logo

Qo’qon xonligidan memorchilik va Shaharsozlik

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

1706.7080078125 KB
Qo’qon x onligidan memor chilik va 
Shahar sozlik   Reja
Qo'qon  x onligi 
davr ida 
bunyodkorkik. 
Qo’qon x onligida bar po 
et ilgan masjid va 
madrasalar. Shaharsozlik.           Shaharing 
ajralmas  qismi  bo'lgan,  muhim  me'moriy  yodgorlik  hisoblangan 
shahar devori hozirgi kungacha saqlanib qolmagan. Qo'qon  xonligida  bunyod   etilgan  eng  yirik  inshootlar  qato- 
riga  shahar  devori  va  xon   o'rdasini  kiritish  mumkin .    Hozir gi k ungacha saqlanib qolgan X udoyorx on o' r dasi X IX  asr ga 
oid  bo' lgan  muhim  me' mor iy  obida  hisoblanadi.  O' r daning 
qurilishida  Mir  Ubaydullo  ust a,  Ust a  Soli  hoji,  Mullo  Suyar qul, 
Fozilx oja,  Ust a  So' fi   Yo' ldosh  k abi  qo'qonlik  yok i  boshqa 
hududlar dan  t ak lif et ilgan  ust a  hamda  naqqoshlar   bilan  minglab 
x onlik aholisi vakillari isht irok  et ganlar. 1871 yilda Xudoyarxon katta saroy qurdiradi.  Dastlab binoning uzunligi 138 metr va 
kengligi 65 metr bo'lib, 4 gektar 
maydonda joylashgan edi. Saroy uch 
metr balandlikda ko'tarilgan, uzun 
kirish yo'li asosiy kirishga olib boradi. 
Bu yerda, rampaning etagida, ilgari 
quyma temir va mis zambaraklar bor 
edi. Ulkan o'ymakor eshiklar ustidagi 
portalda arab tilida "Buyuk Sayid 
Muhammad Xudoyorxon" degan 
yozuv bor. Saroy atrofini chiroyli 
o'yilgan panjara o'rab olgan. 
Majmuaning o'ng tomonida, Farg'ona 
ipaklari ranglarini eslatuvchi naqsh 
bilan bezatilgan, keramika bilan 
o'ralgan yuzli minora bilan bezatilgan.   1842-yilgi malumot larga ko’ra  Qo’qonda 15 t a madrasa 
mavjud bo’lgan
Norbo'tabiy  madrasasi,  Madalixon  madrasasi, Madrasai Oliy, Madrasai  
 Hakim	
  
 to’ra, Jomiy,  Oliy,  Mohlar  oyim  madrasasi  kabilar  shular jumlasidandir.	
 
