O'zbekiston Respublikasi prezidentining O'zbek tilining davlat tili sifatidagi nufuzi va mavqeini tubdan oshirish choralari to'g'risida
![O ' Z B E K I S T O N R E S P U B L I K A S I
P R E Z I D E N T I N I N G " O ' Z B E K T I L I N I N G
DAV L AT T I L I S I FAT I DAG I N U F U Z I VA
M AV Q E I N I T U B DA N O S H I R I S H
C H O R A L A R I TO ' G ' R I S I DA" G I FA R M O N
M A Z M U N - M O H I YAT I](/data/documents/ddf6427d-bb91-4a79-9feb-b3e9da35cb85/page_1.png)
![O ‘ Z B E K T I L I N I N G
D A V L A T T I L I
S I F A T I D A G I N U F U Z I
V A M A V Q E Y I N I
T U B D A N O S H I R I S H
C H O R A - T A D B I R L A R I
T O ‘ G ‘ R I S I D A
Xalqimizning ko‘p asrlik madaniy,
ilmiy-ma’rifiy va badiiy tafakkuri,
intellektual salohiyatining yorqin
va bebaho mahsuli bo‘lgan
o‘zbek tili jahondagi boy va
qadimiy tillardan biridir.
O‘zbekistonda 1989-yil 21-
oktabrda el-yurtimiz asrlar
davomida orzu qilib, intilib va
kurashib kelgan davlat tili
haqidagi qonunning qabul
qilinishi mamlakat suvereniteti
va mustaqilligi sari qo‘yilgan
dastlabki dadil qadam edi. Aynan
ana shu tarixiy hujjatga binoan
o‘zbek tili mustahkam huquqiy
asos va yuksak maqomga ega
bo‘ldi.](/data/documents/ddf6427d-bb91-4a79-9feb-b3e9da35cb85/page_2.png)
![Bugun O‘zbekistonim iz “Milliy
tiklanishdan — milliy yuksalish
sari” degan bosh tamoyil asosida
taraqqiyotning yangi, yanada
yuksak bosqichiga ko‘tarilmoqda.
Mamlakatimizda amalga
oshirilayotgan keng ko‘lamli
islohotlar jarayonida davlat
tilining hayotimizdagi o‘rni va
nufuzi tobora oshib bormoqda. Istiqlol yillarida ona tilimiz tom
ma’noda davlat tiliga aylanib,
xalqimizni yurtimizda erkin va
ozod, farovon hayot qurishdek
buyuk marralarga safarbar
etadigan beqiyos kuch sifatida
maydonga chiqdi.](/data/documents/ddf6427d-bb91-4a79-9feb-b3e9da35cb85/page_3.png)
![O‘zbek tili siyosiy-huquqiy,
ijtimoiy-iqtisodiy, ma’naviy-
ma’rifiy jabhalarda faol
qo‘llanib, xalqaro minbarlarda
baralla yangramoqda. Xorijiy
mamlakatlarda tilimizga
e’tibor va uni o‘rganishga
qiziqish kuchaymoqda.
