Pedagogik qobilyat turlari

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

75.4521484375 KB

Скачать

Mavzu: Pedagogik qobilyat – pedagogik
mahoratning asosi sifatida
Reja:
1.Pedagogik qobiliyat haqida tushuncha.
2.Pedagogik qobiliyatning turlari.
3.Pedagogik qobiliyatning asosiy sifatlari.

Qobiliyat - shaxsning individual-psixologik xususiyati bo‘lib,
muay yan faoliyat yuzasidan layoqati va ishni muvaffaqiyatli
amalga oshirish subyektiv shart-sharoitini ifodalovchi individual
psixik sifatlar yig'indisidir
Qobiliyatni inson tug'ma, tabiat in’omi sifatida tayyor holida
olmay
di, balki hayotiy faoliyati davomida shakllantiradi.
Qobiliyat bu
Shaxsning biror faoliyat yuzasidan
bilim, ko‘nikma va malakalarni
boshqalarga nisbatan tez va oson
o‘zlashtirishi bilan bog‘liq bo‘lgan
psixologik xususiyatdir

Govard Gardner qobiliyatlarni intellektlar to’plami deb atadi va
uning yettita jihatini ajratib ko'rsatdi. Biz intellektning ushbu jihatlaridan
oltitasini o‘qituvchi pedagogik mahoratini takomillashdrish nuqtai naza-
ridan tahlil qilishimiz mumkin. Psixolog olim Olga Matyeeva ushbu
jihatlarni psixologik texnologiya bilan kuchaytirib modifikatsiyalaydi va
o'qituvchining kasbiy faoliyatida muhim ahamiyat kasb etishini ta’kid
lab, quyidagi qobiliyatlami ko‘rsatib o'tadi.
1.Muloqot qilish (kommunikativ) qobiliyati.
2.Voqealami oldindan ko'ra olish qobiliyati
3.Eshitish va his qilish.
4. Kinestetik (teri-muskul) qobiliyat.
5. Mantiqiy qobiliyat
6. Shaxsning ichki qobiliyati.

1.Muloqot qilish (kommunikativ) qobiliyati . O'qituvchi o'quvchilar
bilan dars va darsdan tashqari jarayonlarda, sinfda ijobiy ruhiy iqlim yarata oladi.
2.Voqealami oldindan ko'ra olish qobiliyati Ushbu qobiliyat turi
har bir o'qituvchining sergakligida, o'quvchilarning ruhiyatini, ichki dunyosini k о' ra
olishida namoyon bo'ladi. Shunda о ' qituvchi kim nima- ga qodir ekanligini oldindan
bashorat qila oladi.
3. Eshitish va his qilish qobiliyati. Bunday qobiliyatga ega bo‘Igan insonlar
musiqani sevishadi, ohangni yaxshi his qilishadi, deklamatsiya asosida proza va
poeziyani yaxshi о ' qishadi, eshitgan narsasini xotirada saqlaydi, ayniqsa, she 'r va
qo'shiqlarni sevib tinglaydi.
4. Kinestetik (teri-muskul) qobiliyat. О ' qituvchining о ' z xatti harakatlarini
muvofiqlashtirish qobiliyati, harakat ohangini his qilgan holda yo‘naltiradi, vaqtni
harakat sur’ati bilan his qiladi, о' zi uchun maishiy qulayliklarni yarata oladi, hayot
marhamatlaridan rohatlanishni biladi.
5. Mantiqiy qobiliyat. Falsafiy mulohazalar yuritishni, raqamlarni
matematikani, murakkab masalalarni hal qilishni sevadi, sababiyat va oqibat
natijalarini tushunish malakasiga ega, voqelikda asosiylikni ikkinchi darajalisidan
ajrata oladi;
6. Shaxsning ichki qobiliyati . О‘ z-o‘zini mukammal bilishi, tushunishi va his qilish
qobiliyati, erkin shaxsda ichki qobiliyat mukamma rivojlanadi, irodasi
mustahkam,qat ’iyatli, har qanday vaziyatda о ' zfikr mulohazasini erkin bayon eta
oladi.

