Nizolarni hal qilishning muqobil usullari tushunchasi va turlari. Mediatsiyaning nazariy asoslari

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

938.5 KB

Скачать

MAV ZU: Nizolarni hal qilishning muqobil
usullari tushunchasi va turlari .
Mediatsiyaning nazariy asoslari

Режа
2.1. Nizolarni hal qilishning mukobil usullari
tushunchasi va turlari.
2.2. Mediatsiya tushunchasi va axamiyati.
2.3. Mediatsiya turlarn. Mediatsiya modellari.
kelishuv tushunchasi, tuzish
2.4. Mediativ va ijro etish xususiyatlari.
2.5. Mediatsiya jarayonining xorijiy
mamlakatlarda amaliyoti .

1. Shoraxmetov Sh.Sh. O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik protsessual kodeksiga sharhlar.
– Toshkent: TDYUI, 2010.
2. Sh.Ro‘zinazarov, M.Mamasiddiqov, Sh.Masadikov. Hakamlik muhokamasi haqida nimalarni
bilish kerak? Amaliy qo‘llanma. infoCOM.uz MCHJ nashriyoti. Toshkent, 2010.
3. Третейские суды в Узбекистане: анализ и тенденсии развития. Научно-практическое
пособие. / Отв. ред. Асянов Ш.М. – Т.: Шарк, 2004. – 608 с.
4. O‘zbekiston Respublikasining "Hakamlik sudlari to‘g‘risida"gi Qonuniga sharh.
5. Иноятова С.Ф. Протсессуалныэ механизмы отмены и выдачи исполнителных листов на
принудителное исполнение решений третейских судов. Монография. –Тошкент: Де-Ҳаус-
Принт, 2011.
6. Ш.М.Масадиков. Проблемы правового регулирования медиатсии. Монография. –
Ташкент: ТГЮУ, 2014. – 150 с.
7. Ш.М.Масадиков. Медиация-алтернативный способ разрешения гражданско-правовых
споров. Учебное пособие. – Ташкент: ТДЮИ, 2010. – 100 с.
8. M.M.Mamasiddiqov, Sh.M.Masadikov, D.Y. Xabibullayev N.A.Azizov, I.M.Salimova
Hakamlik muhokamasi (o‘quv qo‘llanma) TOSHKENT – 2018
9. Nizolarni xal qilishning mukobil usullari / O‘quv qo‘llanma. Yu ridik fanlari buyicha falsafa
doktori (PhD), dotsent v.b. I.M.Salimova. - Toshkent. TDYu U, 2022. - 208 bet. Tavsiya etiladigan adabiyotlar

Glossariy
Alternative dispute resolution (ADR) - Nizolarni mukobil xal kilish (NMX) davlatning odil
sudlov tizimidan tashqarida nizolarni xal yetishning uslub va usullari.
Alternative dispute resolution methods Nizolarni hal qilishning mukobil usullari KONUN
xujjatlari Yeki taraflarning kelishuvi yoxud lokal xujjatlar bilan belgilangan va xukukiy
munosabat ishtirokchilari o‘rtasida vujudga keladigan nizolarni suddan tashkari xal kilishga
qaratilgan tartib taomillar. usullar, mexanizmlar.
Mediatsiya - kelib chikkan nizoni taraflar o‘zaro makbul karorga erishishi uchun ularning
ixtiyoriy roziligi asosida mediator ko‘magida xal kilish usuli.
Scoping mediation umumiy mediatsiya xisoblanib, nizo predmeti va ishni kurish doirasi
aniklanadi.
Dispute settlement mediation nizoni xal kilishga karatilgan mediatsiya.
Conflict containment mediation - nizodan tiyilish mediatsiyasi.
Transactional mediation bevosita shartnoma tuzishga karatilgan mediatsiya xisoblanib,
asosan shartnoma tuzish buyicha muzokaralar olib borilayotganda o‘tkaziladi va bulajak
shartnoma buyicha sheriklarning uzaro bir-birlarini tushunishlari manfaatlarini aniklash
uchun xizmat kiladi.
Policy-making mediation siësiy karorlar kabul kilishga - karatilgan mediatsiya. Preventive
mediation preventiv mediatsiya. nizolarni oldini olishga karatilgan

