logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Общий
  4. Mog'ullar istilosi arafasidagi xalqaro munosabatlar tarixidan

Mog'ullar istilosi arafasidagi xalqaro munosabatlar tarixidan

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

1782.8330078125 KB
Скачать
Mog'ullar istilosi arafasidagi xalqaro munosabatlar tarixidan 05 Port folio 06 Project 07 A naly sis 08 Cont actXorazmshohlar davlati oʻrta asrlardagi eng yirik davlat.XI asr va XII asrning birinchi yarmida Xorazm saljuqiylar davlati (Gʻaznaviylar davlati xarobalarida XI asrda tashkil topgan) tarkibiga kirgan. Xorazmning XI asrdagi yuksalishi turkiylar sulolasiga mansub xorazmshohlar siyosati bilan uzviy bogʻliq. Mazkur sulolaga saljuq amirining tashtdori Anushtegin asos solgan ABOUT OUR BUSINESS WE ARE THE BEST … Our ppt put you on the golden path to success, satisfaction. 1199 йил ёзида Нишопурдан Х оразмга қайтаётган пайтда Хоразмшоҳ Алоуддин Такaш йўлда ҳаёт билан видолашади. Шу йилнинг июль ойида унинг ўғли Қутбиддин Муҳаммад Хоразм салтанати тизгинини ўз қўлига олади . У тарихда Султон М уҳам м ад Х о р а зм ш о ҳ номи билан машҳур бўлиб , буюк Хоразмшоҳлар империясининг ҳалокати бевосита унинг фаолияти билан боғлиқ. Кўпгина манбаларда таъкидланишича , Султон Муҳаммад Хоразмшоҳ Марказий Осиёда қарбий жиҳатдан катта зафарларга эришгач, Хитойни ҳам забт этиш мақсадида анча- мунча тайёргарчилик кўра бошлаган. Аммо тезда у шаркда Чингизхон раҳнам олигида пайдо бўлган улкан куч - мўғуллар- нинг қатор зафарлари ҳақида хабарлар эшита бошлайди. Янги фотиҳ Уйғур ва Т ибет м и н тақалари н и қўлга киритгач, 1215 й и л д а Ш и м о л и й Х и т о й н и н г п о й та х т и П е к и н ш а ҳ р и н и эгаллайди. Бундай бир ш ароитда Султон Муҳаммад ана шу хабарларни текш и р и б кўриш , шарққа ғулғула солаётган мўғул қудрати ҳақида ан и қ маълумотга эга бўлиш мақсадида ўз давлат арбоб- ларидан бири Саййид Ажалл Баҳоуддин Розий бош чилигида Хитойга элчилик жўнатади. “Табақоти Носирий ” китобининг муаллифи бу тўғрида маълумот берар экан, ушбу элчиликнинг мақсади ва вазифалари ҳақида қуйидагиларни ёзиб қолдирган: “ Бу элчиликнинг сабаби шул эдиким , Чингизхон-нинг пайдо бўлиш тарихи ва мўғул лаш карларининг Тамгоч, Тўқир, Тибет мамлакатлари, Чин ик^им и, У зоқ Шарқдаги истилоси ҳақида- ги хабарлар тўгрисида иш ончли одамлар орқали а н и қ маълу мотлар йигиш ҳамда мўгул лашкарлари нин г аҳволи, сифати, унинг сони ва қуроли ҳақида маълумот тўплаш дан иборат эди бўлиш тарихи ва мўғул лаш карлари н и н г Тамгоч, Тўқир, Тибет мамлакатлари, Чин ик^им и, У зоқ Ш арқдаги истилоси ҳақида- ги хабарлар тўгрисида иш ончли одамлар орқали а н и қ маълу мотлар йигиш ҳамда мўгул л аш карлари н и н г аҳволи, сиф ати, унинг сони ва қуроли ҳақида маълумот тўплаш дан иборат эд и ” 1. Ч ингизхон ўз ҳузурига келган Х оразм эл чи л ар и н и яхш и кутиб олади. У элчиларга катта и ззат-и кром кўрсатиб, икки мамлакат ўртасида дўстона муносабатлар ва тиж орат иш ларини йўлга қўйиш н и яти д а Х о р азм ш о ҳ га катта с о в га -са л о м л а р юборади. М уаллиф нинг ёзиш ича, у элчиларга ш ундай хитоб қилади: “ М уҳаммад Х оразмшоҳга айтинг, мен кун чиқар томон подш оси бўлсам , у кун ботар том он подш осидур. Б и зн и н г ўртам изда аҳду ваф о, меҳру муҳаббат ва дўстлик мустаҳкам бўлсин ва ўзаро тиж орат ҳамда карвонлар