Qadimgi hind eposi “RAMAYANA”

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

2745.7646484375 KB

Скачать

ISH REJASI :

1. “Epos” atamasi haqida

2. Qadimgi hind eposi: “RAMAYANA”

3.Asar qahramonlari

4. Asosiy voqealar bayoni

“ EPOS” NIMA?

Epos (yun. yeroz — so z, hikoya) — 1) badiiy adabiyot turi (lirika va drama ʻ
bilan bir kdtorda); 2) xalqning qahramonona o tmishini aks ettiruvchi asar.
ʻ
Epos adabiyotning uch turidan biri sifatida tafsilot tasviriga tayangan
badiiy asarlar jamini anglatadi. Unda muayyan makon va zamonda
kechadigan voqeahodisalar tafsiloti, albatta, mavjud bo ladi. Eposda so z
ʻ ʻ
yordamida o quvchi ko z o ngida real hayot manzaralariga muvofiq
ʻ ʻ ʻ
keladigan badiiy voqelik yaratiladi.

Eposning eng asosiy belgisi voqea tasviri, bayoni bo lgani uchun ham
ʻ
ko pincha bu turdagi asarlar nasr yo lida yoziladi. Lekin bu hol she riy
ʻ ʻ ʼ
shaklda bitiladigan epik asarlar borligi va bo lishi mumkinligini inkor
ʻ
etmaydi. Qandaydir voqeani aks ettirish asosiga qurilgan she riy va nasriy
ʼ
asarlar Eposga mansubdir.

Eposda muayyan makon va zamonda muayyan shaxs yoki odamlar guruhi
bilan bo lib o tgan biror voqea, odatda, muallif yoki hikoyachipersonaj
ʻ ʻ
tilidan bayon etiladi. Bu hol unda bayon, tavsif va dialogning birgalikda
qorishiq holda kelishini taqozo etadi. Ayni paytda, Eposda bayon, rivoyat
yetakchilik qiladi. Muayyan asardagi peyzaj, portret, narsabuyum va
boshqalar tafsilotlar tasviri rivoyatni kuchaytirish, uning ta sir darajasini
ʼ
oshirish, personajlar tabiatini bo rttirib ko rsatishga xizmat qiladi.
ʻ ʻ

ASOSIY SYUJET - QIROLLIK SURGUNIDAGI RAMA VA UNING
SODIQ RAFIQASI SITA, ULARNING O'RMON YOLG'IZLIGIDAGI
HAYOTI, YOVUZ RUHLAR QIROLI (RAKSHASA) RAVANA
TOMONIDAN SITANI O'G'IRLAB KETISHI, RAMA TOMONIDAN
UNI QIDIRISH, UNING MAYMUN BILAN ITTIFOQI. QIROL,
LANKA OROLINING QAMAL QILINISHI - RAVANA SHOHLIGI,
MAYMUNLARNING RAKSHASALAR BILAN JANGI VA RAMANING
O'N BOSHLI RAVANA BILAN YAGONA JANGI, UNING
G'ALABASI, SITANING OZOD QILINISHI VA RAMANING UNDAN
AJRALISHI TASVIRLANADI

ASAR BILAN TANISHIB…

Bir paytlar o'n boshli Ravana Lanka orolida rahshas
jinlar shohligining xo'jayini edi. U Brahma xudosidan
daxlsizlik sovg'asini oldi, bunda uni odamdan boshqa
hech kim o'ldira olmadi va shuning uchun samoviy
xudolarni jazosiz xo'rladi va quvg'in qildi. Ravanani
yo'q qilish uchun Vishnu xudosi yer yuzida oddiy odam
bo'lib tug'ilishga qaror qiladi. Ayodxyaning farzandsiz
qiroli Dasaratha merosxo'r olish uchun katta qurbonlik
qiladi. Vishnu to'ng'ich xotini Kaushalyaning bag'riga
kiradi va u Vishnu - Ramaning yerdagi
mujassamlanishini (avatarasini) tug'adi. Dasarathaning
ikkinchi xotini Kaykeyi bir vaqtning o'zida boshqa o'g'il
Bxarata va uchinchisi Sumira, Lakshmana va
Shatrughnani dunyoga keltiradi.

