O'qituvchilarning kasbga xos sifatlari va xususiyatlari
![TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI
SIRTQI TA’LIM FAKULTETI
Xomitova Salomat
111-guruh talabasi
Mav zu: O'qituvchilarning kasbga
xos sifatlari va xususiyatlari.
t aqdimot i](/data/documents/26fc4009-c636-41c1-b79a-58027af1400a/page_1.png)
![Ota-onalar o‘qituvchidan uning ish staji va yoshi qanday bo‘lishidan qatiy nazar,
farzandlarini tarbiyalash va o‘qitish mahoratini kutadilar. O‘quvchilar esa
o‘qituvchilarni uch xil xislatlari bo‘yicha xarakterlab beradilar. Jumladan,
birinchidan, o‘qituvchining odamgarchiligi, adolatliligi, sof vijdonliligi, bolalarni
yaxshi ko‘rish xislatlari; ikkinchidan, o‘qituvchining sezgirligi, talabchanligi bilan
bog‘liq tashqi xislatlari va xulq-atvoriga qarab; uchinchidan, o‘qituvchining o‘z
fanini bilishi, uni tushuntira bilishi kabi ta’lim jarayoni bilan bog‘liq xislatlariga
qarab xarakterlab beradilar.](/data/documents/26fc4009-c636-41c1-b79a-58027af1400a/page_2.png)
![](/data/documents/26fc4009-c636-41c1-b79a-58027af1400a/page_3.png)
![•
Shuni ta’kidlab o‘tish kerakki, tarbiya jarayonining samaradorligini oshirishga
qo‘yiladigan talablar bilan birga, o‘qituvchi shaxsi va uning faoliyatiga nisbatan
qo‘yiladigan ijtimoiy talablar ham o‘sib bormoqda.
•
O‘kituvchiga jamiyat tomonidan qo‘yiladigan talablar, turli xilda ijtimoiy
kutishlar, pedagogning individualligi, uning shu tariqa talablarga javob berishga
sub’ektiv tayyorligi muayyan o‘qituvchining pedagogik faoliyatga naqadar
tayyorligidan dalolat beradi.](/data/documents/26fc4009-c636-41c1-b79a-58027af1400a/page_4.png)
![•
Ko‘pchilik psixologlar, shu bilan birga O‘zbekistonlik psixolog olimlar tomonidan
olib borilgan tadqiqotlar zamonaviy o‘qituvchilar uchun eng zarur xislatlarni
aniqlab olish imkoniyatini beradi. Rossiya psixologlaridan N.V.Kuzmina,
V.Slastenin, F.N.Gonobolin, o‘zbekistonlik psixologlardan R.Z.Gaynutdinov,
M.G.Davletshin, S.Jalilova, A.Jabborov, M.Kaplanova va boshqalar tomonidan
olib borilgan ilmiy-tadqiqotlar o‘qituvchilik kasbini atroflicha o‘rganib, ancha
batafsil ko‘rsatmalar berish imkoniyatini yaratadi](/data/documents/26fc4009-c636-41c1-b79a-58027af1400a/page_5.png)
![](/data/documents/26fc4009-c636-41c1-b79a-58027af1400a/page_6.png)
![](/data/documents/26fc4009-c636-41c1-b79a-58027af1400a/page_7.png)
![•
O‘qituvchi professiogrammasi muayyan fan tomonidan o’qituvchiga qo‘yiladigan
maxsus talablarni o‘z ichiga qamrab olishi lozim. Bo‘lajak o‘qituvchi u yoki bu
xildagi fan tomonidan qanday talablar qo‘yilishini bilishi va shu asosida o‘quv-
tarbiya jarayonini tashkil qilish uchun pedagogika oliy o‘quv yurtlarida muayyan
mutaxassislik bo‘yicha o‘qituvchi professiogrammasi ishlab chiqilishi zarurdir.](/data/documents/26fc4009-c636-41c1-b79a-58027af1400a/page_8.png)
![](/data/documents/26fc4009-c636-41c1-b79a-58027af1400a/page_9.png)
![•
O’qituvchilik inson jamiyati tarixi
boshlangandan
e’tiboran davom etib, shu bilan birga
hamma
vaqt jamiyat va jamoatchilik tomonidan
e’tiborga
loyiq e’zozlab kelingan kasbdir.