борди-келдиси йўлга қўй и лси н ”2. Ч инг изхо н бу п айтг а кел иб ўз идан ғар бда ж ойла ш га н кучли ва й ирик дав лат - Хора змшо хлар имп ерия сини яқин дан ўрган иш , ўша ерли к зук ко ш ахсла рнин г ўз хизм атид а бўл иш и - ни та ъмин лаш , ўза ро му лоқо тлар да ул арда н фа ол ф ойда лани ш сиёса тини қатт иқ йў лга қ ўйга н. Бу эса м ўлж аллан ган ва ма ълум мақс адла р сар и йўн алти рилг ан да влат сиёс атин инг б ир кў рини - ши эд и, ал батт а. Чинги зхон ўз х изма тида ги ан а шу мусу лмон савд огар лар о рқал и Х ора змш оҳга атаб қим матб аҳо с овга лар ю бор ган. У лар 1218 йилн инг б аҳор ида М ова роун наҳр га ке лади лар. Элчи савд огар лар Ч и н ги зх о н н и н г сов ға-са лом л ари ҳамд а м а ктуб ини с улто нга топш ирад илар . Чин гизхо н ўз макт убид а куй идаг илар ни ёз ган э ди: “ Сало м, се нга! Б илам ан с ен ўз инг т енгс из ва чекс из қу драт соҳи би улуғ п одш оҳса н, ме н сен и ўз фарз анди мдек (ўғл им) э ъзоз лайм ан. Шуни хам эсла тиб қ ўймо қчим анки , ме н ҳам дун ёнин г бу қ исм ида катта қудр атга эгам ан, ж умла дан, Хито й, бу тун Т урки стон ва унин г турк қаб илал арин и ўз т асар руфи мга к ирит иб, б ўйсу ндир - ганма н. Бугун ги ку н д а м е н и н г м а м л ак ат и м ж а н г о в а р қу дратл и ботир лар била н тўл а, ай ни па йтда бой лик ж иҳат дан ҳ ам к умуш ва ти ллога кўм илган . Ш унин г учун бун дай қ удра т ва бойл ик соҳиб и бў ла ту риб, бош қа ма мал катла рни ўз қа мров имга қўш иб олиш га ҳе ч қа ндай эҳти ёж се змай ман . Султ он д аргоҳ ига м ахсу с элчил арни юб ориш дан макс адим , дўс тлик ва ти жор ат алоқа лари ни қ арор топт ириш дан ибор ат. Ш унд ай би р би тимн и тузиш катт а мо ддий бой ликл арда н фой дала ниш дан т ашқ ари фуқар олар ими з ўрт асид аги д ўстли кни муст аҳкам лай ди” туркий қабилаларни ҳам бўйсундирдим” қаби- лидаги иборалар Хоразмш оҳни ғазабга келтирди. Тахтга чиққан- дан буён қатор ғалабаларни қўлга киритган, эндиликда ҳатто Бағдод халифалигидан ҳам ягона мусулмон ҳукмдори сифатида ўз номини хутбага қўш иб ўқилиш ини талаб қилаётган, Турон ва Э р о н н и н г ш оҳи саналган Султон М уҳаммад Ҳ оразм ш оҳ бундай муомалага ўрганмаган эди. Ш унинг учун ҳам у элчидан ҳақоратомуз бир оҳангда: “Айт-чи менга, сен тилга олган Ч ингиз ўзи ким ва ним а иш қилади? Бу мактубда ёзган и д ек, Ч ин мамлакатини қўлга киритгани ростми?” - деб сўрайди.1 Ш оҳн и н г барча саво л л ар и га эл чи л ар б и р и н -к ет и н жуда эҳтиёткорлик ва ўта зийраклик билан жавоб қайтарадилар. Улар асосий урғуни Ч ингизхоннинг дўстлик ҳақидаги ф икрларини ҳар то м о н л ам а р и во ж л ан ти р и ш га қар атад и лар . Ч и н ги зхон томонидан Хоразмшоҳга тортиқ сифатида юборилган жуда бой совға-саломлар - олтин-кумуш ёмбилар, турли қимматбаҳо яш ма тош лари, о қ туя жунидан тўқилган матолар ва бош қа тортикдар ҳам орадаги кўнгилсизликни ю мш атиш га сабаб бўлади совға-саломлар - олтин-кумуш ёмбилар, турли қимматбаҳо яш ма тош лари, о қ туя жунидан тўқилган матолар ва бош қа тортикдар ҳам орадаги кўнгилсизликни ю мш атиш га сабаб бўлади. Ундан таш қари, Х оразмш оҳ ш аркда пайдо бўлган бу қудратли давлатни яхш и билмас, Бағдод билан муносабатларнинг кескинлаш ган би р вақтида у б и л ан д ў ш м ан л и к йўлига к и р и ш н и м аъқул топмасди. Хуллас, музокаралар асносида Х оразм ш оҳнинг