Pedagogik qobiliyat- pedagogning
pedagogik faoliyatni boshqara
olish imkoniyatini va shu faoliyat
bilan muvaffaqqiyatli shug’ullana
olishini shuningdek pedagogik
jarayonlarni tashkil etish
borasidagi xususiyatlarining
komponentlaridir .

Pedagogikada o'qituvchi qobiliyati - bu
imkoniyatdir, uning mohirligi zaruriy darajasi
faqatgina o'qitish va tarbiyalash jarayonida takomil
lashib boradi va yutuqlarga erishishida zamin
yaratadi. Tug'ma qobiliyatlar zehn deyiladi.
Iqtidor, iste’dod, daholik - insonning ijodiy
faoliyati jarayonida erishiladigan qobiliyatlaming
rivojlanish bosqichlari hisob

lanadi. Qobiliyatlar xarakter kabi, shaxsning
faqatgina ma’lum faoliyatidagina mavjud bo'lgan
sifatlaridir .

Pedagogik qobilyatlar o’z funksiyasiga ko’ra umumiy va
maxsus turlarga bo‘linadi.
Umumiy qobiliyatlar mavjud bo‘lganda o‘qituvchi o‘z
pedagogik kasbiy faoliyatini mukammal egallab, mohirona olib
borish bilan birga, boshqa turli xil faoliyatlar bilan ham
muvaffaqiyatli shug‘ullanadi.
Umumiy qobiliyatga ega bo‘lgan o'qituvchilar ta’lim-tarbiya
jarayonida har qanday qiyinchilik va ziddiyatlami
qiynalmasdan bartaraf etadilar.
Maxsus qobiliyatga ega bo‘lgan o'qituvchilar faqat o'zlari
egallagan kasbiy yo'nalishlari bo‘yicha muayyan faoliyat bilan
muvaffaqiyatli shug‘ullanadi!ar.

Pеdagogik qobiliyat t urlari :
1. Did a ktik
2. Aka d em ik
3. Per septiv
4. Kom m u n ika tiv
5. Ta sh kilotch ilik
6. Psix ologik t ashx is
7. Diqqat ni t aqsimlash
8. Tashabbusga, ijodga
ilhomlant irish
9. Gnost ik
10. Konst r ukt ivlik

1. Did aktik qobiliyat
(oson yo‘l bilan murakkab bilimlarni tushuntirish)
ya’ni o’quvchilar bilan muloqot qilishida pedagogning ta’lim,
tarbiyaviy hamda metodlarni chuqur o’zlashtirgan holda dars
berish qobiliyatidir
2. Akadеmik qobiliyat
(barcha fanlar yuzasidan muayyan bilimga ega bo‘lish )
O’qituvchi o’z fanini va boshqa fanlarni chuqur bilishida va
o’zlashtirishda namoyon etishidir
3. Pеrsеptiv qobiliyat
(qisqa daqiqalarda auditoriya holatini idrok qila olish
fazilati); tashqi olamni va muhitni sezish, idrok etish ya’ni
kuzatishda muhim ahamiyatga ega.
O’qituvchi o’quvchining psixologiyasini va psixik holatini
o’ziga singdirib idrok etadi.

4. Kommunikativ , n utqiy qobiliyat
( ixcham, ma'noli, ohangdor, muayyan ritm chastotaga ega bo‘lgan
nutq, nutqning jarangdorligi, uning pauza, mantiqiy urg‘uga rioya
qilishi); O’qituvchining pedagogik jamoa va ota- onalar bilan o’zaro
muloqotga kirishishida muhim bo’lib, bunda o’qituvchi muomala
madaniyatini muntazam o’zida singdirib shakllantirib borishi
lozim.
5. Tashkilotchilik qobiliyati ---
( sinf guruhi yoki kursni uyushtirish
va uni boshqarish istе'dodi); ya’ni sinf o’quvchilarining o’qituvchi
tomonidan turli jamoat ishlariga va to’garaklarga jalb qila olishida
namoyon bo’ladi
6. Psixologik tashxis
(diagnoz) qobiliyati
(insonning kеlajagini oqilona tasavvur qilish bashorati);
tarbiyalanuvchilar-da qanday fazilatlar-ni taraqqiy ettirish
lozimligini oldindan aytib bera olishidir.

