logo

OILALAR BILAN ISHLASHNING AXLOQIY TAMOYILLARI.

Загружено в:

23.04.2024

Скачано:

0

Размер:

2791.82421875 KB
OILALAR BILAN ISHLASHNING 
AXLOQIY TAMOYILLARI.  MUNDARIJA
•
KIRISH
•
OILADA OTA-ONALAR VA 
BOLALARNING SALBIY 
MUNOSABATLARINI BARTARAF 
ETISH ASOSLARI
•
OILAVIY TARBIYADAGI XATOLARNI 
TUZATISH BO'YICHA TUZATISH 
ISHLARI   KIRISH
•
Ma’lumki, mamlakatimiz rivojlanishining hozirgi yangi 
bosqichi oilaviy tarbiyada milliy qadriyatlardan 
foydalanishning zamonaviy mezonlarini o‘rtaga 
tashlamoqda. Oiladagi ma’naviy muhit axloqiy tarbiya 
o‘chog‘i sifatida milliy axloq va tarbiyaning o‘ziga xos 
xususiyatini shakllantiradi. Oila muhiti bilan aloqaga 
kirishish jarayonida xulq-atvor me’yorlari, ma’naviy-
ijtimoiy va madaniy tushuncha hamda tasavvurlar, yangi-
yangi qiziqish va ehtiyojlar egallanib ijtimoiy muhitda 
rivojlanib boradi. Shaxsning ma’naviy shakllanishiga ta’sir 
etuvchi omillar to‘g‘risida gapirilganda, birinchi navbatda, 
shaxsning o‘zi, ikkinchidan, mikro muhit, uchinchidan 
mezo muhit va to‘rtinchi navbatda, jamiyat va undagi 
siyosiy, ideologik, madaniy-ma’rifiy, iqtisodiy sohalarning 
umumiy holatini namoyon bo‘ladi. OILA MUHITI BARQARORLIGIDA MA’NAVIY-AXLOQIY TARBIYA 
MUAMMOSI
•
Inson va boshqa tirik jonzotlar har birining hayot muhiti uning o‘y 
fazosidan boshlab ijtimoiy muhit va yashaydigan muhitigacha bo‘lgan 
sharoit hisoblanadi. Muhit – bu odamlarga ta’sir ko‘rsatadigan tashqi 
voqealarning yig‘indisi sifatida insonni o‘rab turgan, uning 
dunyoqarashi, kayfiyati, ruhiyati, orzu-umidlari va xulq-atvoriga 
bevosita ta’sir etadigan tashqi olam. Muayyan muhit turli ko‘rinish va 
shakllarda namoyon bo‘ladi. Shaxs qaysi jamiyatda yashasa, o‘sha 
jamiyat hayotida mavjud bo‘lgan va bo‘layotgan qonun qoidalarga 
asosan kamol topadi. Shu jamiyatdagi moddiy, ma’naviy va madaniy 
boyliklardan bahramand bo‘ladi, shuningdek, mazkur boyliklarni 
yaratishda ishtirok etadi. Jamiyatda yaratilgan moddiy, ma’naviy va 
madaniy boyliklar rivojlanish darajasiga ko‘ra shaxs kamolotiga o‘ziga 
xos ta’sir ko‘rsatadi. O‘z-o‘zidan rivojlanish yuksak bo‘lsa, u shaxsga 
o‘zining ijobiy ta’sirini ko‘rsatadi va shaxs faoliyati davomida mehnati 
orqali o‘z moddiy, ma’naviy va madaniy boyligini yaratish jarayonida 
ongini, dunyoqarashini, hayotini, turmush tarzini ham yaxshilab boradi.	
  OILAVIY MUNOSABATLAR TURLARI
•
Ota-onalar va bolalar o'rtasida juda yaqin, do'stona munosabatlar 
mavjud bo'lgan oilalar. Bu muhit barcha oila a'zolari uchun qulaydir, 
chunki ota-onalar o'z o'g'li yoki qizining hayotining faqat boshqa 
oilalarda shubhali bo'lgan tomonlariga ta'sir qilish imkoniyatiga ega