мактуб м азм унидан бўлган норозилиги аста-секин сўниб, том онлар икки ўртада Ч ингизхон таклиф этган дўстлик ш артном асини тузиш га эриш адилар Чингизхон номидан ушбу ш артномани қабул қилиб олган киш ининг номи Маҳмуд бўлиб, унга Ялавоч деган лақаб берилган эди. Бу атама туркийда юбор и л ган , в ак и л , элчи м аъ н о си н и б и л д и р ад и . Ю қори даЧингизхон юборган элчи савдогарлар ичида Маҳмуд Хоразмий деган киш ининг ҳам бўлганлиги айтиб ўтилган эди. Кўпгина манбаларнинг тахмин этиш ича, ана шу одам Маҳмуд Ялавочнинг ўзи бўлиб, у Чингизхоннинг иш ончли вакили сифатида сўнгги воқеаларда Туркистон тарихида муҳим мавқега эга бўлган бир шахсга айланади. Бу воқеа Чингизхоннинг ҳаддан зиёд ғазабига сабаб бўлади. Албатта, карвон билан Ўтрорга келган савдогарларнинг маълум қисми жосуслик билан ш уғулланганига шубҳа бўлиш и мумкин эмас. Бундай ҳол Хоразм том онидан мўғул юртига юборилган савдо карвонларида ҳам бўлганлиги табиий. Ҳар иккала томон ҳам шартнома бўлиш ига қарам ай, б и р - б и р л ар и н и н г ҳарбий тайёргарликлари, келаж ак реж алари ҳақида ан и қ маълумотга эга бўлиб бориш га ҳаракат қилган. А ммо Гойирхонинг бу масалада ҳаддан таш қари эҳтиётсизлик ва ош кора ҳақоратомуз иш кўриш и Ч ингизхон учун катта баҳона вазиф асини бажарган эди. У зудлик билан Хоразмга норозилик элчилигини жўнатишга қарор қилади. Элчилардан бири асли хоразмлик Ибн Кафраж Бўғро бўлиб, унинг отаси Х оразмш оҳ хизматидаги аъёнлардан эди . Қолган и кки таси м ўғуллардан эди . У лар ети б келиб, Хоразм шоҳга Чингизхон қўйган талабни баён этдилар: мўғул хони талон -торож этилган м ол-м улкни зудлик билан қайтар и ш н и , барча гун оҳкорларн и , ж ум ладан, Ғойирхонн и ҳам, Чингизхон ҳузурига банди сиф атида ю боришни талаб этганди. Бунга жавобан Хоразм ш оҳ И бн К аф раж Бўғрони қатл этиш , мўғул элчиларни эса соқол-м уртларини қириб, сазойи қилган ҳолда ҳайдаб юборишга фармон беради Our ppt put you on the golden path to success, satisfaction.банди сиф атида ю бориш ни талаб этганди. Бунга жавобан Хоразмшоҳ Ибн Кафраж Бўғрони қатл этиш , мўғул элчиларни эса соқол-м уртларини қириб, сазойи қилган ҳолда ҳайдаб ю бориш га ф арм он беради. Натижада, Ҳ. Л эм бнинг ёзиш ича, Чингизхон султон Муҳаммадга очиқ таҳцид қилиб, қуйидаги мазмунда мактуб йўллайди: “ Хонлар хони Чингизхондан Муҳаммад Хоразмшоҳга: қарасам, сен душманликни дўстликдан , уруш н и ти н ч л и к дан афзал кўряпсан. Ўзингнинг номардона қилмишинг билан орамиздаги дўстлик ва ҳурмат пардасини йиртдинг. Натижада иш н и шу даражага етказдингки, энди ўртамизда жанг қилиш дан ўзга чора қолм ад и . О хири ғалаба қай си б и р и м и згад и р н аси б этади . Ростданам Худодан бўлак ҳеч ким бизнинг такдиримиздан бехабардир!”. Бундан кейин ҳам бир неча марта ҳар иккала том он бир- бирларига элчилар йўллайдилар. Аммо улар бажарган вазифа тинчликни мустаҳкамлаш эмас, аксинч а, уруш дахшати яқинлаш тириш га хизмат қилади. Чунки ҳар иккала томон ҳам аёвсиз курашга бел боғлаган ва унга жон-жаҳди билан ҳозирлик кўрар эди. Бунинг оқибати маълум. Аммо улар бажарган вазифа ти н ч л и к н и м устаҳкам лаш эм ас, акси н ч а, уруш д аҳш ати н и яқинлаш тириш га хизмат қилади. Чунки ҳар иккала том он ҳам аёвсиз курашга бел боғлаган ва унга жон-жаҳди билан ҳозирлик кўрар эди. Бунинг оқибати маълум. Eʼtiboringiz uchun rahmat