7. Diqqatni taqsimlash qobiliyati
(birnеcha ob'еktlarga bir vaqt ning o‘zida
ongini qarata olish ); O’qituvchida diqqat-ning barcha xusu-
siyatlari : hajmi , idora qilinishi, safarbarligi taraqqiy
etgan bo’lishimuhimdir.
8.Ta shabbusga, ijodga ilhomlan - tirish qobiliyati;
Bilim oluvchi-larni tashabbus-korlikka , ijodga yo’naltirish va
ijodkorlikni shakllantirish.
9.Gnostik qobiliyat -
tadqiqotga layoqatlilik(yangilik yarataolish) ya’ni O’qituvchi o’z fanini
chuqur bilishi amaliyotda namoyon etishiva yangilik yarataolishidir.
10.Konstruktiv qobiliyat-
O’qituvchining o’quv tarbiyaviy faoliyatini puxta rejalashtirishiasosida
yuzaga keladigan kasbiy pedagogik vaziyat bosqichlarini oldindan ko’ra
olishi.

Pedagogik qobiliyatning asosiy sifatlari:
1. O'z kasbiga muhabbat, o'quvchilarni seva olishi.
2. Mutaxassislik fanini mukammal bilishi, unga
qiziqishi.
3. Pedagogik taktga (odob va go'zallikka) ega bo'lish.
4. Bolalar jamoasiga singib keta olish.
5. O'z mehnatiga ijodiy yondashish.
6. Javobgarlikni his etish.
7. Tarbiyaviy bilimlarni egallaganligi .

O'qituvchi faoliyatidagi pedagogik
qobiliyatning o'ziga xos tizimlari
mavjud . Qobiliyatlar tizimi quyidagi
xususiyatlari bilan farq qilinadi:
1. asosiy xususiyatlar;
2. tayanch xususiyatlar;
3. yetakchi xususiyatlar;
4. yordamchi xususiyatlar.

Pedagogik qobiliyatning asosiy xususiyatlari o'qituvchining yuksak
pedagogik-psixologik bilimlari natijasida doimiy shakllanib boradi:
Kommunikativ qobiliyat : O‘qituvchining pedagogik jamoa va ota- onalar,
mahalla ahli bilan bo'ladigan o‘zaro muloqotida, ularning ruhiy
holatlarini tushunish va ularga hamdard bo'lish. muloqotga kirishishida
pok ko'ngillilik. O‘qituvchi bunda psixologik bilimlarga ega bo‘lishi,
muomala madaniyatini muntazam o'zida shakllantirib borishi lozim.
Perseptiv qobiliyat : tashqi olamni va muhitni sezish, idrok etish, va’ni
kuzatuvchanlik muhim rol o‘ynaydi. O'qituvchining shijoati nati jasida
rivojlanadi, takomillashadi. O‘qituvchi o'quvchining psixologiyasini, psixik
holatini o'ziga singdirib idrok etadi, sinf jamoasining holatiga pedagogik
vaziyatiga odilona baho beradi.
Empatik qobiliyat : bolalarga bo'lgan muhabbatdan kelib chiqadigan
o'quvchilarning his-tuyg'usini, psixologik holatlarini qalbdan his etish,
tushunish, idrok etish, ularga achinish xususiyatlaridir.
Ta’lim jarayonini muqobillashtirish qobiliyati : o'qituvchi o'z bilimini
o'quvchi ongi va tafakkuriga kam kuch sarflash evaziga yetkaza olishi, ta’lim
va tarbiyada belgilangan muddatda maqsadga erishish qobiliyatidir.

