logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Общий
  4. Professor V.V.Reshetov tasnifi

Professor V.V.Reshetov tasnifi

Загружено в:

23.11.2024

Скачано:

0

Размер:

808.34375 KB
Скачать
P rofessor V.V.Reshetov tasnifi . Professor V.V. Reshetovning oʻzbek shevalari tasnifi Oʻzbekistondagi til xilma -xilligini tushunish uchun zarurdir. U oʻzbek tilidagi oʻzgarishlarni shakllantiruvchi tarixiy va madaniy omillar haqida tushuncha beradi. O‘zbek shevalari bilan tanishtirish O‘zbek shevalari bilan tanishish mintaqaviy til tafovutining nozik jihatlariga qiziqarli sayohatni taklif etadi. Bu tasnif orqali biz o‘zbek jamiyatida mavjud bo‘lgan shevalarning boy gobelenini chuqurroq anglaymiz. Umuman olganda, V.V. Reshetov tasnifi o‘zbek tilshunosligi bilan qiziquvchi olimlar, talabalar va ixlosmandlar uchun qimmatli manba bo‘lib xizmat qiladi. U dialektal o'zgarishlarning murakkab tarmog'ini va ularning til evolyutsiyasining keng doirasidagi ahamiyatini yoritib beradi. Professor V .V .Reshetov tasnifi (tasnif to'liq keltirilmoqda) . Hozirgi 0 ‘zbekiston territoriyasida mavjud bo'lgan o‘ziga xos etnogenetik protsess hamda qardosh va qardosh bo‘lmagan xalqlar tilining bir -biriga ta'siri o‘zbek tilining juda murakkab dialekt kompleksini vujudga keltirdi . Tarixiy -lingvistik jihatdan bu kompleks uchta komponentdan iborat : shimoli -garbiy guruh -o’zbek tilining qipchoq lahjasi. Bu guruhga o ‘zbek tilining qipchoq shevalari; territorial yondosh qozoq, qirg ‘iz va qoraqalpoq tillari kiradi. janubi -g‘arbiy guruh -o‘zbek tilining o ‘g‘uz lahjasi. Bu guruhga territorial yondosh turkman tili taalluqlidir. janubi -sharqiy guruh -bu guruhga qarluq -chigil -uyg ‘ur lahjasini tashkil qiluvchi ko ‘pchilik o ‘zbek shahar shevalari, hozirgi o ‘zbek adabiy tili va eski o ‘zbek tili, qardosh turkiy tillardan esa yangi uyg ‘ur tili kiradi. Mazkur lahjaga kiruvchi shevalarning ko ‘pchiligi uchun shu narsa xarakterliki, ular tojik tili bilan juda qadimdan aloqador bo'lgan. 3 2 4 O‘zbek shevalarining tarixiy mazmuni O‘zbek shevalari tasnifini professor V.V. Reshetov, tarixiy kontekstni hisobga olgan holda. Tasniflash tizimi fonetika, morfologiya va sintaksis kabi turli mezonlarga asoslanadi. O‘zbek shevalarining tarixiy sharoiti ularning vaqt o‘tishi bilan rivojlanishi va evolyutsiyasini tushunish uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega. U dialektlarni shakllantirgan madaniy va lingvistik ta'sirlar haqida tushuncha beradi. Professor V.V. Reshetovning oʻzbek shevalarini tarixiy sharoitda tasniflashi o ʻzbek tili va madaniyatining rang -barangligi va boyligini o ʻrganuvchi tilshunos olimlar va tadqiqotchilar uchun qimmatli ma ʼlumotlar beradi. Tarixiy -lingvistik faktlar ko‘rsatganidek, 0 ‘rta Osiyo va Qozog'iston tcrritoriyasida mavjud bo‘lgan uchta (qipchoq, o‘g‘uz, qarluq -chigil_x0002_nyg‘ur) til birligi o'zbek tili tarkibida ham xuddi shunga mos uch lahjaning (qipchoq, o‘g‘uz va qarluq -chigil -uyg‘ur lahjalarining) mavjud bo‘lishiga olib kelgan. I. Qipchoq lahjasi. 0 ‘zbek tilining qipchoq lahjasi har xil turkiy urug‘ -qabila guruh vakillarini o‘z ichiga oladi. Bular orasida qipchoq, nuyman, qangli, mitan, laqay, uyshun, qoraqalpoq, tama, qishliq, ongut, qiyot, do 'rmon, arg'in, uyg'ur kabi ko‘pgina urug‘lar mavjud. Qipchoq lahjasiga taalluqli shevalar juda katta territoriyaga tarqalgan. 