Usgbu	
 madrasalarning	 38	 tadan	 108	 tagacha	 hujrasi	 bo’lgan
Madrasalaming ayrimlarigina hozirgi kungacha saqlanib qolgan.    Kamol qozi	 madrasasi -  Qo qondagi	ʻ   me moriy	ʼ   yodgorlik  ( 19-asr ).	 Kamol	 qozi	 
madrasasi  binosi   dars xona,  ayvonli   masjid ,  qovli  va	
 kichik  hujralardan  iborat. 
Darvoz a xona  serhasham	
 bo lib, 	ʻ Xudoyorxon   o rdasida	ʻ  bo lgani	 kabi	 bu	 binoda	 ham	 	ʻ
faqat	
 kirish	 qismi	 ( sirti )	 zeb	 berib	 ishlangan.    • Miyon Hazrat  ( A had)  madrasasi ( Sohibzoda Hazrat  madrasasi)  —  Qoʻqondagi  
meʼmor iy   yodgor lik  ( 18-asr ) . Miyon A had asli  Peshovar  ( Pok ist on ) lik  boʻlib, evarasi 
Abdurahmonning  hikoya  qilishicha, u Abdusamadboy degan  savdogar  bilan t anishib, oʻz 
oilasi  bilan Qoʻqonga koʻchib kelgan. A had oʻzining oʻt k ir  zehni,  diniy   bilimlar ga  boyligi 
bilan mahalliy  aholi  oʻr t asida kat t a eʼt ibor  qozongan, hamda x on huzur ida maslahat chi 
darajasiga koʻt ar ilgan. U Pokist ondan olgan  mer os   mulk iga  shu  madrasani   qur dir gan .  "Dahmai Shohon" hukmdorlar maqbarasi - bu Qo‘qon hukmdorlari Norbo‘tabiy va uning 
avlodlari dafn etilgan majmuadir. 1822 yili, Umarxon o‘limidan keyin qurilishni uning xotini 
o‘z davrining mashhur shoirasi Nodirabegim davom etirgan. Qurilish 1825 yil oxirlarida 
tugatilgan.Qabrning kirish	 eshiklarida	 arab	 tilida	 Qur’on	 suralari	 va	 Umarxonning	 she’rlari	 
namunalari	
 yog‘och	 o‘ymakorligi	 bilan	 bezatilgan.     Uning she’rlari	 o‘zbek	 she’riyatining	 oltin	 xazinasidan	 joy	 olgan	 bo‘lib,	 uning	 
farmoyishi	
 bilan	 qurilgan	 yodgorliklar	 hali	 hanuz	 Qo‘qonning	 diqqatga	 sazovor	 
joylar	
 qatoriga	 kiradi. Modari-xon	
 maqbarasi   mashhur 
o‘zbek shoirasi Nodira bilan bog‘liq. 
Qo‘qon xonlari onasi va turmush 
o‘rtog‘i Nodira, uning turmush o‘rtog‘i 
vafotidan so‘ng ham saroy hayotida 
katta ahamiyatga ega bo‘lgan.    Qo’qonda x ar bir  x on davr ida bunyot kor lik ishlar iga ham alohida 
et ibor  ber ilgan Umar x on davr ida    Shahr ix on shahar chasi bar po 
et ilgan yoki Jome masjidi qur ilishi. X onlar  nafaqat  Shahar  va 
masjidlarni bar po et di bor lar ini qayt a t amir ladi X IX  asr  bir inchi 
yar mida Toshkent dagi Baroqx on va Ko’koldosh madrasalar ini qayt a 
t iklashdi, Shayx  X ovandi Tohur  me’mor iy majmuasi hozir gi 
ko’r inishi shakillandi.     Adabiyotlar
•
1. Xudoyorzoda  “Anjum At-Tavorix” Toshkent - 2014
•
2. Mirzo Olim  “Tarixi Turkiston” Toshkent - 2009.
•
3. Boxodir Eshov  “O’zbekiston davlatchiligi va boshqaruv 
tarixi” T..- 2012. E’TIBORING IZ  UC HUN RAHMAT

Qo’qon x onligidan memor chilik va Shahar sozlik

Reja Qo'qon  x onligi davr ida bunyodkorkik.  Qo’qon x onligida bar po et ilgan masjid va madrasalar. Shaharsozlik.

Shaharing  ajralmas  qismi  bo'lgan,  muhim  me'moriy  yodgorlik  hisoblangan  shahar devori hozirgi kungacha saqlanib qolmagan. Qo'qon  xonligida  bunyod   etilgan  eng  yirik  inshootlar  qato-  riga  shahar  devori  va  xon   o'rdasini  kiritish  mumkin . 

Hozir gi k ungacha saqlanib qolgan X udoyorx on o' r dasi X IX  asr ga  oid  bo' lgan  muhim  me' mor iy  obida  hisoblanadi.  O' r daning  qurilishida  Mir  Ubaydullo  ust a,  Ust a  Soli  hoji,  Mullo  Suyar qul,  Fozilx oja,  Ust a  So' fi   Yo' ldosh  k abi  qo'qonlik  yok i  boshqa  hududlar dan  t ak lif et ilgan  ust a  hamda  naqqoshlar   bilan  minglab  x onlik aholisi vakillari isht irok  et ganlar. 1871 yilda Xudoyarxon katta saroy qurdiradi.

Dastlab binoning uzunligi 138 metr va kengligi 65 metr bo'lib, 4 gektar maydonda joylashgan edi. Saroy uch metr balandlikda ko'tarilgan, uzun kirish yo'li asosiy kirishga olib boradi. Bu yerda, rampaning etagida, ilgari quyma temir va mis zambaraklar bor edi. Ulkan o'ymakor eshiklar ustidagi portalda arab tilida "Buyuk Sayid Muhammad Xudoyorxon" degan yozuv bor. Saroy atrofini chiroyli o'yilgan panjara o'rab olgan. Majmuaning o'ng tomonida, Farg'ona ipaklari ranglarini eslatuvchi naqsh bilan bezatilgan, keramika bilan o'ralgan yuzli minora bilan bezatilgan.