•
Do'stona muhit mavjud bo'lgan oilalar. Ota-onalar farzandlarining 
rivojlanishini kuzatib boradilar, ularning hayoti bilan qiziqadilar va 
o'zlarining madaniy imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda ularga 
ta'sir o'tkazishga harakat qiladilar.
•
  Ota-onalar farzandlarining ta'lim olishi va kundalik hayotiga 
etarlicha e'tibor beradigan oilalarning katta guruhi, ammo bu 
ularning barchasi. Bu bolalar hayoti uchun zarur bo'lgan hamma 
narsaga ega: kiyim-kechak, audio, video jihozlar va boshqalar. 
Bunday oilalardagi bolalarning alohida xonasi bor, lekin qimmatbaho 
mebellar bor, u qat'iy tartibga solingan va uni ko'chirish yoki qayta 
tartibga solish imkoni yo’q.   OILAVIY MUNOSABATLAR TURLARI
•
Shunday oilalar borki, bola kuzatuvda bo‘ladi, unga ishonmaydi, 
tajovuz qiladi. Bunday oilalarda katta yoshdagi bolalar va ota-onalar 
o'rtasida doimo ziddiyat mavjud. Ba'zan yashirin, vaqti-vaqti bilan 
ajralib turadi.
•
Bu oilalarning ahvoli og'ir. Bu erda bolalar va ota-onalar o'rtasida 
g'ayritabiiy munosabatlar mavjud. Atmosfera keskin, antisosyal, 
bunday oilalarda ota-onalardan biri yoki ikkalasi ham ichishadi. 
Bunday oilaning ta'siri zararli - bu o'smirlar orasida ko'plab 
jinoyatlarga sabab bo'ladi.
Yuqoridagilardan xulosa qilishimiz mumkinki, bolaning oiladagi 
mavqei asosan undagi muhit bilan belgilanadi. Agar u ota-onasining 
sevgisini his qilsa, ular unga ehtiyotkorlik bilan munosabatda 
bo'lishadi, lekin bezovtalanmaydilar, demak, bola uchun o'sishning bu 
qiyin davri muammosiz, muammosiz o'tadi. Va aksincha, agar o'smir 
o'zini tashlandiq va keraksiz his qilsa, unda boshqalarga nisbatan 
qo'pollik, xudbinlik va tajovuzkorlik paydo bo'ladi. IJTIMOIY O'QITUVCHINING OILA BILAN ISHLASH METODIKASI
•
Zamonaviy  jamiyat  oila  doirasini  ota-onalar  va  bolalar 
bilan  cheklashga  harakat  qiladi.  Bunday  oilada  butun  hayot 
bolalarning  injiqliklariga  bo'ysunadi,  bola  ota-onasining 
haddan  tashqari  g'amxo'rligi  va  mehrini  his  qilib,  yopiq  va 
bo'g'iq  muhitdan  chiqishga  harakat  qiladi,  u  ko'chaga  tortiladi. 
Ota-onalar  o'z  farzandlari  bilan  munosabatlarni  qanday 
qurishni  bilishmaydi  va  boshqa  qarindoshlar  bilan  aloqa 
zaiflashadi.  Farzandlaringizni  tor  muloqot  doirasida 
cheklamaslik  uchun  qarindoshlar  bilan  munosabatlarni  saqlab 
qolish va mustahkamlash kerak. Bolani nafaqat ota-onasi, balki 
onasi tarbiyalashi kerak, uni hayotdan ajratib bo'lmaydi. OILADAGI IJTIMOIY VA PEDAGOGIK FAOLIYAT UCHTA ASOSIY KOMPONENTNI 
O'Z ICHIGA OLADI 
Oilalarga ijtimoiy-pedagogik yordam
Ta'lim - tarbiya va ta'lim Psixologik - qo'llab-