0‘zbekistonning barcha viloyatlarida mazkur lahja vakillarining borligi ham bu fikrning to‘g‘ri ekanligiga dalildir. II. 0 ‘ g‘uz lahjasi . Xorazmning janubiy qismidagi bir qancha shevalar o'zbek tilining o‘g‘uz lahjasiga taalluqlidir . Xorazmdagi Xiva , Xonqa , Shovot , Hazorasp , G'azavot , Yangiariq , Sho'raxon , Urganch singari aholi yashaydigan punktlarda , shuningdek , Toshhovuz viloyati va Qoraqalpog‘istonning bir qator tumanlarida o‘g‘uz lahjasining vakillari juda ко‘p . III. Qarluq -chigil -uyg‘u r lahjasi . 0 ‘ zbek tilining qarluq -chigil_x0002_uyg‘ur lahjasi shahar shevalarini va ularga yondosh bo‘lgan shahar tipidagi qishloq shevaiarni o ‘z ichiga oladi . Mazkur dialekt birligining shakilanishi XI asrdagi Qoraxoniylar harakati bilan bog‘langan . Tarixiy jihatdan qarluq -chigi !-uyg‘ur til birligiga Namangan , Toshkent , Andijon va O‘zbekistonning boshqa tumanlaridagi yirik punktlar aholisining shevalari taalluqlidir . O‘zbek shevalarining geografik tarqalishi Professor V.V. Reshetov o ʻzbek shevalarini geografik tarqalishiga qarab tasniflagan. Bu tasnif o ʻzbek tilining turli mintaqalardagi oʻzgarishlari va o ʻziga xosligi haqida tushuncha beradi. O‘zbek shevalarining geografik joylashuvi O‘zbekistondagi til xilma - xilligini yaxshiroq tushunish imkonini beradi. Bu tilni vaqt o'tishi bilan shakllantirgan boy madaniy va tarixiy ta'sirlarni ta'kidlaydi. Professor V.V tasnifida o ʻzbek shevalarini o ʻrganish orqali. Reshetov, biz o'zbek tilining umumiy boyligiga hissa qo'shadigan mintaqaviy nuanslar va lingvistik o'ziga xosliklar haqida qimmatli bilimlarga ega bo'lamiz. 3 1 2 O‘zbek shevalariga xos xususiyatlar O ʻzbek shevalarini V.V. Reshetov fonetika, lug'at va talaffuzga asoslangan. Ba'zi dialektlarning o'ziga xos xususiyatlari bor, boshqalari esa o'xshashliklarga ega. O‘zbek shevalarining xususiyatlari mintaqadan mintaqaga farq qiladi. Shimoliy shevalarda turkiy elementlar ko ʻproq bo ʻlsa, janubiy shevalarda fors va arab tillari ta ʼsiri ko ʻproq. Professor V.V. Reshetovning tasnifi O ʻzbekistondagi til xilma -xilligini tushunishga yordam berdi, har bir shevaning o ʻziga xos xususiyatlarini va ularning madaniy ahamiyatini yoritib berdi. V.V. Reshetovning o‘zbek shevalari tasnifi 3 1 2 Professor V.V.ning asosiy xususiyatlari. Reshetov tasnifi Professor V.V. Reshetovning o ʻzbek shevalari tasnifi o ʻzbek tili va uning oʻzgarishlarini o ʻrganishga katta hissa qo ʻshgan. Uning tasnifining asosiy xususiyatlaridan biri shevalarning fonologik va morfologik xususiyatlariga e'tibor berishdir. Reshetov tasnifida o ʻzbek shevalarining rivojlanishiga ta ʼsir ko ʻrsatgan tarixiy -geografik omillar ham hisobga olingan. Turli o‘zbek shevalarini solishtirish 02 03 01 Professor V.V. Reshetov o ʻzbek shevalarini tasniflab, turli variantlarni taqqoslagan. Tasniflash o‘zbek tilining rang - barangligini va uning mintaqaviy o‘zgarishlarini tushunishga yordam beradi. Tasniflashda asosiy nuqtalardan biri turli o‘zbek shevalarini qiyoslashdir. Bu taqqoslash O‘zbekistonda so‘zlashuvchi turli shevalar orasidagi farq va o‘xshashliklarni yoritib beradi. O‘zbek shevalarini o‘rganish professor V.V. Reshetov O‘zbekistonning