logo

PUNI URUSHLARINING BOSHLANISHI,SABABLARI. BIRINCHI PUNI URUSHI

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

21476.227539062 KB
PUNI URUSHLARINING 
BOSHLANISHI,SABABLARI. 
BIRINCHI PUNI URUSHI 1. Причины Пунических войн.
2. Первая Пуническая война.
3. Вторая  Пуническая война.
4. Третья Пуническая война.
5. Победы над Македонией и 
Сирией   Reja:
1. Karfagen Puni urushlari 
arafasida
2. Birinchi Puni urushi
3. Birinchi Puni urushidan keyin 
Karfagen va Rim Karfagen qaysi hududlarni egallagan edi?Karfagen Shimoliy Afrikada  mil.av. VII asrda 
Finikiyaliklar  tomonidan  tashkil etilgan .Karfagen qayerda joylashgan edi?Karfagen Shimoliy Afrikadagi hududlarga tegishli edi.
    Pireney yarim oroli va O'rta er dengizi orollarida joylashgan.
РИМ
КАРФАГЕНА	     Ф	     Р	    И	     К	      А	
Е	   В	   Р	   О	   П	    АС Р Е Д И З Е М Н О Е    МОРЕ 1. Karfagen Puni urushlari 
arafasida
Karfagen yoki Kar-
Xadasht Finikiyaning 
eramizdan avvalgi IX 
asrdayoq barpo 
bo‘lgan katta Tir 
shahrining koloniyasi 
bo‘lgan. 
Eramizdan avvalgi V 
asr o‘rtalariga kelib 
Karfagen keng bir 
davlatning markaziga 
aylangan. Bu davlat shimoliy 
Afrika sohilining bir 
qismini (Tunis 
qo‘ltig‘ining 
qirg‘og‘ini), 
Sitsiliyaning g‘arbiy 
qismini, Malta, 
Sardiniya, Korsika, 
Pitius, Balear orollarini 
o‘z ichiga olgan.Karfagenning 
tashkil  topgan 
davri  haqida  2  ta 
sana  bor: 
miloddan  avvalgi 
825-823  yillar  yoki 
miloddan  avvalgi 
814-813 yillar.           1. Karfagen Puni urushlari 
arafasida

Afsonaga ko'ra, shaharga  qirolicha Dido  asos solgan, u akasi Tir 
qiroli  Pigmalion   uning  boyligini  tortib  olish  maqsadida  eri 
Sixeyni  o'ldirganidan keyin Tirdan qochib ketgan. 

Karfagen  tarixi  davomida  shahar  aholisi  ishbilarmonligi  bilan 
mashhur bo'lgan. 

Shaharga  asos  solingani  haqidagi  afsonaga  ko‘ra,  Dido   mahalliy 
qabila  bilan  ho‘kiz  terisi  qoplagancha  yer  sotib  olishga  kelishib 
olgan. 

U  terini  tor  kamarlarga  kesib  tashladi  va  ulardan  doira  yasab, 
katta  tepalikni  egallab  oldi,  shuning  uchun  bu  joyda  qurilgan 
qal'a  Birsa   deb  nomlandi,  bu  yunoncha  "teri"  degan  ma'noni 
anglatadi (ehtimol soxta etimologiya  ham bo’lishi mumkin ).       1. Karfagen Puni 
urushlari arafasida
Mil.av. 814 – mil.av. 146 y illar       1. Karfagen Puni urushlari 
arafasida

Mavjud  arxeologiya materiali va toshlardagi suratlar   karfagenliklar Atlantikaning 
sharqiy sohillarini ham koloniyalashtirishga uringanliklaridan dalolat beradi. 

Karfagen  juda  katta  va  o‘ziga  xos  bir  shahar  bo‘lib,  g‘oyat  qulay   hududda  
joylashgan. 

U  Afrikaning  shimoli-g‘arb iy   sohilidagi  kichikroq  yarim  orolda  (hozirgi  Tunisdan 
shimoli-g‘arbda)  vujudga kelgan . 

Uning  bunday  joylashuvi  asosiy  dengiz  yo‘lini  nazorat  qilib  turish  imkonini 
bergan. 