Nizolarni mukobil hal qilish deganda, asosan
davlatning odil sudlov tizimidan tashkarida
nizolarni xal etishning uslub va usullari,
mexanizmlari tushuniladi. Zero, nizolar nafakat
sud Hokimiyati yoki ijro hokimiyati (solik,
bojxona organlari) organlari tomonidan, balki
boshka nodavlat organlar xakamlik sudlari,
xalkaro arbitraj sudlari yoxud mediatsiya orkali
hal etilishi mumkin. O‘z navbatida, butun dunyoda
nizolarni mukobil Xyal kilish - "Alternative
dispute resolution methods"(ADR) deb nomlanib,
fukarolar va yuridik shaxslarning buzilgan
xukuklari va konuniy manfaatlarini ximoya
kilishning samarali usuli va zaruriy sharti sifatida
e’tirof etiladi.

Hukukiy munosabat ishtirokchilari o‘rtasida vujudga kelgan
nizolarni suddan tashqari xal kilish imkonini berib, kuyidagi
afzalliklarga ega:

birinchidan, kiska muddatlarda nizoni hal qilish imkoniyati

ikkinchidan, taraflar nizoni hal qilish uchun uchinchi shaxs (mediator,
xakamlik sudi sudyasi, ekspert)ni mustakil tanlash mavjud:xukukiga
ega;

uchinchidan, sul muxokamasining bo‘lmasligi, taraflarning da’vogar
va javobgar singari maqomga ega emasliklari sababli taraflar o‘rtasida
soglom muxit saklanib koladi;

to‘rtinchidan, sud muhokamasidan farqli ravishda norasmiy shaklda
o‘tkazilishi natijasida taraflar o‘zini erkin tutishlari mumkin,

beshinchidan, maxfiyligi, yani yuritilmaydi, yopik tarzda o‘tkaziladi;
xech kanday bayonnomalar

oltinchidan, taomillarning moslashuvchanligi taraflar tomonidan
nizolarni xal kilishning mukobil usullarini erkin tanlay olishlari,
o‘zgartirishlari mumkin;

yettinchidan, taraflar o‘rtasida o‘zaro munosabat bir-biriga rakib,
nizolashuvchi taraf sifatida emas, balki xamkorlik va urtoklik
alokalarining rivojlanishi bilan belgilanadi.

Xorijiy davlatlar amaliyotida nizolarni xal kilishning kuyidagi
mukobil usullari ko‘llaniladi:

ekspert xulosasi (expert determination)

muzokaralar (negotiation);

vositachi ishtirokidagi muzokaralar (facilitated negotiation
/facilitation), spamyn (conciliation);

vositachilik (mediation);
arbitraj/ xakamlik muxokamasi (arbitration);

vositachilik-arbitraj (mediation-arbitration);

mustakil hal qilish (adjudication).

kichik-protsess (mini-trial)

xolatlarni aniklash (fact finding);

nizolarni xal kilish komissiyasi (dispute review boards);

xususiy sud (private judging).
mustakil dastlabki baxolash (early neutral evaluation);

kup eshikli sud (multi-door courthouse)

nizolarni xal kilish bo‘yicha sudgacha majlis o‘tkazish (settlement
conference);

soddalashtirilgan xolislar sudi (summary jury trial) va b.ka

Mazkur NMX usullarining eng
keng tarqalgan turlari sifatida
mediatsiya, hakamlik
muxokamasi, arbitraj,
yarashtiruv va muzokarani
keltirish mumkin.