til xilma -xilligi va har bir lahjaning madaniy ahamiyatini tushunishning muhim jihati hisoblanadi. O‘zbek shevalarining rivojlanayotgan tabiati 01 02 03 O‘zbek shevalari tasnifini professor V.V. Reshetov, bu lingvistik o'zgarishlarning rivojlanish xususiyatini aks ettiradi. Uning tasnifida O‘zbekiston hududidagi shevalarning tarixiy rivojlanishi va geografik tarqalishi ko‘rib chiqiladi. Reshetov asarida o ʻzbek shevalari o ʻrtasidagi murakkab munosabatlar va ularning vaqt o ʻtishi bilan bosqichma -bosqich rivojlanishi yoritilgan. U bir shevani boshqasidan ajratib turuvchi xilma -xil lisoniy xususiyatlarni aniqlab beradi, ularning o‘ziga xos xususiyatlarini yoritadi. O‘zbek shevalarining rivojlanish tabiati, professor V.V. Reshetov tasnifi. Uning tadqiqotlari O‘zbekiston hududida mavjud bo‘lgan boy til xilma -xilligi va tarixiy va geografik omillarning murakkab o‘zaro ta’siri haqida tushuncha beradi. O‘zbek shevalarining o‘ziga xosligi 03 01 02 O‘zbek shevalari tasnifini professor V.V. Reshetov, mintaqaning boy til xilma -xilligi haqida ma'lumot beradi. Har bir dialekt o'ziga xos bo'lib, uni boshqalardan ajratib turadigan o'ziga xos xususiyatlarga ega. Tasniflash tizimi o ʻzbek shevalarining murakkab farqlari va umumiy xususiyatlarini ajratib ko ʻrsatadi. Ushbu keng qamrovli yondashuv tilshunoslik va madaniyatni tushunish uchun qimmatli ma'lumotlarni taqdim etadi. O‘zbek shevalarining o‘ziga xosligi vaqt o‘tishi bilan tilni shakllantirgan murakkab tarix va rang -barang madaniy ta’sirlarning aksidir. Lug'at, talaffuz va grammatikadagi o'zgarishlar mintaqaviy til xilma - xilligining boy gobeleniga hissa qo'shadi. O‘zbek shevalarini tushunishda tilshunoslikning o‘rni Professor V.V.ning tasnifida. Reshetov, o‘zbek shevalari fonetik, morfologik va leksik farqiga ko‘ra turkumlarga ajratiladi. Tilshunoslik o‘zbek shevalarini tushunishda ularning o‘ziga xos til xususiyatlari va tarixiy taraqqiyotini tahlil qilish orqali hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Tilshunoslik tadqiqotlari orqali olimlar o ʻzbek shevalari evolyutsiyasini kuzatishi va ularning oʻzgaruvchanligiga madaniy - geografik ta ʼsirlar haqida tushunchaga ega bo ʻlishlari mumkin. 1 3 2 Professor V.V. Reshetovning oʻzbek shevalari tasnifi tilning turli xil variantlarini yoritib beruvchi muhim tadqiqotdir. Uning tadqiqotlari ushbu shevalarga tashqi omillarning ta’sirini yoritib, O‘zbekistonning til xilma - xilligi haqida qimmatli fikrlarni taqdim etadi. Tarixiy va ekologik omillarning o‘zbek shevalariga ta’sirini tushunish mintaqaning boy lingvistik merosini asrab - avaylash va ulug‘lashda muhim ahamiyatga ega. O‘zbek shevalariga tashqi omillarning ta’siri O‘zbek shevasi tasnifining oqibatlari 01 02 03 Professor V.V. Reshetovning oʻzbek shevalarini tasniflashi o ʻzbek tilidagi xilma -xillik va mintaqaviy oʻzgarishlarni tushunishda muhim ahamiyatga ega. Bu tasnifning ma’nosi tilshunoslik va madaniyatni saqlashga ham taalluqlidir, chunki u o‘zbek shevalariga tarixiy va geografik ta’sirlarni yoritadi. Bundan tashqari, professor V.V. Reshetov turli o ʻzbek shevalarida so ʻzlashuvchilarning ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan tilni rejalashtirish va ta ʼlim siyosati uchun asos yaratadi. E'tiboringiz uchun rahmat

