logo

POPULYATSIYADA GENLAR MIGRATSIYASI

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

3890 KB
POPULYATSIYADA GENLAR  
MIGRATSIYASI  RE JA :
I.Kirish
Populy at siy a
II .Asosiy  qism:
1.Populy at siy a v a muhit
2.Gen migrat siy asi v a genet ik  drift
  3.Gen oqimi. Populy at siy a t o’lqini.
II I . X ulosa.
IV.Foy dalanilgan adabiy ot lar.  •
Populyatsiyaning individlari ko'pincha turli xil 
fenotiplarni namoyon qiladi yoki polimorfizm deb 
ataladigan ma'lum bir genning turli allellarini ifodalaydi. 
Muayyan xususiyatlarning ikki yoki undan ortiq 
o'zgarishiga ega bo'lgan populyatsiyalar polimorfik 
deyiladi. Fenotiplarning populyatsiya o'zgarishi deb 
nomlanuvchi shaxslar o'rtasida taqsimlanishiga bir 
qancha omillar, jumladan, populyatsiyaning genetik 
tuzilishi va atrof-muhit ta'sir qiladi  Kirish  POPULYATSIYA TUSHUNCHASI
Populyatsiya – bu bir turning yoki 
bir necha tur vakillarining guruhi 
bo’lib, ular ma’lum joyda uchraydi va 
ko’p hayotiy belgilarga ega bo’ladi. Shu 
belgilar butun guruhning doimiy 
funsiyalari  hisobini aks ettiradi. 
Populyatsiya a’zolarning hayotiy 
belgilari : Tur vakillari qalinligi, 
tug’ulishi, o’lishi, yosh bo’yicha 
taqsimlanishi, organizmning biotic 
potensiali, ma’lum hududda tarqalishi 
va o’sish xillaridir. Populyatsiya genitik 
xususiyatlarga ham ega bo’lib, bu 
holati organizmning to’rg’ridan – to’g’ri 
ekologik moslashishi, qayta ko’payishi 
va turg’unligiga bog’liq, ya’ni,  uzoq 
vaqt nasl qoldirish qobilyatini saqlab 
qolishdir.  POPULYATSIYANING GURUHLIK 
XISLATI
1. Tur vakilining ma’lum hududdagi umumiy soni;
2. Ma’lum maydon uchun tur vakillarining o’rtacha soni, 
populyatsiya qalinligi va makonda populyatsiya a’zolarining massasi;
3. Tug’ulish – ma’lum vaqt ichida tur vakillaridan hosil bo’lgan 
yangi vakillari soni
4. O’lish – ma’lum vaqt ichida populyatsiya ichidagi o’lgan a’zolar 
darajasi
5. Populyatsiyaning o’sishi-tug’ilishi va o’lish o’rtasidagi farq 
bo’lib, bu farq salbiy va ijobiy bo’lishi mumkin.
6. O’sish tezligi-ma’lum vaqt ichida populyatsiya a’zolari sonining 
o’rtacha o’sish tezligidir.  Populyatsiyaning guruhlik 
xislati   www.arxiv.uz  Populyatsiya a’zolarning jins, yosh bo’yicha, morfologik ko’rinishi, fiziologik 
jarayoni, xulqiy holatlari, genitek xususiyatlari va hududlar bo’yicha taqsimlanishi 
populyatsiyaning tuzulishini aks ettiradi. Turning umumiy biologik xususiyatlari, 
muhitning abiotik va biotik omillari hamda boshqa ta’sirlar asosida populyatsiya 
tuzulishi kelib chiqadi va unga tur vakillarining harakatchanligi, ma’lum joyga 
bog’langanligi va og’ir to’siqlani oshib o’ta bilishi kabi belgilar kiradi. Masalan, shimoliy 
bug’ular  doim fasllar bo’yicha keng hududlarda minglab kilometrlar migratsiya qiladi. 
Shu migratsiya davrida jo’g’rofik to’siq (daryo, ko’l, botqoq) lar, tog’ tizimlaridan o’tadi. 
Ularning populyatsiyalari katta, soni ko’p bo’ladi. Populy at siy aning 
t uzulishi.     POPULYATSIYALARNING YOSH BO’YICHA TUZULISHI UNING 
MUHIM BELGISI BO’LIB, POPULYATSIYANING TUG’ULISHI VA 
OLISHIGA TA’SIR QILADI. POPULYATSIYADAGI TURLI 
GURUHLARNINGBIR – BIRIGA NISBATI UNING KO’PAYISHINI 
ANIQLAYDI.
Tez ko’payotgan 
populyatsiyalarning asosiy 
qismini yosh vakillar tashkil 
qiladi. Soni kamayib borayotgan 
populyatsiyalarda qari vakillar 
ham uning ancha qismini tashkil 
qiladi.  O’SIMLIKLARDA SENOPOPULYATSIYANING 
TAQSIMLANISHI – BU MA’LUM FITOTSENOZ 
ICHIDAGI GURUHLAR YOSHO NISBATIDAN 
KELIB CHIQADI. O’SIMLIK YOSHINI 
ABSOLYUT YOKI KALENDAR YOSHI BILAN 
ANIQLASH QIYIN, CHUNKI O’SIMLIK BIR 
KALENDAR YOSHDA HAR XIL YOSH HOLATI 
(BAHORDA UNISH, KO’KARISH, BARG 
CHIQARISH, GULLASH; YOZ FASLIDA URUG’ 
TUGISH, PISHISH VA H.K.) DA BO’LADI.
Populyatsiyaning dinamikasi.  Populyatsiyaning asosiy 
olcham parametri bo’lib, bu uning soni, qalinligining 
o’zgarib turushi hisoblanadi. Populyatsiya sonining 
o’zgarishi cheksiz emas, lekin populyatsiya biologik sistema 
sifatida o’z–o’zini boshqarish qobilyatiga egadir.  •
Gen  oqimi  deb  ham  ataladigan  genlar  migratsiyasi  -  bu 
genetik  materialning  bir  populyatsiyadan  boshqasiga 
o'tishi. Oddiy so'zlar bilan aytganda, genlar migratsiyasi - bu 
genlarning bir guruh organizmdan ikkinchi guruhga o'tishi. GEN  MIGRA TSIY A SI  N IMA ?  GEN ETIK  DRI FT N I MA ?
•
Genetik drift - bu kichik populyatsiyalarda tez -
tez uchraydigan va katta populyatsiyalarda 
sodir bo'lishi ehtimoli bo'lmagan hodisa. 
Asosan, bu allellar chastotasining tasodifiy 
o'zgarishi natijasida yuzaga keladi, bu kichik 
populyatsiyalardan ba'zi genlarning yo'q bo'lib 
ketishiga yoki ko'payishiga olib kelishi mumkin. 
Oxir -oqibat, genetik siljish populyatsiyalarda 
kamroq genetik xilma -xillikni keltirib chiqaradi. 
Bundan tashqari, bu populyatsiyadan ba'zi gen 
variantlarining to'liq yo'qolishiga olib keladi. 
Bundan tashqari, ba'zi noyob allellar avvalgisiga 
qaraganda tez -tez uchrab turishiga olib kelishi 
mumkin.  GEN  MI GRA TSI Y A SI  V A  GEN ETI K  
DRI FT O'RTA SI DA GI  FA RQ N I MA
•
Genlar migratsiyasi - bu genlarni bir 
populyatsiyadan ikkinchisiga o'tkazish 
jarayoni, genetik drift - bu tasodifiy tanlanish 
natijasida populyatsiyada allellar 
chastotasining o'zgarishi. Shunday qilib, bu 
gen migratsiyasi va genetik drift o'rtasidagi 
asosiy farq. Bundan tashqari, genetik 
o'zgaruvchanlik gen migratsiyasida, asosan, 
allellarning genofondlariga va tashqarisiga 
o'tishi tufayli sodir bo'ladi. Bundan farqli 
o'laroq, genetik driftda populyatsiyaning allel 
chastotalarining o'zgarishi tasodifiy tanlanish 
tufayli sodir bo'ladi.  FOYDALANILGAN 
ADABIYOTLAR:
1. Z. V. Maxmudova “Genetika va seleksiya asoslari” 
Toshkent. O’qituvchi 2017
2. A. T. G’ofurov S.S. Fayzullayev “Ginetika” Toshkent 
2010
3. D. A. Musayev va boshqalar. Genetika va seleksiya 
asoslari Toshkent 2012

