi bosqichida
o’qit uv chi x ususiy maqsadlarni aniqlab oladi . Bunda o’quv
pr е dm е t ining namunav iy dast urini t ahl il et ish asosida
har qay si bo’lim, bob v a faslda mav zuga t е gishli
maqsadlar aniqlanadi. Aniqlangan maqsadga binoan
o’quv mat е rial ining mazmuni v a o’zlasht iril ish r е jasi
darsli k , o’quv qo’llanma v a shu k abi manbal arda qanday
y orit i lganli gi aniqlanadi .](/data/documents/9fdd2fd3-a6ee-485c-a78c-46c9ae21758a/page_8.png)
![
Ta’lim maqsadl arini ishlab chi qishning birinchi bosqichida o’qit uv chi
t ay y orlanay ot gan mut ax assisning y ozma shak ldagi moduli hisobl angan
malak a t alablarini muk ammal o’rganishi zarur. Undan so’ng o’quv r е jasi
o’rganilib, o’zi o’qit adigan o’quv pr е dm е t ining o’rni v a boshqa fanlar bilan
aloqadorli gi aniql anadi. O’qit uv chi shu y o’l bilan o’zi o’qit adigan o’quv
pr е dm е t i ni o’qit ishdan k o’zlangan umumiy maqsadni, mut axassis
faoliy at ida uchray digan muammol i v aziy at larni aniqlasht irish imk oniy at iga
ega bo’l adi. Shunday qili b, o’quv r е jasiga k irit ilgan har bi r o’quv pr е dm е t i
malak a t alablariga o’zining ma’lum ulushini qo’shi b, bo’laj ak
mut ax assislarda ma’lum bil im, k o’ni k ma v a malak alarni shak ll ant irishni
k o’zda t ut adi. Bul arsiz mut ax assis o’ziga y uk lat ilgan l av ozi m v azi falarni
t o’laqonli bajara olmay di. Ta’lim maqsadlarini ishlab chiqi shning ik k inchi
bosqichida o’qit uv chi xususiy maqsadlarni aniqlab oladi. Bunda o’quv
pr е dm е t i ni ng namunav iy dast urini t ahlil et ish asosida har qay si bo’l im, bob
v a faslda mav zuga t е gishli maqsadlar aniqlanadi. Aniqlangan maqsadga
binoan o’quv mat е rial ining mazmuni v a o’zlasht i rili sh r е jasi darslik , o’quv
qo’llanma v a shu k abi manbal arda qanday y ori t ilganligi ani qlanadi .](/data/documents/9fdd2fd3-a6ee-485c-a78c-46c9ae21758a/page_9.png)
![- o’qituvchining
kasbiy mahorati; - o’quv
mat е rialining
xususiyatlar; - shart-sharoit va
muhit;
- talabalarning
ongliligi; mustaqilligi;
faolligi;
- moddiy-t е xnik va
ilmiy uslubiy
ta’minot; ishtirokchilarning
hamkorlik
munosabatlari; - vaqt va shu
kabilar.Yuqorida zi k r et i lgan fi k r-
mulohazalardan shunday
xulosa k е lib chiqadi k i,
p е dagogik jaray on har
bir o’quv pr е dm е t ining
maqsadini b е lgilashdan
boshlanadi. Chunk i har
bir nazariy y ok i amaliy
mashg’ulot ani q
maqsadlarni k o’zda
t ut adi. Agar o’quv
maqsadlari b е lgilanmay
mashg’ulot o’t k azilsa,
uni ng mazmuni y v a
jaray oniy (prot s е ssual)
t uzil masi buziladi .
Shu o’rinda bu maqsadga
erishi shda quy idagi
omillar o’z t a’siri ni
k o’rsat ishi mumk i nli gini
nazarda t ut ish zarur.
