logo

Podsho Rossiya tomonidan Qo’qon xonligining tugatilishi

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

2054.6845703125 KB
Podsho Rossiya 
tomonidan Qo’qon 
xonligining 
tugatilishi R eja:
•
1. Qo’qon xonligininig tugatilishi
• 2. Andijonga uyushtirilgan hujumlar
•
3. Namanganning bosib olinishi
• 4. Mag’lubiyat sabablari va oqibatlari •
1873 yilda Qo`qon xonligida Xudoyorxon va rus mustamlakalariga qarshi 
•
xalq  qo`zg`aloni  ko`tarildi.  U  1876  yilgacha  davom  etdi.  Qo`qon  xonligi
da  bu 
•
voqealar  rus  imperatorini  tashvishga  solib  qo`ydi.  Xayoti  xavf  ostida  qol
gan 
•
Xudoyorxon  1875  yilning  22-
iyulida  podsho  hokimiyati    himoyasi  ostida 
•
Toshkentga  qochib  ketadi.  Xudoyorxonning  katta  o`g`li  Navriddinbek  xo
n  deb 
•
e`lon  qilinadi.  Agar  xalq  ommasi  o`z  mustaqilligi  uchun  bosqinchlarga  q
arshi 
•
kurash  olib  borayotgan  bo`lsa,  yangi  xon  podsho  hokimiyati  bilan  yaras
hib  o`z 
•
taxtini mustaxkamlab, olish yo`llarini qidira boshlaydilar. 1875-yil 25-
sentabrda 
•
Nasriddinbek  qo`zg`alonchilardan  yashirincha  Kaufman  bilan  shartnoma  t
uzdi.  Qo’qon xoni 
Xudoyorxon • Shartnomaga  ko`ra  Nasriddinbek  o`zini  rus  podshosining  itoati  xizmatkori  deb 
• tan oldi. U mustaqil ravishda tashqi siyosat olib bormaslik katta tovon to`lash va 
• xonlik  hududining  bir  qismini  Rossiyaga  qo`shib  olinishiga  rozi  bo`ldi.  Bu  esa 
•
qo`zg`alonchilarning  g`azabini  uyg`otdi  va  qo`zg`alon  xonlik  hududida  keng 
•
yoyilib ketdi. Qo`qon voqealari fon Kaufmanni jiddiy tashvishga solib qo`ydi, va 
• bunday  sharoitda  u  Qo`qon  xonligining  mustaqilligini  tugatish  haqida  rus 
• podshosi  Aleksandr  II  dan  rozilik  oldi.  Bundan  ilhomlangan  fon  Kaufman 
• general  Skobelov    ixtiyoriga  katta  kuch  ajratib,  Qo`qonni  tiz  cho`ktirishga 
• qaratdi.  Hatto  xonlik  hududini  imperator  Aleksandr  II  ning  tug`ilgan  kuniga 
• sovg`a  qilmoqni    diliga  tugdi  shunday  bo`lib  chiqdi. Алек сей  Ми ха́й лови ч К а́уф м ан   •
1876  yil  19  fevralda  ru s 
imperatori Aleksandr II ning 12 fevraldagi farmoniga ko`ra, Rossiyaga (qo`shib) 
• harbiy vaziri D Milyutin Qo`qon xonligi. Rossiyaga qo`shib olinganligi o`rniga 
• Farg`ona  viloyati  tuzilganligi  rasman  e`lon  qilindi.  O`zining  yovuzligi  bilan 
• dong  chiqargan  jazo  ekspersiyasining  boshlig`i  jallod  general  Skobelov  viloyat 
• harbiy  gubernatori  qilib  tayinladi.  Qo`qon  xonligini  tugatishga  shaxsan 
•
tashabbusini o`z qo`liga olgan Turkistonning birinchi gubernatori K.P.Kaufmen 
•
rus imperatori Aleksandr II ning eng arzanda generallaridan biriga aylandi. 1867 
• yildan  1881-yilga  qadar  Turkiston  xalqlari  taqdirini  xal  qilish  fon  Kaufman 
• qo`lida  bo`ldi.  Andijonga uyushtirilgan hujumlar
•
Po‘l а txon qo‘zg‘olonining kuchayib ketishidan x а votirga tushg а n mustaml а kachi 
hukumat ularni tor-mor qilish uchun Andijong а  hujum qildi. Qo‘zg‘olonchilarning  а sosiy 
kuchlari Andijonda joylashgan edi. General M. Skobelev boshchiligidagi hujum 1875-yil 
oktabr oyi boshida boshlandi. 1876-yilning 8-yanvarida Andijonni bombardimon qilish 
boshlanadi. Andijon aholisi mudof аа  jangl а rida shah а rning h а r bir qarich yeri uchun 
jon-j а hdi bil а n kurashdi. M. Skobelev boshchiligid а gi qo‘shinning d а stlabki urinishlari 
jiddiy q а rshilikka uchr а di. Shund а n so‘ng podsho hukumati qo‘shinlari b а rcha imor а t va 
xon а donlarga o‘t qo‘yib, sh а harni yong‘in ichida qoldirdi. Shah а r to‘xtovsiz ravishd а 
artilleriy а dan o‘qq а  tutib turildi. Bu sh а har himoyachil а rini og‘ir  а hvolga solib qo‘ydi. 
Uch so а t d а vom etg а n betinim o‘qq а  tutishdan so‘ng, kechqurun podsho hukumati 
qo‘shinl а ri y а na hujumga o‘tdi. Lekin bu hujum ham n а tija bermadi. Erta tongd а n boshl а b yan а  to‘pl а rdan kun bo‘yi 
o‘q yog‘dirildi. Biroq sh а har himoyachil а rining 
q а rshi hujumga o‘tishi podsho qo‘shinl а rini 
chekinishg а  majbur qildi. Shahar 1876-yil 10-
yanvarda uyushtirilgan ikkinchi hujum 
natijasida qiyinchilik bilan egallandi. 1876-yil 
28-yanvarida Asaka shahri yaqinida M. D. 