Materikda   uch  qator  kuchli  mudofaa  inshootlari  bilan  himoya  qilingan  shahar 
istehkomi dengizdan  ancha  ichkari kirib ketgan yarim orolda bo‘lgan. 

Shahar  aholisi  yashaydigan  sernufus  mahallalar,  bozor,  do‘konlar, 
hunarmandlarning ishxonalari istehkom devorlari orqasidan joy olgan. 

Tashqi  (savdo)  va  ichki  (harbiy)  ikkita  gavani  bo‘lgan  port  Karfagenning  faxri 
hisoblangan.        1. Karfagen Puni urushlari 
arafasida
1. Mil.av. IX-VII asrlar  – Karfagenning vujudga kelishi davri;
2. Mil.av. VI-IV asrlar  – Karfagenning qudratli davlatga aylanishi davri; 
3. Mil.av.  III  asr  –  Rim  bilan  to'qnash  keladi.  Ilgari  ittifoqchi  bo'lgan 
munosabatlar  yomonlasha  boshladi.  Mil.  av.  264-yilda  Birinchi  Puni  urushi 
boshlandi. Mil.av. 260 – 256 yillardagi jangler.
4. Gamilkar Barka (Chaqmoq)  – Mil. av. 247-yilda Karfagen bosh qo'mondoni 
bo'ldi,  Sitsiliyada  muvaffaqiyatlarga  erishadi,  ammo  mil.  av.  241-yilda 
Rimga  mag'lubiyatdan  so'ng  Sitsiliyani  Rimga  berib,  10  yil  davomida  3200 
talant  tovon  to'lab,  tinchlik  o'rnatadi.  Keyin  uning  kuyovi  Gastrubal  
qo‘shinning  bosh  qo‘mondoni  etib  saylandi.  16  yil  davomida  (miloddan 
avvalgi 236-220 yillar) Ispaniyaning katta qismi bosib olanadi.
5. Gannibal  Barka  -  Gastrubalning  o'limidan  so'ng,  armiya  bosh  qo'mondoni 
etib Gamilkarning o'g'li  Gannibal  (Mil.av. 218-183 yillar) ni tayinlandi.        Karfagen porti.
(Rekonstruksiya)       РИМ
КАРФАГЕНС Р Е Д И З Е М Н О ЕА	     Ф	     Р	    И	     К	      А	
Е	   В	   Р	   О	   П	    А	
  М	О	 Р Е2. Rim v a Karfagen o'rt asidagi urushlarning 
sabablari. Birinchi Puni urushi 
Mil.av. I I I  asrga k elib Karfagen G'arb v a Sharq 
o'rt asidagi sav do  mark aziga ay langan edi .Rim respublikasi kuchayishi bilan O'rta yer dengizida  
o'rnashishga intildi. Piy oda 
qo’shin Harbiy  
fl ot
Piy oda 
qo’shin
(legion)Harbiy  fl otKarfagenni ng Quroll i Kuchlari Rimning Quroll i KuchlariTomonlarning urushga t ay y orligini baholang.
Rim nima qilishi k erak ?   Urush boshlanishidan uch y il oldin Rim dengiz 
fl ot ini t uzdi. Shundan so’ng Rim urushlarni boshladi. 2. Rim v a Karfagen o'rt asidagi urushlarning 
sabablari. Birinchi Puni urushi 
Birinchi  Puni  urushi  Rim  bilan  Karfagenning  Sitsiliya   uchun 
kurashidan boshlangan. 
Sitsiliyaning  ko‘p  qismi  (g‘arbiy)  Karfagen  qo‘lida  bo‘lib, 
orolning  kichik  (sharqiy)  qismini  Sirakuza  podshosi  Agafokl  
egallab turgan. 
Tor  qo‘ltiq  bilangina  Italiyadan  ajralib  turgan  bu  orol  rimliklar 
nazarida,  tarixchi  Flor   aytganidek,  «ko‘z  kuydirib  yaqingina 
turgan materikdan faqat tasodifan ajralib qolgan o‘lja»  bo‘lgan. 
Kampaniyadan  chiqqan  va  o‘zlarini  mamertinlar ,  ya’ni  urush  xudosi 
Marsning  farzandlari  deb  atagan  Kampaniya  yollanma  askarlarining 
Messana   shahrini  bosib  olishlari  urush  boshlanib  ketishiga  bahona 
bo‘lgan.        2. Rim v a Karfagen o'rt asidagi urushlarning 
sabablari. Birinchi Puni urushi 
Sirakuza  podshosi  Agafokl   xizmati d a  bo‘lgan  o‘sha  mamertinlar 
Agafokl o‘lga n da n  keyin  Messanani  bosib olganlar. 
Sirakuzaning  yangi  hukmdori  Giyeron  II  Messanani  qamal  qilib 
mamertinlarga muvaffaqiyatli ravishda qarshi chiqqan. 
Mamertinlarning  bir  qismi  Karfagendan  yordam  olmoqchi 
bo‘lgan. Boshqa qism i  esa yordam so‘rab Rim senatiga murojaat 
qilgan. 
Senat  ikkilanib  qolgan.  Nihoyat  tashqi  bozorni  kengaytirishdan 