Mediatsiya (mediation) - bevosita nizoni taraflar o‘zaro
makbul karorga erishishi uchun ularning ixtiyoriy roziligi
asosida mediator uchinchi shaxs, xolis) ko‘magida hal
KILISh usuli xisoblanadi. Ayrim yuridik adabiyotlarda
vositachilik termini Hakamlik muxokamasi / arbitraj
(arbitration) - taraflarning o‘zaro ixtiyoriy roziligi asosida
nizoni xal kilish uchun o‘zlari tomonidan tanlangan
Hakamlik sudi(arbitraj)ga murojaat kilishlari tushuniladi.
Birok, boshka NMX usullariga nisbatan rasmiy taomil bo‘lib
hisoblanadi. Chunki nizoni hakamlik
muxokamasi(arbitrajlari)da xal KILISh natijalariga kura
xakamlik sudyasi(arbitr) taraflar uchun majburiy tusga ega
bulgan xal kiluv qarorini kabul kiladi. Ushbu karor taraflar
tomonidan ixtiyoriy ijro etilmagan takdirda, ulardan birining
arizasiga ko‘ra vakolatli sudlar tomonidan majburiy ijroga
karatilishi mumkin.

Ya rashuv (conciliation) ham taraflarning
xolis(uchinchi shaxs)ga murojaat kilgan xolda
nizoni hal qilish taomili xisoblanadi. Birok,
boshka NMX usullariga, xususan xakamlik
muxokamasiga nisbatan o‘zining norasmiyligi,
ishni yakuni buyicha majburiy karor
chikarilmasligi bilan fark kiladi. Bunda
xolisning asosiy vakolatlari taraflarga maslaxat
va nizoni yechimi buyicha takliflar berish bilan
cheklanadi.

Muzokara (negotiation) boshka
NMX kilish usullaridan farkli
ravishda, nizolashuvchi taraflarning
nizoni uchinchi shaxsga murojaat
kilmasdan uzlari tomonidan
mustakil xal kilishlarini nazarda
tutadi.

Mazkur usullar NMX usullari uchun umumiy
bo‘lgan xususiyatlarga, afzalliklarga ega
bo‘lishi bilan birgalikda, o‘zining xukukiy
tabiatiga ko‘ra bir-biridan fark kiluvchi
jixatlarga ega. O‘z navbatida, ushbu farkli
xususiyatlar mazkur usullarning jamiyatning
tarixiy jiy-madaniy, iktisodiy-siesiy va boshka
omillar ta’sirida vujudga kelganligi va
rivojlanganligi bilan belgilanadi.

Mediatsiya deganda nizoni taraflar uzaro ixtiyoriy kelishib,
mediator yordamida hal qilish usuli tushuniladi. Mediator esa
bevosita mediatsiyani amalga oshirish uchun taraflar tomonidan
jalb etiladigan shaxsdir.
"Mediatsiya" so‘zining lugaviy ma’nosiga to‘xtaladigan
bo‘lsak, lotin tilida "mediare", ingliz tilida "mediation"
so‘zlaridan kelib chikkan bo‘lib, "vositachilik" ma’nosini
anglatadi. Ushbu taomilning rivojlanishi kadimgi Rimga
borib takaladi. Jumladan, Qadimgi Rimda savdo
sohasidagi nizolar asosan "vositachi" (medium)
ishtirokida xal kilingan. O‘z navbatida, Yu stinian
kodeksida xam nizolarni vositachi ishtirokida hal kilish
mumkinligi mustaxkamlangan. Zamonaviy mediatsiya
tushunchasi esa, XX asrning ikkinchi yarmidan boshlab
AQSh, Avstraliya va Buyuk Britaniyada shakllana
boshlagan. Dastlab, asosan oilaviy nizolarni xal kilishda
keng kullanilgan.

Mediatsiya NMX usullariga axamiyatga ega. Bu mediatsiya
tartib-taomilini AMALGA oshirishning O‘ziga xos
xususiyatlari va afzalliklari bilan belgilanadi. Meditsiya
kuyidagi afzalliklarga ega:
-kiska muddatlarda nizoni xal kilish imkoniyati mavjud:
-taraflar uchun nafakat mediatorni, balki mediatsiyani
o‘tkazish tartib-taomilini mustakil tanlash imkoniyati mavjud:
- taraflar uchun o‘zaro manfaatli kelishuvga erishish mumkin;
-taraflar uchun kulay muxit, norasmiy jarayonda o‘tkaziladi;
-mediatsiyada golib yoki maglub taraf bo‘lmaydi, ya’ni o‘zaro
manfaatli kelishuvga erishilganligi uchun har ikki taraf "win-
win" - golib makomida bo‘ladi;
-maxfiylik prinsipi asosida o‘tkaziladi;
- kam sarf-xarajatli xisoblanadi.