Bugungi globallashuv davrida
har bir xalq, har qaysi
mustaqil davlat o‘z milliy
manfaatlarini ta’minlash, bu
borada avvalo o‘z
madaniyatini, azaliy
qadriyatlarini, ona tilini asrab-
avaylash va rivojlantirish
masalasiga ustuvor ahamiyat
qaratishi tabiiydir.](/data/documents/ddf6427d-bb91-4a79-9feb-b3e9da35cb85/page_4.png)
![O ‘ Z B E K T I L I N I N G X A L Q I M I Z I J T I M O I Y H A Y O T I D A V A X A L Q A R O
M I Q Y O S D A G I O B R O ‘ - E ’ T I B O R I N I T U B D A N O S H I R I S H , U N I B - O ‘ S I B
K E L A Y O T G A N Y O S H L A R I M I Z N I V A T A N P A R V A R L I K , M I L L I Y A N ’ A N A V A
Q A D R I Y A T L A R G A S A D O Q A T , U L U G ‘ A J D O D L A R I M I Z N I N G B O Y M E R O S I G A
V O R I S L I K R U H I D A T A R B I Y A L A S H , M A M L A K A T I M I Z D A D A V L A T T I L I N I
T O ‘ L A Q O N L I J O R I Y E T I S H N I T A ’ M I N L A S H M A Q S A D I D A :
1. O‘zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisi palatalari, Madaniyat
vazirligi, O‘zbekiston Yozuvchilar
uyushmasi, Respublika Ma’naviyat
va ma’rifat markazi, O‘zbekiston
Yoshlar ittifoqi, O‘zbekiston Xotin-
qizlar qo‘mitasi, “Taraqqiyot
strategiyasi” markazi va keng
jamoatchilikning o‘zbek tiliga
davlat tili maqomi berilgan kun —
21-oktabr sanasini “O‘zbek tili
bayrami kuni” deb e’lon qilish
to‘g‘risidagi taklifi ma’qullansin. 2. O‘zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasi tuzilmasida
xodimlarining umumiy
cheklangan soni 9 ta shtat
birligidan iborat Davlat tilini
rivojlantirish departamenti tashkil
etilsin va uning tuzilmasi ilovaga
muvofiq tasdiqlansin.](/data/documents/ddf6427d-bb91-4a79-9feb-b3e9da35cb85/page_5.png)
![3 . Q U Y I DAG I L A R DAV L AT T I L I N I
R I V O J L A N T I R I S H D E PA R TA M E N T I N I N G
A S O S I Y VA Z I FA L A R I E T I B B E LG I L A N S I N :
?????? davlat tilini rivojlantirish, davlat
tili to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga
rioya etilishi ustidan monitoringni
amalga oshirish, ushbu sohada
jamoatchilik nazoratining
samarali shakllarini joriy etish; ?????? davlat organlari va tashkilotlari,
jumladan, mahalliy ijro etuvchi
hokimiyat organlarining davlat
tilini rivojlantirish, davlat tili
to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga
rioya etilishi ustidan davlat
nazoratini tashkil qilish bo‘yicha
faoliyatini muvofiqlashtirish;](/data/documents/ddf6427d-bb91-4a79-9feb-b3e9da35cb85/page_6.png)
![?????? D A V L A T T I L I N I
R I V O J L A N T I R I S H
B O ‘ Y I C H A N O R M A T I V -
H U Q U Q I Y H U J J A T L A R
L O Y I H A L A R I N I I S H L A B
C H I Q I S H ;
?????? davlat tilini rivojlantirish bo‘yicha
dasturlar va “yo‘l xaritalari”ni ishlab chiqish,
ularning amalga oshirilishini nazorat qilish,
shuningdek, “O‘zbek tili bayrami kuni”ni
nishonlash bo‘yicha ishlarni
muvofiqlashtirish;
?????? ilmiy asoslangan yangi so‘z va atamalarni
iste’molga kiritish, zamonaviy atamalarning
o‘zbekona muqobillarini yaratish va bir xilda
qo‘llanishini ta’minlash, geografik va boshqa
toponimik obyektlarga qonun hujjatlariga
muvofiq nom berilishi borasidagi faoliyatni
monitoring qilish va muvofiqlashtirish;](/data/documents/ddf6427d-bb91-4a79-9feb-b3e9da35cb85/page_7.png)
![?????? davlat tilining amal qilishi
bilan bog‘liq muammolarni
aniqlash va bartaraf etish
yuzasidan, shuningdek, uni
rivojlantirish sohasida
yagona davlat siyosatini