manfaatdor  bo‘lgan  guruh  ( savdogarlar  va  hunarmandlar )ning 
tazyiqi  bilan  Rim  xalq  majlisi  mamertinlarga  yordam  berish, 
ya’ni  aslida  Karfagenga  qarshi  urush  boshlash  to‘g‘risida  qaror 
qabul qilgan. 
23 yilga  ( eramizdan avvalgi 264—241 yillar ) cho‘zilgan 
birinchi Puni urushi ana shu tariqa boshlan adi .             2. Rim v a Karfagen o'rt asidagi urushlarning 
sabablari. Birinchi Puni urushi 
Rim  qo‘shinlari  Sitsiliyaga  suzib  borib ,   ular  tez  vaqt  ichida 
Messanani   ishg‘ol  qilganlar,  so‘ngra  Akragantni   qo‘lga  kiritganlar, 
keyin esa  Giyeron II  bilan ittifoq to‘zganlar. 
Q uruqlikda  dushmanni  yengib  kelgan  rimliklar  dengiz 
janglarida doim mag‘lub bo‘lganlar. Karfagen kemalari Italiya 
qirg‘oqlariga  hujum  qilgan,  Sitsiliya  oroli  bilan  Italiyaning 
janubi n i qurshab olgan. 
Rim  senati  flot  tashkil  etish   to‘g‘risida  qaror  qabul  qilgan. 
Rimliklar  100 ta penter  (ya’ni  besh palubali kema ) va  20 ta uch 
palubali kema  yasab, ularni yaxshi jihozlaganlar .
Rim  legionerlari  qilichbozlikda  azaldan  nom   chiqargan.  Eramizdan 
avvalgi 260 - yilda   Mila burni va shahri  yonida (Sitsiliyaning shimoliy 
qirg‘og‘ida)  konsul  Gay  Duiliy  qo‘l  ostidagi  jangda  rimliklar 
Karfagen  floti  ustidan  birinchi  marta  g‘oyat  muvaffaqiyatli  g‘alaba 
qozonganlar.       2. Rim v a Karfagen o'rt asidagi urushlarning 
sabablari. Birinchi Puni urushi 
Sitsiliyada  iste’dodli  lashkarboshi  Gamilkar  Barka  maydonga  kelgandan 
keyin  rimliklarning  ahvoli  yanada  og‘irlashgan.  Barka  Sitsiliyaning 
shimoliy  qirg‘oqlari  va  ichkarisidagi  hududlarni   ishg‘ol  qilishga  muvaffaq 
bo‘lgan. 
Rimliklar  yana  dengiz  flotini  barpo  qilishga  majbur  bo‘lganlar. 
Chunki  flotsiz  urushni  muvaffaqiyatli  tugatish  mumkin  bo‘lmagan. 
Lekin  bu  vaqt  xazina  bo‘shab  qolganligi  sababli,  boy  fuqaro lardan 
olingan  tribut (qarz)  hisobigagina flot qurilgan. 
Rimliklarning  yangi  floti  Egata  orollari  yonidagi  jangda  Karfagen 
flotini juda qattiq mag‘lubiyatga uchratgan.  23  yilga  cho‘zilgan urush 
har  ikki  tomonni  madorini  quritgan .  Shuning  uchun  ham  Rim  senati 
Karfagenning  sulh muzokaralari boshlash to‘g‘risidagi taklifini qabul 
qilgan. 
Eramizdan avvalgi 241 - yilda  tuzilgan sulh shartnomasiga muvofiq :                 
1.  Karfagen 10 yil davomida Rimga 3200 talant miqdorida   tovon to‘lashi ;     
2. A sirlarni qaytarishi ;                                                                                             
                                                                         3. Karfagen  qo‘shiniga Apennin 
yarim orolidagi qabilalardan askar yollamasligi ;                                                
                                                                          4. O ‘zining Sitsiliyadagi 
mulklarini Rim hokimiyatiga topshirishi  lozim bo‘lgan.       РИМ
КАРФАГЕНА	     Ф	     Р	    И	     К	      А	
Е	   В	   Р	   О	   П	    АС Р Е Д И З Е М Н О Е    МОРЕ о. Корсика
о. Сардиния
о. Сицилия ??
?   Первая Пуническая война   
Birinchi Puni urushi Rim da'vo qilgan orol ustida 
boshlandi. Unga nom bering! РИМ
КАРФАГЕНА	     Ф	     Р	    И	     К	      А	
Е	   В	   Р	   О	   П	    АС Р Е Д И З Е М Н О Е    МОРЕRim v a Karfagen o'rt asidagi hal qiluv chi jang 
qay erda bo'lib o't di v a u qanday  y ak unlandi?
о. Корсика
о. Сардиния	
  М	 О	 Р	 Е
о. Сицилия Birinchi Puni urushining 
natijalari