Mediatsiyani o‘tkazish maksadiga ko‘ra quyidagi
turlari farklanadi:

-umumiy mediatsiya (Scoping mediation) - ushbu mediatsiyada nizo predmeti va
ishni kurish doirasi aniklanadi;

-nizoni hal qilishga qaratilgan mediatsiya (Dispute settlement mediation) nizoni xal
kilish va taraflar uchun uzaro manfaatli bo‘lgan kelishuvga erishish maksad kilib
olinadi;

-nizodan tiyilish mediatsiyasi (Conflict containment mediation) - taraflarning
o‘zaro muskara olib borishlari uchun eng makbul O‘zlarini tutib turish koidalari
ishlab chikiladi;

-shartnoma tuzish bo‘yicha mediatsiya (Transactional mediation) - shartnoma
tuzish bo‘yicha muzokaralar olib borilaetganda o‘tkaziladi va bo‘lajak shartnoma
bo‘yicha sheriklarning o‘zaro bir-birlarini tushunishlari va manfaatlarini aniklash
uchun xizmat kiladi;

-siësiy karorlar qabul qilishga karatilgan mediatsiya (Policy making mediation)
jamoat manfaatlarini isobga olgan holda siësiy karorlar kabul kilish uchun
o‘tkaziladi;

-preventiv mediatsiya (Preventive mediation) oldini olish maksadida o‘tkaziladi.

Nizolarning turlariga ko‘ra:

>Mexnat nizolari buyicha mediatsiya;

>Oilaviy nizolar bo‘yicha mediatsiya;

>Iktisodiy nizolar buyicha mediatsiya;

> fukarolik xukukiy nizolar bo‘yicha
mediatsiya;

- Ma’muriy (solik) nizolari bo‘yicha
mediatsiya turlari farklanadi.

Meditorlarning soniga
k o ’ ra:
-Yakka mediator; -ishtirok ikki va undan
ortik mediator ishtiroki
(co-mediation)da
o‘tkaziladigan
mediatsiya turlari
mavjud.

Mediatsiyada boshka taomillarning qo‘llanilganligiga ko‘ra:
mediatsiyaning klassik (sof) va aralash shakllari bir-biridan
farklanadi. Aralash shakliga vositachilik-arbitraj (mediation
arbitration) turini misol sifatida keltirish mumkin.
Mediatsiya turlari ichida tijorat (commercial mediation)
mediatsiya turi borligini xam aloxida kayd etish darkor. Lukasz
Rozdeiczer Ba Alejandro Alvarez de la Campa kabi olimlar
o‘zlarining ilmiy ishlanmalarida tadbirkorlar urtasida nizolarni xal
kilishda tijorat mediatsiyasi (commercial mediation)ni tatbik etish
tugrisida fikrlarni ilgari surishadi. Zero ADR loyixasining asosiy
maksadlaridan biri tadbirkorlik soxasida nizolarni tinch yo‘l bilan
xal kilish mexanizmini ta’minlash orkali tadbirkorlik muxitini
yaxshilash xisoblanadi. Ushbu maksadga uzok muddatga
muljallangan nizolarni hal kilishning samarali tizimini joriy lish
orkali erishish mumkin.