quvvatlash va tuzatish Vositachi - tashkilot,
muvofiqlashtirish,
xabardor qilish BIRINCHI BOB BO‘YICHA XULOSALAR
•
Har bir oila muhitida saxovat, yaxshilik, karamlilik, halimlik shakllantirilsa, bu 
istiqbolda jamiyat muhiti mo tadilligini, istiqbolini ta’minlaydi. Bilamizki, karamli ʻ
inson nafaqat yaxshi xulqlar bilan bezanadi, balki el manfaatini o‘z manfaatidan 
ustun qo‘ya oladi. Oila muhitida shakllantirilgan halimlik asosida shaxs-xulq 
atvorida afv (kechirimlilik); murosa (kelishuvchanlik); muloyimlik (mo tadillik) 	
ʻ
kabi hulqiy sifatlar shakllantiriladi.	
  Demak, o‘zligida halimlik fazilati bo‘lgan kishi 
ruhan kuchli inson hisoblanadi. Halimlik shaxs-xulq atvoridagi nodonlikka qarshi 
xushxulqlikdir va ushbu fazilat kishini tinchliksevar inson sifatida voyaga yetkazadi. 
Or-nomus va andisha insonning xulq-atvorida, e’tiqod-iymonida, yurish-turishida, 
fikr-mulohazasida namoyon bo‘ladi. Or-nomusli va andishali kishi qat’iy intizom 
egasi bo‘ladi.	
  OILALARGA SALBIY BOLA-OTA-ONA MUNOSABATLARINI BARTARAF 
ETISHDA IJTIMOIY-PEDAGOGIK YORDAM" DASTURI
•
Ish  oldidan  qo'yilgan  gipotezani  tasdiqlash  uchun:  "Bolani  tarbiyalash  muammosini 
hal  qilish  quyidagilarga  qaratilgan  chora-tadbirlar  majmuini  amalga  oshirish  sharti  bilan 
mumkin:
•
-oilaga axborot yordamini ko'rsatish;
•
-maktab  sharoitida  oilalar  bilan  ishlash  uchun  tuzilgan  algoritm  asosida  ijtimoiy 
o'qituvchining  rahbarligi  va  tashkiliy  yordami  bilan  oilalarda  ta'lim  buzilishlarining  oldini 
olishni  tashkil  etish,  biz  haqiqatni  hisobga  olgan  holda  "Bolalarga  ijtimoiy-pedagogik 
yordam"  dasturini  taklif  qildik.  Ijtimoiy  noqulaylikning  paydo  bo'lishining  asosi  "bola-ota-
ona  munosabatlari"  tizimidagi  o'zaro  munosabatlarning  buzilishidir.  Ta'lim  va 
rivojlantiruvchi  ta'lim  -  bu  bolalar  va  o'smirlarning  tarbiyasi  yoki  ijtimoiy  muhitining 
xususiyatlariga  ko'ra  zaiflashgan,  lekin  ularning  rivojlanishi  uchun  zarur  bo'lgan  individual 
aqliy  funktsiyalari,  qobiliyatlari,  ko'nikmalari  va  oilaviy  kompetentsiyalarini  rivojlantirish, 
shakllantirishga  qaratilgan  tuzatish  va  tarbiyalash  usullaridan  foydalanish.  har  xil  faoliyat 
turlarida shaxsning o'zini muvaffaqiyatli amalga oshirishi. "OILALARGA SALBIY BOLA-OTA-ONA MUNOSABATLARINI BARTARAF 
ETISHDA IJTIMOIY-PEDAGOGIK YORDAM" DASTURINING 
SAMARADORLIGINI TAHLIL QILISH.
•
Maktabning maqsadlari: o'quvchilarning intellektual, jismoniy va 
estetik rivojlanishining yuqori darajasiga erishish, o'z faoliyatini 
umuminsoniy qadriyatlarga yo'naltiradigan axloqiy shaxsni tarbiyalash, 