Didaktik qobiliyat : o'quvchilar bilan muloqot qilishda, pedagogikaning
ta’lim va tarbiyaviy qonuniyatlarini hamda metodlarini chuqur
o'zlashtirgan holda samarali dars berish qobiliyatidir. Shuningdek, dars
pedagogik texnologiyalar asosida jahon andozalariga, hozirgi zamon
talablariga javob berishi kerak.
Tashkilotchilik qobiliyati : pedagogik qobiliyatning tarkibiy qismidir. U sinf
o‘quvchilarining o'qituvchi tomonidan turli jamoat ishlariga, to'garaklarga
jalb qila olishida, sinf jamoasining har bir o‘quvchiga faol vaziyatni
ta’minlab berishida namoyon bo'ladi.
Konstruktiv qobiliyat : o'qituvchining o'quv-tarbiyaviy faoliyatni puxta
rejalashtirishi asosida yuzaga keladigan kasbiy pedagogik vaziyat
bosqichlarini oldindan ko'ra olishi.
Bilish qobiliyati . O‘qituvchining o‘z fanini va boshqa fanlaRNi chuqur
bilishi,o'zlashtirishi va amaliyotda namoyon etishi.
Anglash (tushunish) qobiliyati : o'qituvchining ziyrakligi va udda-
buronligi, voqea va hodisalarni chuqur idrok etib, ularga adolatli muno-
sabatda bo'lishi.

Pedagogik qobiliyatlaming tayanch
xususiyatlari kuzatuvchanlik , ko'ra bilish
ko'nikmasidir Bu-individual narsaning
o'ziga xos tomonini, ijodiy faoliyat uchun
boshlang'ich materialni ko'ra bilishi
demakdir. Rassomning kuzatuvchanligi,
tabiatshunos olimning kuzatuvchanligidan
farq qilishi o'z-o‘zidan ravshan. Ularning
kuzatuvchanligi turlicha yo‘nalishda
bolganligi sababli. har biri o‘z tafakkuri va
dunyoqarashiga ega.

Qobiliyatning yetakchi xususiyati
ijodiy tasavvur qilishdir. Bu xususiyat faqat
rassomga,matematika o‘qituvchisiga,
adabiyotshunosga xos bo‘lmasdan, balki
aynan barcha fan o’qituvchilariga ham
tegishli.Har qanday kasb sirlarini
mukammal egallash uchun qobiliyat kerak
Pedagogik qobiliyat sog’lom
o‘qituvchidagina shakllanadi. Biroq
yuqori, o'rtacha va past darajada bo'lishi
mumkin. Ushbu turli darajada
qobiliyatlarda mujassamlashgan hislatlar va
xususiyatlar orasida ba’zilari
yordamchi rol o'ynaydi.

Pedagogik qobiliyatlar tizimiga kiradigan
yordamchi xususiyatlari va hislatlar quyidagilardan
iborat:
1. aql-idrokning muayyan turlari, hozirjavoblik,
kamchiliklarga tanqidiy e’tibor. sobitqadamlik;
2. o'qituvchining nutqi: notiqlik san’ati, so‘z
boyligining teranligi;
3. aktyorlik xususiyati: mimika va pantomimika,
xayoliy fantaziya ishlata olish, ruhiy hissiyotni
jilovlay olish.
4. pedagogik takt va pedagogik nazokatga ega
bolish.

Foydalaniladigan adabiyotlar ro'yxati:

1. Ochilov M. Yangi pedagogik texnologiyalar. - Qarshi.: Nasaf, 2000.
2. Tolipov O'., Usmonboyeva M. Pedagogik texnologiyalaming tadbiqiy
asoslari. - Т .: 2005.
3. Avliyakulov N. X., Musayeva N. N. Pedagogik texnologiya. Oliy o'quv
yurtlari uchun darslik.
4. Azizxodjayeva N.N. Pedagogicheskiye texnologii i pedagogicheskoye
masterstvo. -Tashkent: Moliya, 2002.

