logo

O’zbekistonda shaharsozlik davlatchiligi madaniyati va arxeologik manbalari

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

13274.5 KB
O’zbekistonda shaharsozlik 
davlatchiligi madaniyati va 
arxeologik manbalari     Qadimiy shaharlar 
shakllanishida bir nechta 
zaruriy shart-sharoit bo’lgan.
Ikkinchidan, shu yirik 
aholi punktlari 
mudofaa devorlari 
bilan o’raglan 
bo’lishi shart.Birinchidan, sug’orma 
dehqonchilikka asoslangan 
madaniy oblastlardagi yirik 
aholi punktlarining shahar 
darajasiga ko’tarilishi uchun 
avvalo ular maydonidagi 
zich grajdan qurilish binolari 
orasida baland monumental 
arxitektura inshoatlari bo’lishi 
taqozo etiladi
2  Qadimgi shaharlarning kelib chiqishi bir 
nechta sabablarga bog’liq:
Your Date Here Your Footer Here 3AHOLINING OZIQ-OVQATGA BO’LGAN TALABI YO’LIDAGI XO’JALIK IXTIROLARNI 
YARATISH.
Bu holat dehqonchilik zonalarida aholini bir markazga zichlashishiga imkon beradi.
HUNARMANDCHILIKNI DEHQONCHILIKDAN AJRALIB CHIQISHIDAN 
HUNARMANDLARNI KASB NUQTAI NAZARIDAN AHOLINING ALOHIDA 
TABAQASINI TASHKIL ETISH VA SHAHAR ICHKI STRUKTURASI ASOSINI 
SHAKLLANISHINI TA’MINLASH MASALASI.
JAMIYATDA IJTIMOIY TENGSIZLIKNING KELIB CHIQISHI, SHU BILAN BIRGA 
JAMIYATNI BOSHQARISH ORGANLARINING O’ZGARISHI VA 
MURAKKABLASHISHI.01
02
03    Jarqo’ton yodgorligi
Mill.avv. 2 ming yillikning o’rtalarida 
shakllangan va hozirgi Sherobod 
tumanida joylashgan. Jarqo’ton 
yodgorligi 100 gektar maydonni 
egallagan bo’lib, u yerda alohida 
mudofaa devorlari bilan o’rab 
olingan ark, hukmdorlar saroyi, 
ibodatxona, aholi yashaydigan va 
hunarmandlar kvartallari ochildi.
4  Ayritom 
shaharchasi
Amudaryo  bo’yida  Termizdan  18 
km  uzoqlikda  joylashgan  Ayritom 
tarixiy  qal’asi  turli  qadimiy 
sivilizatsiya  yodgorliklaridan 
iborat  bo’lib,  maydoni  90 
gektarni  tashkil  etadi.  Majmua 
1933  yilda  eski  Termiz  hududida 
birinchi  qazish  ishlari  olib 
borilgan paytda ochilgan
Your Date Here Your Footer Here 5    Poykent qadimgi 
manzilgohi
Bu Buxoro viloyatidagi o’rta 
asrlarga oid Poykent qadimgi 
manzilgohining xarobalari.
Your Date Here Your Footer Here 7  Qirq qiz qal’asi
Eski Termizdan 3 km g’arbda 
joylashgan qal’a. Arxeologlar 
qal’a quruilishini taxminiy 
sanasini belgilab berishgan.
Your Date Here Your Footer Here 8  Dalvarzintepa
Kushon imperiyasi davriga oid, 
Termizda 60 km uzoqlikda 
joylashgan. Ushbu obyektni batafsil 
o’rganish 1967 yilda boshlangan. 
Mil.avv. I asrning boshlarida barpo 
etilgan budda ibodatxonasi 
topilgan, bu O’zbekistondagi eng 
qadimgi buddaviylar binosi 
sanaladi.
Your Date Here Your Footer Here 9  Oqtepa 
xarobalari
Toshkentning markazida, 
Yunosobod tumanida 
joylashgan qadimgi arxealogiya 
yodgorligi sanaladi. Binoning 
qurilishi mill.avv. V-VIII asrlar 
deb belgilangan.
Your Date Here Your Footer Here 10  Afrosiyob 
manzilgohi
Your Date Here Your Footer Here 11  A f rosiy ob shahar xarobasi. Afrosiyob 
manzilgohi
Samarqand shahrining shimolida 
joylashgan va O’rta Osiyoning eng 
muhim arxeologik yodgorliklaridan 
biri. Shahar xarobalari mil.avv. VIII 
asrga taalluqli.
Your Date Here Your Footer Here 13  Qadimgi Mingtepa shahri
Andijon  Shahridan  30  km  uzoqlikda 
joylashgan.  I kki  ming  yillik  qal’a 
qadimgi  davrlarda  nafaqat  mudofaa 
inshooti,  balki  to’laqonli  shahar 
sifatida xizmat qilgan. 
14  Qadimgi 
Mingtepa shahri
Your Date Here Your Footer Here 15  Jampiq qal’a
Your Date Here Your Footer Here 16  Jampiq  qal’a  Qoraqalpog’iston 
hududida,  Amudaryoning  quyi 
oqimidan unchalik uzoq bo’lmagan 
Baday-To ’qay  qo’riqxonasi 
yaqinida  joylashgan.  Jampiq  –
qal’ani  sovet  arxeologi  S.P. To lstoy 
qadimgi  Xorazmning  eng  chiroyli 
qal’asi deb tariflagan.
Qal’a  taxminan  mill.avv.  IV-I  asr 
oralig’idagai  davrda  qurilgan. 
Qal’aning  dastlabki  qurilgan  qismi 
saqlab  qolinmagan.  Bugungacha 
saqlangan  qismi  bu  keying  davr,  
taxminan  milodiy  IX-X  asrlarga  oid 
binolardir.   Qal’a  Xorazm  davlatining 
qadimiy shahri tarkibiga kirgan.   Fayoztepa
Fayoztepa  ibodatxona 
majmuasi  qadimiy  Termiz 
shahri  hududida,  Amudaryo 
sohili  va  qadimiy  karvon  yo’li 
o’rtasida  joylashgan. 
Yodgorlik  mill.avv  I-III 
asrlarga  oid  sanaladi.  IX 
asrdan  boshlab  majmua 
vayron bo’lishni boshlagan va 
oxir  oqibat  qumtepalar 
ostida qolib ketgan.
Your Date Here Your Footer Here 18  FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
191. Karimov I.A.Yu ksak ma’naviyay yengilmas Kuch –T  2008y 
2. Alimova .D ‘’qadimgi Toshkent” –T 2007yil
3. Anorboyev A Islomov O” Matboboyev B ‘’O’zbekiston tarixida qadimgi 
Farg’ona T- 2000y
4.   A.Asqarov ‘’ Eng qadimgi shahar “” t- 2001y
5. Isaqov A. “sarazm”  Dushanbe 1991y 
6. Muhammadjonov  A.R.  Qadimgi Buxoro ‘’ –T 1991y 
7. Qalalaqir’’  Kultoviy Sentr M_ 2004y
8.   Pidaayev SH.R  Qadimgi Termiz – T 2001y 
9. Sagdullayev A.S ‘’Qadimgi O’rta Osiyo Tarixi” T 2004y
10. O’zbekiston tarixi moddiy madaniayt yozma manbalarida  T_2005y
11.   Egamberdiyeva N.A O”zbekistonning eng qadimgi davri tarixini  jadvallar 
asosida o’rgatish  T -2008y  Raxmat!
20