maktab o'quvchilarga bilim tizimini o'zlashtirish imkoniyatini ham 
beradi. tabiat, jamiyat, inson va mustaqil faoliyat usullari haqida, bunga 
qo'shimcha ravishda Maktab har kimga o'z qobiliyati va kasbiga 
muvofiq ta'limni davom ettirish uchun teng imkoniyatlarni taqdim 
etadi.
•
Maqsadlardan kelib chiqqan holda, maktabning vazifalari 
quyidagilardan iborat: boshlang'ich, asosiy va to'liq umumiy ta'lim 
bosqichlarida umumta'lim dasturlari va davlat standartlarini, 
shuningdek qo'shimcha ta'lim dasturlarini amalga oshirish, shuningdek, 
maktabgacha ta'lim muassasalarining maktabgacha ta'lim 
muassasalarini rivojlantirish uchun eng qulay shart-sharoitlarni 
yaratish. talabaning aqliy, axloqiy, hissiy va jismoniy rivojlanishi, 
uning qobiliyatlarini rivojlantirish UMUMIY   XULOSALAR  
•
Hozirgi  bosqichda  oila  faoliyatidagi  mavjud  muammolar  jamiyatdan  yordam  olish  zarurligini  taqozo 
etmoqda. Pedagogik adabiyotlar tahlili, ayrim tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, bu oila bilan tashkil etilgan ijtimoiy 
(yoki ijtimoiy-pedagogik) ish orqali mumkin.
•
Darhaqiqat,  agar  oila  turli  sabablarga  ko'ra  yoki  ijtimoiy  tuzilmaviy  nuqsonlar,  uning  quyi  tizimlaridagi 
munosabatlarning  deformatsiyasi,  mos  yozuvlar  guruhining  salbiy  ta'siri,  rol  funktsiyalarining  buzilishi  tufayli 
o'zining  etakchi  funktsiyasini  -  bola  shaxsining  birlamchi  asosiy  sotsializatsiyasini  bajarmasa,  2001-2010 
yillardagi  bolalarning  ijtimoiy-siyosiy  rivojlanishiga  sabab  bo'ladi.  va  hokazo),  keyin  ma'lum  bir  maqsad  uchun 
uni tashqaridan ta'sir qilish kerak: uning ishlashiga zarur tuzatishlar kiritish, ya'ni. o'zgarishlar kiriting. ADABIYOT
1. O zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  Farmoni  “Yoshlar  –  kelajagimiz”  Davlat  dasturi  to g risida.ʻ ʻ ʻ   Qonun  hujjatlari 
ma lumotlari milliy bazasi, 28.06.2018 y., 06/18/5466/1527-son
ʼ
2. Abdurauf Fitrat. Oila yoki oila boshqarish tartiblari. T.: Ma naviyat, 2000. B-83.	
ʼ
3. Ochilova  B.M.  Ajdodlar  merosiga  ixlosmandlik  va  shaxs  ma naviy-axloqiy  kamoloti.:  F.f.d-ri  ilmiy  darajasini  olish  uchun 	
ʼ
yozilgan Avtor…..f. – Toshkent: O zMU, 2005. – 22 b.	
ʻ
4. Saifnazarov I. Ma naviy barkamollik va siyosiy madaniyat. – Toshkent: Sharq, 2001. –	
ʼ
5. Buyanov M.I. Disfunktsional oiladan chiqqan bola: Bolalar psixiatrining eslatmalari. M., 1988 yil
6. Varga A. Ya. Tizimli oilaviy psixoterapiya.  Ma'ruza kursi. Sankt-Peterburg, 2001 yil
7. Vasilkova Yu.V. Ijtimoiy o'qituvchining metodikasi va ish tajribasi: Oliy o'quv yurtlari talabalari uchun darslik. – M., 2001 yil