•
«O'qituvchi-deydi
Al Forobiy – aql-farosatga,
chiroyli
nutqqa ega bo'lishi va o'quvchilarga
aytmoqchi
bo'lgan fikrlarini to'la va aniq ifodalay
olishni
bilmog'i zarur». U o'z fikrini davom ettirib,
«O'qituvchi
va rahbarning vazifasi dono davlat
rahbari
vazifasiga o'xshaydi, shu sababli o'qituvchi
eshitgan
va
ko'rganlarining barchasini eslab qolishi, aql-
farosatga, chiroyli
nutqqa ega bo'lishi o'quvchilarga
aytmoqchi
bo'lgan fikrlarini to'la va aniq, ifodalab
berishni
bilmog'i lozim. Shu bilan birga o'z or-
nomusini
qadrlashi, adolatli bo'lishi lozim. Ana
shundagina
u insoniylikning yuksak darajasiga ega
bo'ladi
va baxt cho'qqisiga erishadi» deb ta'kidlaydi.](/data/documents/26fc4009-c636-41c1-b79a-58027af1400a/page_10.png)
![•
Qomusiy olim Abu Ali ibn Sino flkricha,
«O'qituvchi
matonatli, sof vijdonli, rostgo'y va
bolani
tarbiyalash metodlarini, axloq-qoidalarini
yaxshi
biladigan odam bo'lmog'i lozim.
O'qituvchi
o'quvchining butun ichki va tashqi
dunyosini
o'rganib uning aql qatlamlariga kira
olmog'i
lozim».
•
Nosiriddin
Tusiy o'zining «O'qituvchilarni
tarbiyalash
to'g'risida» asarida shunday deydi:
«O'qituvchi
munozaralarini olib borishda isbot
qilishni
bilishi, o'z fikrlarining to'g'riligiga
ishonishi,
nutqi esa mutlaqo toza, jumlalari
mantiqiy
ifodalanadigan bo'lishi lozim.
O'qituvchi
nutqi hech qachon va hech qaerda
zaharxandalik,
qo'pol yoki qattiq bo'lishi
mumkin
emas. Dars paytida o'qituvchining
o'zini
tuta olmasligi ishni buzishi mumkin».](/data/documents/26fc4009-c636-41c1-b79a-58027af1400a/page_11.png)
![](/data/documents/26fc4009-c636-41c1-b79a-58027af1400a/page_12.png)
![•
Yusuf Xos Hojib Qoshg'ariy «Men a'zolar
kasalligini
davolashdan oldin odamlarning ruhiyatini
davolashni
zarur deb topdim. Bunga men
o'qituvchilik
yo'li bilan erishaman, bunga mening
ishonchim
komil. Chunki a'zolar kasalligi bilan
yuzlarcha,
minglarcha odamlar halok boisalar,
nodonlik
bilimsizlik tufayli o'n ming va yuz
minglarcha
odamlar halok boiadilar….»
•
Jomiy
bola dunyoqarashiru’ng kamol topishida
maktab
va muallimning roliga katta baho beradi.
Uning
fikriga qaraganda, muallim aqlli, adolatli,
o'zida
barcha yuksak fazilatlarni mujassamlashtirgan
bo'lishi
kerak. O'zini nomunosib tutgan odam, hech
vaqt
bolalarga bilim bera olmaydi, degan fikrni
bildiradi.](/data/documents/26fc4009-c636-41c1-b79a-58027af1400a/page_13.png)
![•
O’qituvchining o’rni va uning vazifalari o’sib
kelayotgan
yosh avlodni tarbiyalash ishiga jamiyat va
jamoatchilik
tomonidan e’tibor qaratilishining naqadar
muhim
ahamiyatga egaligi bilan belgilanadi. Zamonaviy
o'qituvchi
ijtimoiy psixolog bo'lmas-ligi mumkin emas.
Shuning
uchun ham u o'qituvchilar o'rtasidagi o'zaro
munosabatlarni
yo'lga solish, bolalar jamoasida ijtimoiy-
pisixologik
mexanizmlardan foydalanishni bilishi
zarurdir.
•
O’qituvchi
edagogic jamoa a’zosi sifatida edagogic
faoliyatni
uyushtirishda bevosita ishtirok etib, turli fan
o’qituvchilari
va sinf rahbarlarining metodik
birlashmalarida
ishlaydi, topshiriqlarni bajaradi. Har bir
o'qituvchi
o'quvchilarning ota-onalari va jamoatchilik
oldida
ma'ruzalar o'qib, suhbatlar olib borar ekan,
demak,
u pedagogik bilimlar targ'ibotchisi hamdir.