yuritish bo‘yicha takliflar
tayyorlash; ?????? o‘zbek tilining yozma
nutqi me’yor va qoidalarini
ishlab chiqish bo‘yicha
hamda lotin yozuviga
asoslangan o‘zbek alifbosini
to‘liq joriy etish borasidagi
ishlarni jadallashtirish;](/data/documents/ddf6427d-bb91-4a79-9feb-b3e9da35cb85/page_8.png)
![?????? davlat tilini
rivojlantirishga
oid ilmiy-
tadqiqot
ishlarini qo‘llab-
quvvatlash, bu
sohada xalqaro
hamkorlikni
amalga oshirish.](/data/documents/ddf6427d-bb91-4a79-9feb-b3e9da35cb85/page_9.png)
![4 . O ‘ Z B E K I S T O N R E S P U B L I K A S I
VA Z I R L A R M A H K A M A S I :
?????? a ) uch oy muddatda:
“ O‘zbek tili bayrami kuni”ni belgilash bo‘yicha qonun
loyihasini;
“ Davlat tili haqida”gi O‘zbekiston Respublikasi
Qonunini bugungi kun talablari nuqtai nazaridan
takomillashtirgan holda uning yangi tahrirdagi
loyihasini ishlab chiqsin va O‘zbekiston Respublikasi
Oliy Majlisi Qonunchilik palatasiga kiritsin;](/data/documents/ddf6427d-bb91-4a79-9feb-b3e9da35cb85/page_10.png)
![4 . O ‘ Z B E K I S T O N R E S P U B L I K A S I
VA Z I R L A R M A H K A M A S I :
?????? b) ikki oy muddatda xorijiy
davlatlar tajribasini chuqur
o‘rgangan holda ilmiy asoslangan
yangi so‘z va atamalarni rasmiy
iste’molga kiritish bo‘yicha
Atamalar komissiyasini tashkil
etish va uning faoliyatini tartibga
solish to‘g‘risida qaror qabul qilsin;](/data/documents/ddf6427d-bb91-4a79-9feb-b3e9da35cb85/page_11.png)
![V ) 2 0 2 0 - Y I L 1 - I Y U N G A Q A D A R Q U Y I D A G I
A S O S I Y Y O ‘ N A L I S H L A R N I O ‘ Z I C H I G A O L G A N
2 0 2 0 ― 2 0 3 0 - Y I L L A R D A O ‘ Z B E K T I L I N I
R I V O J L A N T I R I S H H A M D A T I L S I Y O S A T I N I
T A K O M I L L A S H T I R I S H K O N S E P S I Y A S I V A D A V L A T
D A S T U R I L O Y I H A L A R I N I K I R I T S I N :
?????? mamlakatimiz ijtimoiy
hayotining barcha sohalarida,
jumladan, davlat boshqaruvi,
zamonaviy va innovatsion
texnologiyalar, sanoat, bank-
moliya tizimi, huquqshunoslik,
diplomatiya, harbiy ish, tibbiyot
va boshqa sohalarda davlat
tilining imkoniyatlaridan to‘liq
va to‘g‘ri foydalanishga erishish; ?????? ta’lim muassasalarida
davlat tilini o‘rgatish va uni
bilish darajasini baholash
tizimini yanada
takomillashtirish, davlat
tilining ilm-fan tili sifatidagi
nufuzini oshirish;
davlat tili sofligini saqlash, uni
boyitib borish va aholining
nutq madaniyatini oshirish;](/data/documents/ddf6427d-bb91-4a79-9feb-b3e9da35cb85/page_12.png)
![?????? davlat tilining
xalqaro miqyosdagi
o‘rni va nufuzi, uning
boshqa tillar bilan
aloqalari istiqbollarini
belgilash, xorijda
istiqomat qiluvchi
vatandoshlar va o‘zbek
tilini o‘rganish istagida
bo‘lgan chet el
fuqarolari uchun
o‘zbek tili darsliklari va
elektron dasturlarni
ishlab chiqish va ularni
keng miqyosda
tarqatish, o‘zbek tilini
o‘rgatish bo‘yicha
maxsus kurslarni
tashkil etish.](/data/documents/ddf6427d-bb91-4a79-9feb-b3e9da35cb85/page_13.png)
![O ‘ Z B E K I S T O N R E S P U B L I K A S I P R E Z I D E N T I S H .
M I R Z I Y O Y E V
T O S H K E N T S H . ,
2 0 1 9 - Y I L 2 1 - O K TA B R ,
P F - 5 8 5 0 - S O N5. O‘zbekiston Respublikasi Adliya
vazirligi manfaatdor vazirlik va
idoralar bilan birgalikda ikki oy
muddatda qonun hujjatlariga
ushbu Farmondan kelib
chiqadigan o‘zgartish va
qo‘shimchalar to‘g‘risida Vazirlar
Mahkamasiga takliflar kiritsin. 6. Mazkur Farmonning ijrosini
nazorat qilish O‘zbekiston
Respublikasining Bosh vaziri A.N.