Tovon - g'olib davlat tomonidan mag'lub davlatga yuklangan 
to'lovlar.1) Karfagen urushda yutqazdi
2) Karfagen Sitsiliya va Sardiniya orolidagi 
mulklaridan ayrildi.
3) Karfagen katta miqdorda tovon to'lashi 
kerak edi       3. Birinchi Puni urushidan k ey in Karfagen 
v a Rim
Rimliklar  Karfagenning  zaifligidan  foydalanib,  mil.av.  238 - yilda  Sardiniya 
bilan  Korsikani   bosib  olganlar.  Sitsiliya,  Sardiniya  va  Korsika  Rimning 
Italiyadan  tashqaridagi  dastlabki  mulklari  bo‘lib,  ular  viloyatlar  deb  atala 
boshlagan. 
Gamilkar  Barka  yollanma  qo‘shinlar  qo‘zg‘olonini  bostirgandan  keyin , 
Rimga  qarshi  urushga  intilgan  oligarxlar  guruhiga  boshchilik  qilgan. 
Ammo  Karfagen  territoriyasi  urush  qilish  uchun  lozim  bo‘lgan  moddiy 
kuch bilan ham,  askar  kuchi bilan ham ta’minlanmagan. 
Shundan  keyin  karfagenliklar  o‘z  mulklarini    qo’shni  hududlar 
hisobiga  oshirishga  qaror  qilganlar.  Ularni  qiziqtirgan  qimmatli 
metallarga  boy  Iberiya  konlari  va  iber  qabilalarining  jasur  jangch i lari 
bo‘lgan. 
Mil.av.  237 - yilda  Gamilkar  Barka  Iberiyaga  yo‘l  olgan.  U  yerda  ular 
muvaffaqiyatlarga  erishganlar.  Andalu s iyadagi  bir  qa n cha  qabilalarni 
o‘zlariga bo‘ysundirib, tog‘dagi konlarni qo‘l ga  kiritganlar. 
Ammo    mil.av.  229 - yilda  iberlar  bil an   bo‘lgan  janglardan  birida   Gamilkar 
halok   bo‘lgan.        3. Birinchi Puni urushidan keyin Karfagen 
va Rim  bo’yicha jadvalni to’ldiring

Karfagenda nima uchun qo’zg’alon ko’tariladi?

Karfagenga qarshi ko’trilgan qo’zg’alonni kim bostiradi?