Skobelev boshchiligidagi qoʻshin Qo‘qon 
xonligining 15 ming askarini yoʻq qiladi. Rahbar 
Abdurahmon Oftobachi taslim boʻlib, Rossiya 
imperiyasidan panoh soʻraydi. 1876-yil 12-
fevralida Ruslar yana Qo‘qon shahrini olishadi Михаи́ л Дм и́ триеви ч Ск о́ белев Namanganning bosib olinishi
•
Rossiy а  imperiy а sining general M. Skobelev boshchiligid а gi 
qo‘shinlari 1875-yil 18-oktabrda Nam а nganga joylashib, K. P. 
Kaufman qo‘mondonligi ostid а gi h а rbiy kuchl а rga qo‘shildi. 
Mustaml а kachi qo‘shinlarg а  q а rshilik har а katlari Nam а nganda 
bir oy d а vom etdi. Shah а rni ozod etish uchun  а trofdagi 
qishloql а rdan qo‘shimch а  kuchlar keldi. Shung а  qaramasd а n, 
podsho qo‘shinlari tomonid а n shah а rning yarmi qo‘lga kiritildi. 
Podsho hukumati h а rbiy qo‘shini uch kun d а vomida shah а r 
qal’ а sida turdi. Ikki tomon o‘rtasid а  jangl а r 1876-yil y а nvar oyi 
oxirig а cha davom etdi.   •
General M. Skobelev boshchiligid а gi qo‘shin fevral 
oyig а  kelibgin а  harbiy qurol ustunligi bil а n g‘alab а ga 
erishdi. Po‘l а txon va uning tarafdorl а ri qatl qilindi. 
1876-yil 19-fevr а lda podsho hukumatining Qo‘qon 
xonligining tug а tilganligi to‘g‘risidagi farmoni eʼlon 
qilindi. Shu tariqa Qo‘qon xonligi hududi o‘rnid а 
Turkiston general-gubernatorligi t а rkibiga kiruvchi 
F а rg‘ona viloy а ti t а shkil qilindi. Viloy а tga Qo‘qon 
xonligini bosib olishd а gi h а rbiy yurishlarga rahb а rlik 
qilgan general M. Skobelev harbiy gubernator etib 
t а yinlandi. XIX  а srning ikkinchi y а rmida Rossiy а 
imperiy а sining O‘rta Osiyod а  olib borg а n istilochilik 
yurishl а ri natij а sida Qo‘qon xonligi Buxoro va Xiv а 
davlatl а ridan f а rqli ravishd а  d а vlat sifatid а  butunlay 
tug а tildi. •
Uning o‘rnid а  m а halliy  а holining  а srlar davomida 
sh а kllangan anʼ а naviy turmush t а rziga mos 
maʼmuriy boshq а ruv tizimi va hududiy birliklari 
tug а tilib, imperiy а  m а nfaatlariga mos keladig а n, 
ayni paytda mahalliy  а holini boshq а rishi uchun 
must а mlaka m аʼ muriyatg а  qul а y bo‘lg а n y а ngi 
boshqaruv tizimi qaror topdi. Farg‘ona vodiysining 
bo‘ysundirilishi bilan Rossiya imperiyasining O‘rta 
Osiyoga istilochilik yurishining uchinchi bosqichi 
(1873-1879) nihoyasiga yetdi. Bu yurishlar 
natijasida O‘rta Osiyoning katta hududi bosib 
olinib, Rossiya imperiyasining mustamlakasiga 
aylantirildi. Mag’lubiyat sabablari va oqibatlari
•
XIX asrning ikkinchi yarmida Oʻrta Osiyo xalqlari Rossiya imperiyasining 
harbiy yurishlariga qarshi mardonavor kurash olib bordi. Keng xalq 
ommasi vatan mustaqilligi va ozodligini mustamlakachilardan himoya 
qilish uchun qahramonlarcha jang qildi. Lekin bu davrdagi ichki nizolar, 
oʻzaro urushlar, hukmdorlarning uzoqni koʻzlab ish olib bormaganligi 
oxir-oqibat yurtning mustaqilligi yoʻqotilib, oʻzgalarga tobe boʻlishiga 
olib keldi. Oʻrta Osiyoning Rossiya imperiyasi tomonidan bosib 
olinishiga, Qoʻqon va Xiva xonliklari hamda Buxoro amirligining 
magʻlubiyatga uchrashiga quyidagilar sabab boʻldi: •
  Birinchidan, Buxoro amirligi, Xiva va 
Qoʻqon xonliklari Rossiya imperiyasiga 
nisbatan harbiy va iqtisodiy rivojlanish 
sohasida ancha orqada edi. Ayniqsa, 
ularning harbiy sohadagi ahvoli oʻsha 
davrda jahon miqyosidagi taraqqiyot 
darajasidan past boʻlgan. Xonliklarning 
tashqi siyosatda odilona siyosat olib 
bormaganliklari oqibatida ularning oʻzlari 
tashqi dunyodan ajralib qolgan edi. •
Ikkinchidan, uchta davlat oʻrtasida oʻzaro 
doʻstona munosabatlar, hamkorlik va 
birdamlik yoʻq edi. Ulardagi siyosiy tizim, 
davlat boshqaruvi zamonaviy 
boshqaruvdan uzoq boʻlib, oʻrta asrlarga 
xos yakka hokimiyatchilikka, zoʻravonlikka 
asoslangan edi. Buning oqibatida ichki 
ziddiyatlar koʻpayib, nizolar kuchaydi. 
Oʻzaro urushlar, taxt uchun kurashlar avj 
oldi. •
Uchinchidan, urush harakatlari vaqtida 
xonlar biri ikkinchisiga yordam koʻrsatmadi 
va oʻz tinchligini oʻylab befarq qarab turdi. 
Bu esa har bir xonlikning alohida tor-mor 
etilishini yengillashtirdi. Shularning 
barchasi Rossiya imperiyasi hukumatiga 
qoʻl keldi va vaziyatdan foydalanib 
mamlakatni mustamlakaga aylantirdi. ETIBORINGIZ UCHUN 
RAXMAT