Aripov va O‘zbekiston Respublikasi
Prezidenti Administratsiyasi
rahbari Z.Sh. Nizomiddinov
zimmasiga yuklansin.](/data/documents/ddf6427d-bb91-4a79-9feb-b3e9da35cb85/page_14.png)
![O ' T K A Z I L AY OT G A N I S H L A R
O‘zbekiston Respublikasi Qishloq xo‘jaligi vazirligi
tizimida o‘zbek tilining davlat tili sifatidagi nufuzi va
mavqeini oshirish masalalariga alohida eʼtibor
qaratilmoqda.
2022-yil 27-may kuni Toshkent davlat agrar
universitetida vazirlik tizimida davlat tili to‘g‘risidagi
qonunchilik hujjatlari ijrosini ta’minlash mavzusiga
bag‘ishlangan onlayn yig‘ilish ZOOM platformasi
orqali o‘tkazildi.](/data/documents/ddf6427d-bb91-4a79-9feb-b3e9da35cb85/page_15.png)
![Unda ma’muriy binolar
peshlavhalari va boshqa
ko‘rsatkichlardagi yozuvlarning
davlat tilida (lotin yozuviga
asoslangan o‘zbek alifbosida)
ifodalanishini ta’minlash hamda
tashqi yozuvlar, e’lonlar va
boshqa turdagi ko‘rgazmali
targ‘ibot vositalarining davlat tili
to‘g‘risidagi qonunchilik
talablariga rioya etilishi
choralarini ko‘rish masalalari
muhokama qilindi.
Maqsad O‘zbekiston
Respublikasi Bosh vaziri
tomonidan tasdiqlangan “O‘zbek
tilining davlat tili sifatidagi nufuzi
va mavqeini tubdan oshirish
bo‘yicha chora-tadbirlar dasturi”
hamda 2022-yil 18-maydagi
ko‘rsatmasida belgilangan
topshiriqlarning vazirlik tizimida
ijrosini tashkil va ta’min etishdan
iborat.](/data/documents/ddf6427d-bb91-4a79-9feb-b3e9da35cb85/page_16.png)
![Mustaqillik yillarida ona tilimizni tom
ma’noda davlat tiliga aylantirish yo‘lida
katta chora-tadbirlar amalga oshirildi.
Shu o‘rinda bir fikrga e’tiboringizni
qaratmoqchiman. Hozirgi kunda
Yer yuzida 7 mingdan ziyod til mavjud
bo‘lsa, ularning faqat 200 ga yaqini
davlat tili yoki rasmiy til maqomiga ega.](/data/documents/ddf6427d-bb91-4a79-9feb-b3e9da35cb85/page_17.png)
![•
Shu nuqtai nazardan qaraganda,
o‘zbek tiliga davlat tili maqomini
huquqiy jihatdan muhrlab bergan
mazkur qonunning xalqimiz
hayotidagi o‘rni va ahamiyati
beqiyosdir.
•
Bu tarixiy voqeadan so‘ng lotin
yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosini
joriy etish haqida yana bir muhim
qonun qabul qilindi.](/data/documents/ddf6427d-bb91-4a79-9feb-b3e9da35cb85/page_18.png)
![2020–2030-yillarda
o‘zbek tilini rivojlantirish
va til siyosatini
takomillashtirish
konsepsiyasi (keyingi
o‘rinlarda —
Konsepsiya) O‘zbekiston
Respublikasi
Prezidentining 2019-yil
21-oktabrdagi “O‘zbek
tilining davlat tili
sifatidagi nufuzi va
mavqeyini tubdan
oshirish chora-tadbirlari
to‘g‘risida”gi PF-5850-
son Farmoni ijrosini
ta’minlash maqsadida
ishlab chiqilgan.](/data/documents/ddf6427d-bb91-4a79-9feb-b3e9da35cb85/page_19.png)
![](/data/documents/ddf6427d-bb91-4a79-9feb-b3e9da35cb85/page_20.png)
![E' TIBORINGIZ
UCHUN RAXMAT!](/data/documents/ddf6427d-bb91-4a79-9feb-b3e9da35cb85/page_21.png)
O ' Z B E K I S T O N R E S P U B L I K A S I P R E Z I D E N T I N I N G " O ' Z B E K T I L I N I N G DAV L AT T I L I S I FAT I DAG I N U F U Z I VA M AV Q E I N I T U B DA N O S H I R I S H C H O R A L A R I TO ' G ' R I S I DA" G I FA R M O N M A Z M U N - M O H I YAT I