Gamilkar qo’shinida qaysi hayvonni uchratishimiz mumkin (otlardan 
tashqari)?

Rimliklar mil.av. 238-yilda qayerlarni egallab oladi?

Karfagen bo’shab qolgan xazinani qayer hisobiga to’ldirmoqchi bo’ladi?

Gamilkar mil.av. 237-yilda qayerga yurish uyushtiradi?

Gamilkar qachon vafot etadi va o’rniga kim keladi?

Gastrubal qaysi shaharni qurdiradi?

Gastrubal qachon va kimlar tomonidan o’ldiriladi?

Gastrubalning o’rniga kim keladi?

Birinchi va ikkinchi Puni urushlari oralig’ida Rim jamiyatida qaysi qatlam 
juda boyib ketadi va siyosiy hokimiyatga ham ta’sir o’tkza boshlaydi?       Gannibal 9 yoshligida, uning
otasi Karfagen qo'mondoni
Hamilkar Ispaniyaga urushga ketdi.
Gannibal o'zingiz bilan olib keting deb 
otasidan so'radi U rozi bo'ldi,
lekin bir shart bilan.
U Gannibaldan abadiylikka Rimga nisbatan nafrat 
bilan qasamyod qilishni talab qildi.Gannibal shunday 
deb qasam ichdi. U rimliklarning murosasiz 
dushmani edi. U 64 yil yashadi va butun umri 
davomida shu qasamga sodiq bo‘ldi.Gannibalning qasamyodi       E’TIBORINGIZ UCHUN 
RAHMAT

PUNI URUSHLARINING BOSHLANISHI,SABABLARI. BIRINCHI PUNI URUSHI

1. Причины Пунических войн. 2. Первая Пуническая война. 3. Вторая Пуническая война. 4. Третья Пуническая война. 5. Победы над Македонией и Сирией Reja: 1. Karfagen Puni urushlari arafasida 2. Birinchi Puni urushi 3. Birinchi Puni urushidan keyin Karfagen va Rim

Karfagen qaysi hududlarni egallagan edi?Karfagen Shimoliy Afrikada mil.av. VII asrda Finikiyaliklar tomonidan tashkil etilgan .Karfagen qayerda joylashgan edi?Karfagen Shimoliy Afrikadagi hududlarga tegishli edi. Pireney yarim oroli va O'rta er dengizi orollarida joylashgan. РИМ КАРФАГЕНА Ф Р И К А Е В Р О П АС Р Е Д И З Е М Н О Е МОРЕ

1. Karfagen Puni urushlari arafasida Karfagen yoki Kar- Xadasht Finikiyaning eramizdan avvalgi IX asrdayoq barpo bo‘lgan katta Tir shahrining koloniyasi bo‘lgan. Eramizdan avvalgi V asr o‘rtalariga kelib Karfagen keng bir davlatning markaziga aylangan. Bu davlat shimoliy Afrika sohilining bir qismini (Tunis qo‘ltig‘ining qirg‘og‘ini), Sitsiliyaning g‘arbiy qismini, Malta, Sardiniya, Korsika, Pitius, Balear orollarini o‘z ichiga olgan.Karfagenning tashkil topgan davri haqida 2 ta sana bor: miloddan avvalgi 825-823 yillar yoki miloddan avvalgi 814-813 yillar.

1. Karfagen Puni urushlari arafasida  Afsonaga ko'ra, shaharga qirolicha Dido asos solgan, u akasi Tir qiroli Pigmalion uning boyligini tortib olish maqsadida eri Sixeyni o'ldirganidan keyin Tirdan qochib ketgan.  Karfagen tarixi davomida shahar aholisi ishbilarmonligi bilan mashhur bo'lgan.  Shaharga asos solingani haqidagi afsonaga ko‘ra, Dido mahalliy qabila bilan ho‘kiz terisi qoplagancha yer sotib olishga kelishib olgan.  U terini tor kamarlarga kesib tashladi va ulardan doira yasab, katta tepalikni egallab oldi, shuning uchun bu joyda qurilgan qal'a Birsa deb nomlandi, bu yunoncha "teri" degan ma'noni anglatadi (ehtimol soxta etimologiya ham bo’lishi mumkin ).