" Mediatsiya tugrisida"gi Konunning 4-moddasiga ko‘ra,
mediativ kelishuv deb mediatsiyani ko‘llash natijasida
mediatsiya taraflari tomonidan erishilgan kelishuvga
aytiladi.
Ushbu Qonunning 29-moddasiga asosan mediativ kelishuv
mediatsiya tartib-taomilini amalga oshirish natijalari
bo‘yicha taraflar kelib chikkan i yexud majburiyatlarni baja
nizo shartlari va muddatlari xususida o‘zaro makbul
karorga erishgan takdirda, taraflar o‘rtasida yozma shaklda
tuziladi.
Fukarolik va iktisodiy protsessual konunchilikka kura,
mediativ kelishuv birinchi instansiya sudida sud aloxida
xonaga (maslaxatxonaga) sud xujjatini kabul kilish uchun
chikkuniga qadar taraflar tomonidan tuzilishi mumkin.

Mediativ kelishuv uni tuzgan taraflar uchun
majburiy kuchga ega bo‘lib, ushbu kelishuv
unda nazarda tutilgan tartibda hamda
muddatlarda taraflar tomonidan ixtiyoriy
ravishda bajarilishi lozim. Agar, mediativ
kelishuv bajarilmagan takdirda taraflar o‘z
xukuklari ximoya kilinishini so‘rab sudga
murojaat etish huquqiga ega.
Mediativ kelishuv bajarilmasligining
okibatlari taraflar tomonidan ushbu
kelishuvning uzida belgilab kuyilishi xam
mumkin.

Sud amaliyoti materiallaridan misollar:
"Fargona xududiy elektr tarmoklari korxonasi" aksiyadorlik jamiyati sudga da’vo arizasi
bilan murojaat kilib, "Fargona suv ta’minoti" mas’uliyati cheklangan jamiyatidan 4 222
539 835 so‘m karzdorlikni undirishni so‘ragan. Ammo sud majlisida taraflar 2019 yil 23
oktyabr kuni mediativ kelishuvga erishganini ma’lum kilib, da’vo arizasini ko‘rmasdan
koldirishni so‘rashdi.
Sud majlisida ayon bo‘ldiki, sudga takdim etilgan mediativ kelishuvni "Fargona xududiy
elektr tarmoklari korxonasi" aksiyadorlik jamiyati bosh direktori A. Saydaliev xamda
"Fargona suv ta’minoti" mas’uliyati cheklangan jamiyati direktori M. Yo‘ldoshev
imzolagan.
"Mediatsiya to‘grisida"gi konunning 17-moddasiga binoan, mediatsiya tartib-taomilini
amalga oshirish chogida davlat organining bevosita aralashuvi takiklanadi. Shu sababli
sud mediativ kelishuv shartlarini muxokama kilmadi va ularga xukukiy baxo bermadi.
Amaldagi "Davlat boji to‘grisida"gi konunning 18-moddasiga muvofik, agar taraflar
o‘rtasida mediativ kelishuv tuzilgan bo‘lsa, ariza kurmasdan koldirilganda davlat boji
kaytarilishi lozim.
Ayni koida "Mediatsiya tugrisida"gi konunning 17-moddasida xam o‘z ifodasini topgan.
Iktisodiy protsessual kodeksining 107 moddasida taraflar o‘rtasida mediativ
kelishuvning tuzilgani da’vo arizasini kurmasdan koldirish uchun asos bo‘lishi kayd
etilgan. Ana shu asoslarga tayangan sud da’vo arizasini ko‘rmasdan koldirish yuzasidan
ajrim chikardi. Ushbu holatda, agar ish mazmunan ko‘rilib, xal kiluv qarori kabul
kilinganda "Fargona suv ta’minoti" mas’uliyati cheklangan jamiyati 84 450 796 so‘m
mikdorida davlat boji to‘lagan bo‘lardi.