POPULYATSIYADA GENLAR MIGRATSIYASI

RE JA : I.Kirish Populy at siy a II .Asosiy qism: 1.Populy at siy a v a muhit 2.Gen migrat siy asi v a genet ik drift 3.Gen oqimi. Populy at siy a t o’lqini. II I . X ulosa. IV.Foy dalanilgan adabiy ot lar.

• Populyatsiyaning individlari ko'pincha turli xil fenotiplarni namoyon qiladi yoki polimorfizm deb ataladigan ma'lum bir genning turli allellarini ifodalaydi. Muayyan xususiyatlarning ikki yoki undan ortiq o'zgarishiga ega bo'lgan populyatsiyalar polimorfik deyiladi. Fenotiplarning populyatsiya o'zgarishi deb nomlanuvchi shaxslar o'rtasida taqsimlanishiga bir qancha omillar, jumladan, populyatsiyaning genetik tuzilishi va atrof-muhit ta'sir qiladi Kirish

POPULYATSIYA TUSHUNCHASI Populyatsiya – bu bir turning yoki bir necha tur vakillarining guruhi bo’lib, ular ma’lum joyda uchraydi va ko’p hayotiy belgilarga ega bo’ladi. Shu belgilar butun guruhning doimiy funsiyalari hisobini aks ettiradi. Populyatsiya a’zolarning hayotiy belgilari : Tur vakillari qalinligi, tug’ulishi, o’lishi, yosh bo’yicha taqsimlanishi, organizmning biotic potensiali, ma’lum hududda tarqalishi va o’sish xillaridir. Populyatsiya genitik xususiyatlarga ham ega bo’lib, bu holati organizmning to’rg’ridan – to’g’ri ekologik moslashishi, qayta ko’payishi va turg’unligiga bog’liq, ya’ni, uzoq vaqt nasl qoldirish qobilyatini saqlab qolishdir.

POPULYATSIYANING GURUHLIK XISLATI 1. Tur vakilining ma’lum hududdagi umumiy soni; 2. Ma’lum maydon uchun tur vakillarining o’rtacha soni, populyatsiya qalinligi va makonda populyatsiya a’zolarining massasi; 3. Tug’ulish – ma’lum vaqt ichida tur vakillaridan hosil bo’lgan yangi vakillari soni 4. O’lish – ma’lum vaqt ichida populyatsiya ichidagi o’lgan a’zolar darajasi 5. Populyatsiyaning o’sishi-tug’ilishi va o’lish o’rtasidagi farq bo’lib, bu farq salbiy va ijobiy bo’lishi mumkin. 6. O’sish tezligi-ma’lum vaqt ichida populyatsiya a’zolari sonining o’rtacha o’sish tezligidir.