Vazifalarning
shu qadar ko'pligi uchun ham jamiyatning
o'qituvchilar
oldiga qo'yadigan talablari xilma-xildir.](/data/documents/26fc4009-c636-41c1-b79a-58027af1400a/page_14.png)
![•
Ko’pchilik psixologlar shu bilan birga o’zbekistonlik
psixolog
olimlar tomonidan olib borilgan tadqiqotlarda
zamonaviy
o’qituvchilar uchun zarur xislatlarni aniqlab
olish
imkoniyatini beradi. Rus psixologlaridan N.V.
Kuzmina,
V.Slastenin, F.N.Gonobolin o'zbek
psixologlaridan
R.Z.Gaynutdinov, M.G.Davletshin,
S.Jalilova,
Ajabborov, M.Qoplanova va boshqalar
tomonidan
olib borilgan ilmiy tadqiqotlar o'qituvchilik
kasbining
turli jihatlarini atroflicha keng batafsil
ko'rsatib
berish imkoniyatini yaratadi. Bevosita
o'qituvchi
shaxsiga taalluqli bo'lgan professiogrammaga
asosiy
e'tibor qaratilgan. Professiogramma — ma'lum
tizimga
keltirilgan, mehnatni psixologik tomondan
o'rganishga
va undan kelgusi amaliy faoliyatda
foydalanishga
qaratilgan qisqa va har tomonlama
batafsil
ko'rsatib berilgan hujjat. Professiogramma
psixologik
jihatidan ishlab chiqarilgan faoliyatni
tavsifnomasining
kelgusi amaliy ishlar uchun zarur
bo'lgan
barcha tomonlarini o'z ichiga olishi kerak.](/data/documents/26fc4009-c636-41c1-b79a-58027af1400a/page_15.png)
![](/data/documents/26fc4009-c636-41c1-b79a-58027af1400a/page_16.png)
![](/data/documents/26fc4009-c636-41c1-b79a-58027af1400a/page_17.png)
![](/data/documents/26fc4009-c636-41c1-b79a-58027af1400a/page_18.png)
![](/data/documents/26fc4009-c636-41c1-b79a-58027af1400a/page_19.png)
![ETIBORINGIZ UCHUN
RAHMAT](/data/documents/26fc4009-c636-41c1-b79a-58027af1400a/page_20.png)
TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI SIRTQI TA’LIM FAKULTETI Xomitova Salomat 111-guruh talabasi Mav zu: O'qituvchilarning kasbga xos sifatlari va xususiyatlari. t aqdimot i
Ota-onalar o‘qituvchidan uning ish staji va yoshi qanday bo‘lishidan qatiy nazar, farzandlarini tarbiyalash va o‘qitish mahoratini kutadilar. O‘quvchilar esa o‘qituvchilarni uch xil xislatlari bo‘yicha xarakterlab beradilar. Jumladan, birinchidan, o‘qituvchining odamgarchiligi, adolatliligi, sof vijdonliligi, bolalarni yaxshi ko‘rish xislatlari; ikkinchidan, o‘qituvchining sezgirligi, talabchanligi bilan bog‘liq tashqi xislatlari va xulq-atvoriga qarab; uchinchidan, o‘qituvchining o‘z fanini bilishi, uni tushuntira bilishi kabi ta’lim jarayoni bilan bog‘liq xislatlariga qarab xarakterlab beradilar.
• Shuni ta’kidlab o‘tish kerakki, tarbiya jarayonining samaradorligini oshirishga qo‘yiladigan talablar bilan birga, o‘qituvchi shaxsi va uning faoliyatiga nisbatan qo‘yiladigan ijtimoiy talablar ham o‘sib bormoqda. • O‘kituvchiga jamiyat tomonidan qo‘yiladigan talablar, turli xilda ijtimoiy kutishlar, pedagogning individualligi, uning shu tariqa talablarga javob berishga sub’ektiv tayyorligi muayyan o‘qituvchining pedagogik faoliyatga naqadar tayyorligidan dalolat beradi.
• Ko‘pchilik psixologlar, shu bilan birga O‘zbekistonlik psixolog olimlar tomonidan olib borilgan tadqiqotlar zamonaviy o‘qituvchilar uchun eng zarur xislatlarni aniqlab olish imkoniyatini beradi. Rossiya psixologlaridan N.V.Kuzmina, V.Slastenin, F.N.Gonobolin, o‘zbekistonlik psixologlardan R.Z.Gaynutdinov, M.G.Davletshin, S.Jalilova, A.Jabborov, M.Kaplanova va boshqalar tomonidan olib borilgan ilmiy-tadqiqotlar o‘qituvchilik kasbini atroflicha o‘rganib, ancha batafsil ko‘rsatmalar berish imkoniyatini yaratadi