Mog'ullar istilosi arafasidagi xalqaro munosabatlar tarixidan

05 Port folio 06 Project 07 A naly sis 08 Cont actXorazmshohlar davlati oʻrta asrlardagi eng yirik davlat.XI asr va XII asrning birinchi yarmida Xorazm saljuqiylar davlati (Gʻaznaviylar davlati xarobalarida XI asrda tashkil topgan) tarkibiga kirgan. Xorazmning XI asrdagi yuksalishi turkiylar sulolasiga mansub xorazmshohlar siyosati bilan uzviy bogʻliq. Mazkur sulolaga saljuq amirining tashtdori Anushtegin asos solgan

ABOUT OUR BUSINESS WE ARE THE BEST … Our ppt put you on the golden path to success, satisfaction.

1199 йил ёзида Нишопурдан Х оразмга қайтаётган пайтда Хоразмшоҳ Алоуддин Такaш йўлда ҳаёт билан видолашади. Шу йилнинг июль ойида унинг ўғли Қутбиддин Муҳаммад Хоразм салтанати тизгинини ўз қўлига олади . У тарихда Султон М уҳам м ад Х о р а зм ш о ҳ номи билан машҳур бўлиб , буюк Хоразмшоҳлар империясининг ҳалокати бевосита унинг фаолияти билан боғлиқ.

Кўпгина манбаларда таъкидланишича , Султон Муҳаммад Хоразмшоҳ Марказий Осиёда қарбий жиҳатдан катта зафарларга эришгач, Хитойни ҳам забт этиш мақсадида анча- мунча тайёргарчилик кўра бошлаган. Аммо тезда у шаркда Чингизхон раҳнам олигида пайдо бўлган улкан куч - мўғуллар- нинг қатор зафарлари ҳақида хабарлар эшита бошлайди. Янги фотиҳ Уйғур ва Т ибет м и н тақалари н и қўлга киритгач, 1215 й и л д а Ш и м о л и й Х и т о й н и н г п о й та х т и П е к и н ш а ҳ р и н и эгаллайди. Бундай бир ш ароитда Султон Муҳаммад ана шу хабарларни текш и р и б кўриш , шарққа ғулғула солаётган мўғул қудрати ҳақида ан и қ маълумотга эга бўлиш мақсадида ўз давлат арбоб- ларидан бири Саййид Ажалл Баҳоуддин Розий бош чилигида Хитойга элчилик жўнатади. “Табақоти Носирий ” китобининг муаллифи бу тўғрида маълумот берар экан, ушбу элчиликнинг мақсади ва вазифалари ҳақида қуйидагиларни ёзиб қолдирган: “ Бу элчиликнинг сабаби шул эдиким , Чингизхон-нинг пайдо бўлиш тарихи ва мўғул лаш карларининг Тамгоч, Тўқир, Тибет мамлакатлари, Чин ик^им и, У зоқ Шарқдаги истилоси ҳақида- ги хабарлар тўгрисида иш ончли одамлар орқали а н и қ маълу мотлар йигиш ҳамда мўгул лашкарлари нин г аҳволи, сифати, унинг сони ва қуроли ҳақида маълумот тўплаш дан иборат эди

Похожие

Birinchi jahon urushi yillarida xalqaro munosabatlar
Birinchi jahon urushi davrida xalqaro munosabatlar
IKKINCHI JAHON URUSHI VAQTLARIDA XALQARO MUNOSABATLAR
O’rta osiyoning Arablar istilosi davridagi diplomatik Aloqalari
Islomdagi mazhablar tarixidan tarixiy maʼlumotnoma toʻplash