Podsho Rossiya tomonidan Qo’qon xonligining tugatilishi

R eja: • 1. Qo’qon xonligininig tugatilishi • 2. Andijonga uyushtirilgan hujumlar • 3. Namanganning bosib olinishi • 4. Mag’lubiyat sabablari va oqibatlari

• 1873 yilda Qo`qon xonligida Xudoyorxon va rus mustamlakalariga qarshi  • xalq  qo`zg`aloni  ko`tarildi.  U  1876  yilgacha  davom  etdi.  Qo`qon  xonligi da  bu  • voqealar  rus  imperatorini  tashvishga  solib  qo`ydi.  Xayoti  xavf  ostida  qol gan  • Xudoyorxon  1875  yilning  22- iyulida  podsho  hokimiyati    himoyasi  ostida  • Toshkentga  qochib  ketadi.  Xudoyorxonning  katta  o`g`li  Navriddinbek  xo n  deb  • e`lon  qilinadi.  Agar  xalq  ommasi  o`z  mustaqilligi  uchun  bosqinchlarga  q arshi  • kurash  olib  borayotgan  bo`lsa,  yangi  xon  podsho  hokimiyati  bilan  yaras hib  o`z  • taxtini mustaxkamlab, olish yo`llarini qidira boshlaydilar. 1875-yil 25- sentabrda  • Nasriddinbek  qo`zg`alonchilardan  yashirincha  Kaufman  bilan  shartnoma  t uzdi. 

Qo’qon xoni Xudoyorxon

• Shartnomaga  ko`ra  Nasriddinbek  o`zini  rus  podshosining  itoati  xizmatkori  deb  • tan oldi. U mustaqil ravishda tashqi siyosat olib bormaslik katta tovon to`lash va  • xonlik  hududining  bir  qismini  Rossiyaga  qo`shib  olinishiga  rozi  bo`ldi.  Bu  esa  • qo`zg`alonchilarning  g`azabini  uyg`otdi  va  qo`zg`alon  xonlik  hududida  keng  • yoyilib ketdi. Qo`qon voqealari fon Kaufmanni jiddiy tashvishga solib qo`ydi, va  • bunday  sharoitda  u  Qo`qon  xonligining  mustaqilligini  tugatish  haqida  rus  • podshosi  Aleksandr  II  dan  rozilik  oldi.  Bundan  ilhomlangan  fon  Kaufman  • general  Skobelov    ixtiyoriga  katta  kuch  ajratib,  Qo`qonni  tiz  cho`ktirishga  • qaratdi.  Hatto  xonlik  hududini  imperator  Aleksandr  II  ning  tug`ilgan  kuniga  • sovg`a  qilmoqni    diliga  tugdi  shunday  bo`lib  chiqdi.