Bular:](/data/documents/9fdd2fd3-a6ee-485c-a78c-46c9ae21758a/page_10.png)
![Shunday qilib, o’quv jaray oni uch
maqsadni k o’zda t ut adi:
t a’li miy maqsad – t alabalar bil imi, k o’nik masi v a
malak asi da (o’si sh) y uk sali shning qanday daraj ada
bo’lishi;
Tarbiy av iy maqsad – t alaba shaxsi da qanday si fat v a
fazilat lar t ark ib t opish v a riv ojlant irish zarurl igi;
Ri v ojl ant iruv chi maqsad – t alabalar qanday mant iqiy
op е rat siy alar v a aql iy faoli y at usullari ni
o’zlasht irishlari hamda uning riv oj lant iruv chi
nat ijal arini k o’zda t ut adi.](/data/documents/9fdd2fd3-a6ee-485c-a78c-46c9ae21758a/page_11.png)
Mavzu: Maxsus fanlarni o’qitish jarayonini tashkil etish va o’tkazish, o’quv maqsadlari va mazmunini belgilash Reja: O’qitish jarayonini tashkil etish O’quv maqsadlari
O’qitish jarayoni – pedagogning va u rahbarlik qilayotgan talabalarning nazariy bilim, amaliy ko’nikma hamda malakalar tizimlarini ongli ravishda va puxta o’zlashtirishga qaratilgan izchil xarakterlari majmuidan iborat. O’qitish talabalar shaxsini shakllantirishning, ularni aqliy va jismoniy kamol toptirishning, umumiy hamda maxsus bilim berishning eng muhim vositasidir. O’qitish jarayoni davomida talabalarning bilim olish kuchlari rivojlantiriladi. O’qitish – o’qituvchining ta’lim oluvchilarga bilim, ko’nikma va malakalar tizimini berish, ularning bilim olish va ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish borasidagi faoliyatidir. O’qish – talabalarning o’quv fani materialini o’zlashtirish borasida qiladigan tizimi va ongli mehnati.
O’qit ish ik k i t omonlama jaray ondir, u o’qit uv chining faoliy at i v a t alabalar faoliy at ini o’z ichiga oladi. O’qit uv chining faoliy at i o’quv mat erialini bay on qilishdan, t alabalarga fanga qiziqishni, fi k rlar v a e’t iqodni t ark ib t opt irishdan, hamda t alabalarning must aqil mashg’ulot lariga rahbarlik qilish, ularning bilim, k o’nik ma v a malak al arini t ek shirish, shuningdek , baholashdan iborat . O’qit ish jaray onining ik k inchi t omoni t alabaning faoliy at i bo’lib, u o’quv fani mat erialini o’zlasht irishdan hamda bilimlarni o’zlasht irish jaray onida fi k rlar v a e’t iqodni hosil qili sh y uzasidan oli b boriladigan sist emali mehnat dan iborat . O’qit ish mazmuni hamma v aqt t egishli o’quv fani dast uri bilan belgilanishini, t alabalarning o’qishini esa o’qit uv chi y o’lga solib t urishini nazarda t ut ib, muv aff aqiy at l i t a’lim berishning asosiy shart i t a’lim berish mazmuni, o’qit ish v a o’qish orasidagi chambarchas uzv iy bog’lani sh deb hisoblamoq k erak . O’quv jaray onining t o’g’ri qo’y ilishi shu bilan xarak t erlanadik i, har qay si bosqichda t alabalar o’rganiladi gan mat erialni t ushunib oladilar, o’quv v a malak alarini t ak omillasht iradilar, birort a y angi narsani idrok et adilar.
O’qit ishning t ashk iliy k o’rinishlari deganda, o’qit uv chi v a t a’lim oluv chilarning maxsus t ashk il et ilgan, belgilangan t art ibda v a muay y an rejimda o’t adigan faoliy at i t ushuniladi. O’qit ishning u y ok i bu t ashk iliy k o’rinishi guruhli v a indiv idual o’qit ishning har xil k o’rinishida qo’shib olib borilishi, o’qit ishda t a’lim oluv chilar must aqil-ligining t urli darajasi, t alabalarning o’qishiga o’qit uv chi rahbarligining har xil usullari bilan xarak t erlanadi. Mut axassi sli k fanlarini o’rgani shda nazariy v a amaliy mashg’ulot lar bir v aqt da o’t k azil sa y axshi nat i ja beradi . Bu hol mashg’ulot l ar sist emasini rejalasht irishni osonl asht iradi v a darsl arda must aqi l grafi k ishlar v a hisobl ashl ar, mashql ar v a shu k abilar o’t k azishni y engi llasht iradi. Pedagogik adabiy ot larda darslarni ularning belgilov chi har xil alomat l ari asosi da k lassifi k at siy alashning t urli v ariant lari k elt iril adi.
O’qit ish jaray oni N azariy v a amaliy k o’nik malarni baholash O’qit ish jaray oni ni t ashk il et ishda dast labk i t ay y orgarli k O’quv maqsadlari v a mazmunlarini belgilashN azariy v a amaliy mashg’ulat l arni o’t k azishO’quv didak t ik v osit alar v a mat erial larin i t ay y orlash