O’zbekistonda shaharsozlik davlatchiligi madaniyati va arxeologik manbalari

Qadimiy shaharlar shakllanishida bir nechta zaruriy shart-sharoit bo’lgan. Ikkinchidan, shu yirik aholi punktlari mudofaa devorlari bilan o’raglan bo’lishi shart.Birinchidan, sug’orma dehqonchilikka asoslangan madaniy oblastlardagi yirik aholi punktlarining shahar darajasiga ko’tarilishi uchun avvalo ular maydonidagi zich grajdan qurilish binolari orasida baland monumental arxitektura inshoatlari bo’lishi taqozo etiladi 2

Qadimgi shaharlarning kelib chiqishi bir nechta sabablarga bog’liq: Your Date Here Your Footer Here 3AHOLINING OZIQ-OVQATGA BO’LGAN TALABI YO’LIDAGI XO’JALIK IXTIROLARNI YARATISH. Bu holat dehqonchilik zonalarida aholini bir markazga zichlashishiga imkon beradi. HUNARMANDCHILIKNI DEHQONCHILIKDAN AJRALIB CHIQISHIDAN HUNARMANDLARNI KASB NUQTAI NAZARIDAN AHOLINING ALOHIDA TABAQASINI TASHKIL ETISH VA SHAHAR ICHKI STRUKTURASI ASOSINI SHAKLLANISHINI TA’MINLASH MASALASI. JAMIYATDA IJTIMOIY TENGSIZLIKNING KELIB CHIQISHI, SHU BILAN BIRGA JAMIYATNI BOSHQARISH ORGANLARINING O’ZGARISHI VA MURAKKABLASHISHI.01 02 03

Jarqo’ton yodgorligi Mill.avv. 2 ming yillikning o’rtalarida shakllangan va hozirgi Sherobod tumanida joylashgan. Jarqo’ton yodgorligi 100 gektar maydonni egallagan bo’lib, u yerda alohida mudofaa devorlari bilan o’rab olingan ark, hukmdorlar saroyi, ibodatxona, aholi yashaydigan va hunarmandlar kvartallari ochildi. 4

Ayritom shaharchasi Amudaryo bo’yida Termizdan 18 km uzoqlikda joylashgan Ayritom tarixiy qal’asi turli qadimiy sivilizatsiya yodgorliklaridan iborat bo’lib, maydoni 90 gektarni tashkil etadi. Majmua 1933 yilda eski Termiz hududida birinchi qazish ishlari olib borilgan paytda ochilgan Your Date Here Your Footer Here 5