OILALAR BILAN ISHLASHNING AXLOQIY TAMOYILLARI.

MUNDARIJA • KIRISH • OILADA OTA-ONALAR VA BOLALARNING SALBIY MUNOSABATLARINI BARTARAF ETISH ASOSLARI • OILAVIY TARBIYADAGI XATOLARNI TUZATISH BO'YICHA TUZATISH ISHLARI

KIRISH • Ma’lumki, mamlakatimiz rivojlanishining hozirgi yangi bosqichi oilaviy tarbiyada milliy qadriyatlardan foydalanishning zamonaviy mezonlarini o‘rtaga tashlamoqda. Oiladagi ma’naviy muhit axloqiy tarbiya o‘chog‘i sifatida milliy axloq va tarbiyaning o‘ziga xos xususiyatini shakllantiradi. Oila muhiti bilan aloqaga kirishish jarayonida xulq-atvor me’yorlari, ma’naviy- ijtimoiy va madaniy tushuncha hamda tasavvurlar, yangi- yangi qiziqish va ehtiyojlar egallanib ijtimoiy muhitda rivojlanib boradi. Shaxsning ma’naviy shakllanishiga ta’sir etuvchi omillar to‘g‘risida gapirilganda, birinchi navbatda, shaxsning o‘zi, ikkinchidan, mikro muhit, uchinchidan mezo muhit va to‘rtinchi navbatda, jamiyat va undagi siyosiy, ideologik, madaniy-ma’rifiy, iqtisodiy sohalarning umumiy holatini namoyon bo‘ladi.

OILA MUHITI BARQARORLIGIDA MA’NAVIY-AXLOQIY TARBIYA MUAMMOSI • Inson va boshqa tirik jonzotlar har birining hayot muhiti uning o‘y fazosidan boshlab ijtimoiy muhit va yashaydigan muhitigacha bo‘lgan sharoit hisoblanadi. Muhit – bu odamlarga ta’sir ko‘rsatadigan tashqi voqealarning yig‘indisi sifatida insonni o‘rab turgan, uning dunyoqarashi, kayfiyati, ruhiyati, orzu-umidlari va xulq-atvoriga bevosita ta’sir etadigan tashqi olam. Muayyan muhit turli ko‘rinish va shakllarda namoyon bo‘ladi. Shaxs qaysi jamiyatda yashasa, o‘sha jamiyat hayotida mavjud bo‘lgan va bo‘layotgan qonun qoidalarga asosan kamol topadi. Shu jamiyatdagi moddiy, ma’naviy va madaniy boyliklardan bahramand bo‘ladi, shuningdek, mazkur boyliklarni yaratishda ishtirok etadi. Jamiyatda yaratilgan moddiy, ma’naviy va madaniy boyliklar rivojlanish darajasiga ko‘ra shaxs kamolotiga o‘ziga xos ta’sir ko‘rsatadi. O‘z-o‘zidan rivojlanish yuksak bo‘lsa, u shaxsga o‘zining ijobiy ta’sirini ko‘rsatadi va shaxs faoliyati davomida mehnati orqali o‘z moddiy, ma’naviy va madaniy boyligini yaratish jarayonida ongini, dunyoqarashini, hayotini, turmush tarzini ham yaxshilab boradi.

OILAVIY MUNOSABATLAR TURLARI • Ota-onalar va bolalar o'rtasida juda yaqin, do'stona munosabatlar mavjud bo'lgan oilalar. Bu muhit barcha oila a'zolari uchun qulaydir, chunki ota-onalar o'z o'g'li yoki qizining hayotining faqat boshqa oilalarda shubhali bo'lgan tomonlariga ta'sir qilish imkoniyatiga ega • Do'stona muhit mavjud bo'lgan oilalar. Ota-onalar farzandlarining rivojlanishini kuzatib boradilar, ularning hayoti bilan qiziqadilar va o'zlarining madaniy imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda ularga ta'sir o'tkazishga harakat qiladilar. • Ota-onalar farzandlarining ta'lim olishi va kundalik hayotiga etarlicha e'tibor beradigan oilalarning katta guruhi, ammo bu ularning barchasi. Bu bolalar hayoti uchun zarur bo'lgan hamma narsaga ega: kiyim-kechak, audio, video jihozlar va boshqalar. Bunday oilalardagi bolalarning alohida xonasi bor, lekin qimmatbaho mebellar bor, u qat'iy tartibga solingan va uni ko'chirish yoki qayta tartibga solish imkoni yo’q.