P rofessor V.V.Reshetov tasnifi .

Professor V.V. Reshetovning oʻzbek shevalari tasnifi Oʻzbekistondagi til xilma -xilligini tushunish uchun zarurdir. U oʻzbek tilidagi oʻzgarishlarni shakllantiruvchi tarixiy va madaniy omillar haqida tushuncha beradi. O‘zbek shevalari bilan tanishtirish O‘zbek shevalari bilan tanishish mintaqaviy til tafovutining nozik jihatlariga qiziqarli sayohatni taklif etadi. Bu tasnif orqali biz o‘zbek jamiyatida mavjud bo‘lgan shevalarning boy gobelenini chuqurroq anglaymiz. Umuman olganda, V.V. Reshetov tasnifi o‘zbek tilshunosligi bilan qiziquvchi olimlar, talabalar va ixlosmandlar uchun qimmatli manba bo‘lib xizmat qiladi. U dialektal o'zgarishlarning murakkab tarmog'ini va ularning til evolyutsiyasining keng doirasidagi ahamiyatini yoritib beradi.

Professor V .V .Reshetov tasnifi (tasnif to'liq keltirilmoqda) . Hozirgi 0 ‘zbekiston territoriyasida mavjud bo'lgan o‘ziga xos etnogenetik protsess hamda qardosh va qardosh bo‘lmagan xalqlar tilining bir -biriga ta'siri o‘zbek tilining juda murakkab dialekt kompleksini vujudga keltirdi . Tarixiy -lingvistik jihatdan bu kompleks uchta komponentdan iborat : shimoli -garbiy guruh -o’zbek tilining qipchoq lahjasi. Bu guruhga o ‘zbek tilining qipchoq shevalari; territorial yondosh qozoq, qirg ‘iz va qoraqalpoq tillari kiradi. janubi -g‘arbiy guruh -o‘zbek tilining o ‘g‘uz lahjasi. Bu guruhga territorial yondosh turkman tili taalluqlidir. janubi -sharqiy guruh -bu guruhga qarluq -chigil -uyg ‘ur lahjasini tashkil qiluvchi ko ‘pchilik o ‘zbek shahar shevalari, hozirgi o ‘zbek adabiy tili va eski o ‘zbek tili, qardosh turkiy tillardan esa yangi uyg ‘ur tili kiradi. Mazkur lahjaga kiruvchi shevalarning ko ‘pchiligi uchun shu narsa xarakterliki, ular tojik tili bilan juda qadimdan aloqador bo'lgan.

3 2 4 O‘zbek shevalarining tarixiy mazmuni O‘zbek shevalari tasnifini professor V.V. Reshetov, tarixiy kontekstni hisobga olgan holda. Tasniflash tizimi fonetika, morfologiya va sintaksis kabi turli mezonlarga asoslanadi. O‘zbek shevalarining tarixiy sharoiti ularning vaqt o‘tishi bilan rivojlanishi va evolyutsiyasini tushunish uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega. U dialektlarni shakllantirgan madaniy va lingvistik ta'sirlar haqida tushuncha beradi. Professor V.V. Reshetovning oʻzbek shevalarini tarixiy sharoitda tasniflashi o ʻzbek tili va madaniyatining rang -barangligi va boyligini o ʻrganuvchi tilshunos olimlar va tadqiqotchilar uchun qimmatli ma ʼlumotlar beradi.

Tarixiy -lingvistik faktlar ko‘rsatganidek, 0 ‘rta Osiyo va Qozog'iston tcrritoriyasida mavjud bo‘lgan uchta (qipchoq, o‘g‘uz, qarluq -chigil_x0002_nyg‘ur) til birligi o'zbek tili tarkibida ham xuddi shunga mos uch lahjaning (qipchoq, o‘g‘uz va qarluq -chigil -uyg‘ur lahjalarining) mavjud bo‘lishiga olib kelgan. I. Qipchoq lahjasi. 0 ‘zbek tilining qipchoq lahjasi har xil turkiy urug‘ -qabila guruh vakillarini o‘z ichiga oladi. Bular orasida qipchoq, nuyman, qangli, mitan, laqay, uyshun, qoraqalpoq, tama, qishliq, ongut, qiyot, do 'rmon, arg'in, uyg'ur kabi ko‘pgina urug‘lar mavjud. Qipchoq lahjasiga taalluqli shevalar juda katta territoriyaga tarqalgan. 0‘zbekistonning barcha viloyatlarida mazkur lahja vakillarining borligi ham bu fikrning to‘g‘ri ekanligiga dalildir.

Похожие

O‘zbek shevalari
Ta'lim metodlari tasnifi va ta'lim shakllari tasnifi
O'zbek shevalarining tasnifi
Piktografik yozuvlar tasnifi
O'ZBEK SHEVALARI TASNIFI