Mediatsiyaning bugungi kundagi zamonaviy ko‘rinishi dastlab AQSh,
Buyuk Britaniya, Avstraliya kabi anglo-sakson xukuki oilasiga
mansub xorijiy davlatlarda XX asrning ikkinchi yarmida vujudga
kelgan. Keyinchalik Yevropa davlatlarida xam rivojlanishni
boshlagan.
AKShda mediatsiyani tartibga solishga karatilgan yagona federal
konun yuk. Xar bir shtatda nafakat mediatsiya, balki nizolarni mukobil
hal etish usullarini Hukukiy tartibga solish va kullashga oid o‘ziga xos
amaliët shakllangan.
Jumladan, AQShda dastlab mediatsiyani ko‘llash oila xukuki soxasida
vujudga kelgan. 1981 yilda Kaliforniya shtatida mediatsiya ilk bor
bola bilan ko‘rishish va unga nisbatan vasiylikni belgilashga oid
nizolarda kullanilgan.
1983 yilda Michigan shtatida "Michigan shtatining G‘arbiy okrugi
federal sudi tomonidan kullaniladigan vositachilik kondalari" kabul
kilingan. Unga ko‘ra, nizolarni mukobil xal kilish usullari fukarolik
sud ishlarini yuritishning istalgan boskichida ko‘llanilishi mumkinligi
mustaxkamlangan.

NAZORAT UChUN SAVOLLAR:
1. Nizolarni xal kilishning mukobil usullari tushunchasini
izoxlang va turlarini taxlil kiling.
2. Nizolarni xal kilishning mukobil usullari kanday
afzalliklarga ega?
3. Mediatsiyaning xorijiy mamlakatlarda ko‘llanish
amaliyotini taxlil kiling.
4. Mediativ kelishuvni ijro etmaslikning xukukiy okibatlarini
sharxlang.
5. Sizningcha nizolarni mukobil xal kilin eng usuli kaysi?
fikringizni xukuqiy asoslantiring.

KAZUS

Komilovlar oilasi ko‘p bolali oila sifatida turt nafar farzandni katta kilib
kelishmokda. Ko‘shnisi Raxima xola T.Komilovning farzandlari ustidan
unga arz kilib - tinimsiz ravishda shovkin ko‘tarishlarini, koptokni uynab
devordan oshirishlari natijasida tomorkasida ekkan ko‘kat va poliz
maxsulotlariga shikast yetganligini, farzandlari bilan tarbiyaviy ishlar olib
borishini, tomorkada yetishtirgan maxsulotlari uchun stkazilgan zararni
koplab berishni xamda tomorka devorini bir metr balandlikka ko‘tarishini
talab kildi.
T.Komilov farzandlari uchun Raxima xoladan uzr so‘rab, boshka bu xolat
kaytarilmasligiga va’da berdi. Birok, Raxima xolaning stkazilgan zararni
koplab berishni xamda tomorka devorini bir metr balandlikka ko‘tarish
talabini rad etdi. Natijada kushnilar murosaga kelisha olmali, Raxima
xola norozilik bildirib, T.Komilov ustidan sudga shikoyat kilishini aytdi.
Va ziyatga xukukiy baho bering. - Aytingchi, yukoridagi nizoni NMX
usullarini ko‘llab hal yetish mumkinmi yoki u sud tomonidan ko‘rib
chikilishi kerakmi?
Fikringizni konun xujjatlari bilan asoslantiring.
Xolis sifatida ushbu nizoni kanday xal etgan bo‘lar edingiz?

MAV ZU: Nizolarni hal qilishning muqobil usullari tushunchasi va turlari . Mediatsiyaning nazariy asoslari

Режа 2.1. Nizolarni hal qilishning mukobil usullari tushunchasi va turlari. 2.2. Mediatsiya tushunchasi va axamiyati. 2.3. Mediatsiya turlarn. Mediatsiya modellari. kelishuv tushunchasi, tuzish 2.4. Mediativ va ijro etish xususiyatlari. 2.5. Mediatsiya jarayonining xorijiy mamlakatlarda amaliyoti .

