O‘ZBEKISTONNING ILK O‘RTA ASRLAT DAVRI YODGORLIKLARINI O‘RGANOSHDA XALQARO HAMKORLIK
O ‘ ZBEKISTONNING ILK O ‘ RTA ASRLAT DAVRI YODGORLIKLARINI O ‘ RGANOSHDA XALQARO HAMKORLIK
REJA : 1 Ilk o ‘ rta asrlar davri yodgorliklari 2 Ilk o ‘ rta asrlar davri yodgorliklarida xalqaro hamkorlik
• Xalqaro hamkorlik • Respublikamizning mustaqillikni qo‘lga kiritgandan so‘ng Milliy arxeologiya markazi faoliyatida keng xalqaro aloqalar va ular asosida olib borilayotgan ekspeditsiya va loyihalar muhim o‘rin egalladi.Bugungi kunda Markaz olimlari Fransiya, Italiya, Rossiya (Novosibirsk, Sankt-Peterburg), Yaponiya, AQSH va Xitoy va boshqa xorijiy davlatlar mutaxassislar bilan arxeologik tadqiqotlar olib bormoqda
• Qadimda va o‘rta asrlarda Markaziy Osiyo sivilizatsiyasi”-loyiha Fransiya ilmiy tadqiqotlar Milliy Markazi (CNRS) bilan hamkorlikda olib bormoqda. Izlanishlar 1989 yildayoq boshlanib, arxeologik izlanishlar Afrosiyob (Samarqand Sug‘dining poytaxti) va Ko‘ktepa (eng qadimiy shahar markazlardan biri, antik avtorlar tomonidan qayd etishgan Basileya) yodgorliklarida olib borilgan. Loyiha rahbarlari O‘zbekiston tomondan M.XIsamiddinov, M.A.Reutova va Fransiya tomondan F.Grene, K.Rapen. Afrosiyobdagi birgalikdagi izlanishlar natijasida, qadim shaharning mukammal stratigrafiyasi aniqlandi va qadimgi sug‘diy davriga oid qatlamlar aniqlandi. Qo‘lga kiritilgan ma’lumotlar Samarqand shahrining 2750 yillik yoshini belgilashda hal qiluvchi rol o‘ynadi. Ekspeditsiya tomonidan qo‘lga kiritilgan yana bir muhim topilma Arkdagi saroy kompleksida aniqlangan Qoraxoniylar davriga oid devoriy suratlar hisoblanadi. Zera ilk o‘rta asrlarga oid devoriy suratlar ancha mashhur bo‘lsada, ammo islom davriga oid tasviriy san’at namunalari O‘rta Osiyo mintaqasida yagona hisoblanadi. Ko‘ktepa yodgorligida olib borilgan tadqiqotlar uni ikki qismdan: hukmdor saroyi va shahristondan iborat ekanligi aniqlandi. Shimoliy-g‘arbiy qismida otashparastlar ibodatxonasi joylashgan shaharning qadimiy asoslari er. avv. XIII-X asrlarga oid bo‘lganligi isbotlandi. Keyingi yillarda O‘zbek-Fransuz ekspeditsiyasining asosiy e’tibori uzoq yillik arxeolgik tadqiqotlar davomida qo‘lga kiritilgan topilmalarni tahlil qilish, nashr etish va muzeylashtirishga qaratilgan.
• Buxoro voxasining o‘zlashtirilishi, moddiy madaniyati va urbanizatsiya jarayonlari antik va o‘rta asrlarda”– loyiha (Fransiya) Luvr muzeyi bilan hamkorlikda olib boriladi. Arxeologik tadqiqotlar 2010 yilda boshlanib, xalqaro ekspeditsiyaning e’tibori Buxoro voxasining yirik shahar markazlari-Poykend va Romitonga qaratilgan. Loyixa raxbarlari-J.K.Mirzaaxmedov, Rokko Rante. Arxeologik qazishmalar natijasida Poykend shahri, Shahriston qismida kechgan xayot tarzi, moddiy madaniyati va arxitekturasiga oid qiziqarli ma’lumotlar qo‘lga kiritilgan. Xom g‘ishtdan tayyorlangan dastlabki monumental arxitektura namunalariga Markaziy Osiyoda o‘ziga xos bo‘lgan karvonsaroylar misol bo‘lib, ular Buyuk ipak yo‘lining gullab-yashnashini va ushbu yo‘lda joylashgan “savdogarlar shahri”-Poykendning o‘rnini ko‘rsatib beradi.