Mavzu: Pedagogik qobilyat turlari

Mavzu: Pedagogik qobilyat – pedagogik mahoratning asosi sifatida Reja: 1.Pedagogik qobiliyat haqida tushuncha. 2.Pedagogik qobiliyatning turlari. 3.Pedagogik qobiliyatning asosiy sifatlari.

Qobiliyat - shaxsning individual-psixologik xususiyati bo‘lib, muay yan faoliyat yuzasidan layoqati va ishni muvaffaqiyatli amalga oshirish subyektiv shart-sharoitini ifodalovchi individual psixik sifatlar yig'indisidir Qobiliyatni inson tug'ma, tabiat in’omi sifatida tayyor holida olmay di, balki hayotiy faoliyati davomida shakllantiradi. Qobiliyat bu Shaxsning biror faoliyat yuzasidan bilim, ko‘nikma va malakalarni boshqalarga nisbatan tez va oson o‘zlashtirishi bilan bog‘liq bo‘lgan psixologik xususiyatdir

Govard Gardner qobiliyatlarni intellektlar to’plami deb atadi va uning yettita jihatini ajratib ko'rsatdi. Biz intellektning ushbu jihatlaridan oltitasini o‘qituvchi pedagogik mahoratini takomillashdrish nuqtai naza- ridan tahlil qilishimiz mumkin. Psixolog olim Olga Matyeeva ushbu jihatlarni psixologik texnologiya bilan kuchaytirib modifikatsiyalaydi va o'qituvchining kasbiy faoliyatida muhim ahamiyat kasb etishini ta’kid lab, quyidagi qobiliyatlami ko‘rsatib o'tadi. 1.Muloqot qilish (kommunikativ) qobiliyati. 2.Voqealami oldindan ko'ra olish qobiliyati 3.Eshitish va his qilish. 4. Kinestetik (teri-muskul) qobiliyat. 5. Mantiqiy qobiliyat 6. Shaxsning ichki qobiliyati.

1.Muloqot qilish (kommunikativ) qobiliyati . O'qituvchi o'quvchilar bilan dars va darsdan tashqari jarayonlarda, sinfda ijobiy ruhiy iqlim yarata oladi. 2.Voqealami oldindan ko'ra olish qobiliyati Ushbu qobiliyat turi har bir o'qituvchining sergakligida, o'quvchilarning ruhiyatini, ichki dunyosini k о' ra olishida namoyon bo'ladi. Shunda о ' qituvchi kim nima- ga qodir ekanligini oldindan bashorat qila oladi. 3. Eshitish va his qilish qobiliyati. Bunday qobiliyatga ega bo‘Igan insonlar musiqani sevishadi, ohangni yaxshi his qilishadi, deklamatsiya asosida proza va poeziyani yaxshi о ' qishadi, eshitgan narsasini xotirada saqlaydi, ayniqsa, she 'r va qo'shiqlarni sevib tinglaydi. 4. Kinestetik (teri-muskul) qobiliyat. О ' qituvchining о ' z xatti harakatlarini muvofiqlashtirish qobiliyati, harakat ohangini his qilgan holda yo‘naltiradi, vaqtni harakat sur’ati bilan his qiladi, о' zi uchun maishiy qulayliklarni yarata oladi, hayot marhamatlaridan rohatlanishni biladi. 5. Mantiqiy qobiliyat. Falsafiy mulohazalar yuritishni, raqamlarni matematikani, murakkab masalalarni hal qilishni sevadi, sababiyat va oqibat natijalarini tushunish malakasiga ega, voqelikda asosiylikni ikkinchi darajalisidan ajrata oladi; 6. Shaxsning ichki qobiliyati . О‘ z-o‘zini mukammal bilishi, tushunishi va his qilish qobiliyati, erkin shaxsda ichki qobiliyat mukamma rivojlanadi, irodasi mustahkam,qat ’iyatli, har qanday vaziyatda о ' zfikr mulohazasini erkin bayon eta oladi.

Pedagogik qobilyat turlari

10.08.2023

0

75.4521484375 KB

Похожие