1. Shoraxmetov Sh.Sh. O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik protsessual kodeksiga sharhlar. – Toshkent: TDYUI, 2010. 2. Sh.Ro‘zinazarov, M.Mamasiddiqov, Sh.Masadikov. Hakamlik muhokamasi haqida nimalarni bilish kerak? Amaliy qo‘llanma. infoCOM.uz MCHJ nashriyoti. Toshkent, 2010. 3. Третейские суды в Узбекистане: анализ и тенденсии развития. Научно-практическое пособие. / Отв. ред. Асянов Ш.М. – Т.: Шарк, 2004. – 608 с. 4. O‘zbekiston Respublikasining "Hakamlik sudlari to‘g‘risida"gi Qonuniga sharh. 5. Иноятова С.Ф. Протсессуалныэ механизмы отмены и выдачи исполнителных листов на принудителное исполнение решений третейских судов. Монография. –Тошкент: Де-Ҳаус- Принт, 2011. 6. Ш.М.Масадиков. Проблемы правового регулирования медиатсии. Монография. – Ташкент: ТГЮУ, 2014. – 150 с. 7. Ш.М.Масадиков. Медиация-алтернативный способ разрешения гражданско-правовых споров. Учебное пособие. – Ташкент: ТДЮИ, 2010. – 100 с. 8. M.M.Mamasiddiqov, Sh.M.Masadikov, D.Y. Xabibullayev N.A.Azizov, I.M.Salimova Hakamlik muhokamasi (o‘quv qo‘llanma) TOSHKENT – 2018 9. Nizolarni xal qilishning mukobil usullari / O‘quv qo‘llanma. Yu ridik fanlari buyicha falsafa doktori (PhD), dotsent v.b. I.M.Salimova. - Toshkent. TDYu U, 2022. - 208 bet. Tavsiya etiladigan adabiyotlar

Glossariy Alternative dispute resolution (ADR) - Nizolarni mukobil xal kilish (NMX) davlatning odil sudlov tizimidan tashqarida nizolarni xal yetishning uslub va usullari. Alternative dispute resolution methods Nizolarni hal qilishning mukobil usullari KONUN xujjatlari Yeki taraflarning kelishuvi yoxud lokal xujjatlar bilan belgilangan va xukukiy munosabat ishtirokchilari o‘rtasida vujudga keladigan nizolarni suddan tashkari xal kilishga qaratilgan tartib taomillar. usullar, mexanizmlar. Mediatsiya - kelib chikkan nizoni taraflar o‘zaro makbul karorga erishishi uchun ularning ixtiyoriy roziligi asosida mediator ko‘magida xal kilish usuli. Scoping mediation umumiy mediatsiya xisoblanib, nizo predmeti va ishni kurish doirasi aniklanadi. Dispute settlement mediation nizoni xal kilishga karatilgan mediatsiya. Conflict containment mediation - nizodan tiyilish mediatsiyasi. Transactional mediation bevosita shartnoma tuzishga karatilgan mediatsiya xisoblanib, asosan shartnoma tuzish buyicha muzokaralar olib borilayotganda o‘tkaziladi va bulajak shartnoma buyicha sheriklarning uzaro bir-birlarini tushunishlari manfaatlarini aniklash uchun xizmat kiladi. Policy-making mediation siësiy karorlar kabul kilishga - karatilgan mediatsiya. Preventive mediation preventiv mediatsiya. nizolarni oldini olishga karatilgan

Nizolarni mukobil hal qilish deganda, asosan davlatning odil sudlov tizimidan tashkarida nizolarni xal etishning uslub va usullari, mexanizmlari tushuniladi. Zero, nizolar nafakat sud Hokimiyati yoki ijro hokimiyati (solik, bojxona organlari) organlari tomonidan, balki boshka nodavlat organlar xakamlik sudlari, xalkaro arbitraj sudlari yoxud mediatsiya orkali hal etilishi mumkin. O‘z navbatida, butun dunyoda nizolarni mukobil Xyal kilish - "Alternative dispute resolution methods"(ADR) deb nomlanib, fukarolar va yuridik shaxslarning buzilgan xukuklari va konuniy manfaatlarini ximoya kilishning samarali usuli va zaruriy sharti sifatida e’tirof etiladi.

Nizolarni hal qilishning muqobil usullari tushunchasi va turlari. Mediatsiyaning nazariy asoslari

10.08.2023

0

938.5 KB

Похожие