O ‘ Z B E K T I L I N I N G D A V L A T T I L I S I F A T I D A G I N U F U Z I V A M A V Q E Y I N I T U B D A N O S H I R I S H C H O R A - T A D B I R L A R I T O ‘ G ‘ R I S I D A Xalqimizning ko‘p asrlik madaniy, ilmiy-ma’rifiy va badiiy tafakkuri, intellektual salohiyatining yorqin va bebaho mahsuli bo‘lgan o‘zbek tili jahondagi boy va qadimiy tillardan biridir. O‘zbekistonda 1989-yil 21- oktabrda el-yurtimiz asrlar davomida orzu qilib, intilib va kurashib kelgan davlat tili haqidagi qonunning qabul qilinishi mamlakat suvereniteti va mustaqilligi sari qo‘yilgan dastlabki dadil qadam edi. Aynan ana shu tarixiy hujjatga binoan o‘zbek tili mustahkam huquqiy asos va yuksak maqomga ega bo‘ldi.
Bugun O‘zbekistonim iz “Milliy tiklanishdan — milliy yuksalish sari” degan bosh tamoyil asosida taraqqiyotning yangi, yanada yuksak bosqichiga ko‘tarilmoqda. Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli islohotlar jarayonida davlat tilining hayotimizdagi o‘rni va nufuzi tobora oshib bormoqda. Istiqlol yillarida ona tilimiz tom ma’noda davlat tiliga aylanib, xalqimizni yurtimizda erkin va ozod, farovon hayot qurishdek buyuk marralarga safarbar etadigan beqiyos kuch sifatida maydonga chiqdi.
O‘zbek tili siyosiy-huquqiy, ijtimoiy-iqtisodiy, ma’naviy- ma’rifiy jabhalarda faol qo‘llanib, xalqaro minbarlarda baralla yangramoqda. Xorijiy mamlakatlarda tilimizga e’tibor va uni o‘rganishga qiziqish kuchaymoqda. Bugungi globallashuv davrida har bir xalq, har qaysi mustaqil davlat o‘z milliy manfaatlarini ta’minlash, bu borada avvalo o‘z madaniyatini, azaliy qadriyatlarini, ona tilini asrab- avaylash va rivojlantirish masalasiga ustuvor ahamiyat qaratishi tabiiydir.
O ‘ Z B E K T I L I N I N G X A L Q I M I Z I J T I M O I Y H A Y O T I D A V A X A L Q A R O M I Q Y O S D A G I O B R O ‘ - E ’ T I B O R I N I T U B D A N O S H I R I S H , U N I B - O ‘ S I B K E L A Y O T G A N Y O S H L A R I M I Z N I V A T A N P A R V A R L I K , M I L L I Y A N ’ A N A V A Q A D R I Y A T L A R G A S A D O Q A T , U L U G ‘ A J D O D L A R I M I Z N I N G B O Y M E R O S I G A V O R I S L I K R U H I D A T A R B I Y A L A S H , M A M L A K A T I M I Z D A D A V L A T T I L I N I T O ‘ L A Q O N L I J O R I Y E T I S H N I T A ’ M I N L A S H M A Q S A D I D A : 1. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalari, Madaniyat vazirligi, O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi, Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi, O‘zbekiston Yoshlar ittifoqi, O‘zbekiston Xotin- qizlar qo‘mitasi, “Taraqqiyot strategiyasi” markazi va keng jamoatchilikning o‘zbek tiliga davlat tili maqomi berilgan kun — 21-oktabr sanasini “O‘zbek tili bayrami kuni” deb e’lon qilish to‘g‘risidagi taklifi ma’qullansin. 2. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tuzilmasida xodimlarining umumiy cheklangan soni 9 ta shtat birligidan iborat Davlat tilini rivojlantirish departamenti tashkil etilsin va uning tuzilmasi ilovaga muvofiq tasdiqlansin.