“ RAMAYANA”

Yosh yigit, ko'plab harbiy va taqvodor ishlari bilan
shuhrat qozongan Rama Videha mamlakatiga boradi,
uning shohi Janaka qizi go'zal Sitaning qo'lini talab
qilib, da'vogarlarni musobaqaga taklif qiladi. Bir
vaqtlar Janaka muqaddas dalani haydab, Sitani
jo'yakidan topib, uni asrab-avaylagan va o'stirgan va
endi u Shiva xudosi tomonidan unga berilgan ajoyib
kamonni olib ega olganga xotin bo'lishni niyat qiladi.
Yuzlab shohlar va shahzodalar buning uchun behuda
harakat qilishadi, lekin faqat Rama kamonni egibgina
qolmay, uni ikkiga bo'lishga muvaffaq bo'ladi. Janaka
Rama va Sitaning to'yini tantanali ravishda nishonlaydi
va er-xotinlar Dasaratha oilasida Ayodxyada ko'p yillar
davomida baxt va hamjihatlikda yashaydilar.


Ammo keyin Dasaratha Ramani o'zining vorisi deb e'lon
qilishga qaror qiladi. Buni bilib, Dasaratha Kaykeyining
ikkinchi xotini, uning xizmatkori, yovuz cho'chqa
Manthara tomonidan qo'zg'atilgan, qirolga bir marta
uning ikkita xohish-istaklarini bajarishga va'da
berganini eslatadi. Endi u shunday istaklarini bildiradi:
Ramani o'n to'rt yilga Ayodhadan haydab chiqarish va
o'z o'g'li Bxaratani merosxo'r qilib tayinlash. Bekorga
Dasaratha Kaikeyidan o'z talablaridan voz kechishni
iltimos qiladi. Keyin Rama, otasining so'zlariga sodiq
qolishini talab qilib, o'zi o'rmon tomonga ketadi va
Sita, uning sodiq akasi Lakshmana ixtiyoriy ravishda
unga ergashadi. Sevimli o'g'lidan ajralishga chiday
olmay, qirol Dasaratha vafot etadi.

“ RAMAYANA”

Rama o'zining farzandlik burchiga sodiq qolgan holda Bxarataning
talablarini rad etadi. Bharata poytaxtga yolg'iz qaytishga majbur
bo'ladi, lekin u o'zini to'laqonli hukmdor deb hisoblamasligining
belgisi sifatida taxtga Ramaning sandallarini qo'yadi.

Shu bilan birga, Rama, Lakshmana va Sita Dandaka o'rmonida
qurgan kulbaga joylashadilar, u erda Rama muqaddas
zohidlarning tinchligini himoya qilib, ularni bezovta qiladigan
yirtqich hayvonlar va jinlarni yo'q qiladi. Bir kuni Ramaning
kulbasiga Ravananing xunuk singlisi Shurpanaxa keladi. Ramaga
oshiq bo'lib, rashkdan Sitani o’ldirmoqchi bo'ladi va g'azablangan
Dakshmana uning burni va quloqlarini qilich bilan kesib tashlaydi.
Xo'rlik va g'azabda Shurpanaxa shafqatsiz Xara boshchiligidagi
Rakshasalarning ulkan qo'shinini birodarlarga hujum qilishga
undaydi. Biroq, chidab bo'lmas o'qlar yomg'iri bilan Rama Xarani
ham, uning barcha jangchilarini ham yo'q qiladi.

HIND EPOSI

Shunda Shurpanaxa yordam so‘rab Ravanaga murojaat qiladi.
U uni nafaqat Xaradan qasos olishga, balki uni Sitaning
go'zalligi bilan vasvasaga solib, Ramadan o'g'irlab, xotlikka
olishga undaydi. Sehrli aravada Ravana Lankadan Dandaku
o'rmoniga uchib ketadi va o'z fuqarolaridan biri Maricha jiniga
oltin kiyikga aylanib, Rama va Lakshmanani uylaridan
chalg'itishni buyuradi. Rama va Lakshmana, Sitaning
iltimosiga binoan, kiyiklarni o'rmonga kuzatib borishganda,
Ravana Sitani majburan aravaga o'tqazib, havo orqali Lankaga
olib boradi. Uçurtmalar qiroli Jatayus uning yo'lini to'smoqchi
bo'ladi, lekin Ravana uni o'lim bilan yaralaydi, qanotlari va
oyoqlarini kesib tashlaydi.Lankada Ravana Sitaga boylik,
shon-sharaf va kuch taklif qiladi, agar u uning xotini bo'lishga
rozi bo'lsa va Sita masxara qilganda uning barcha da'volarini
rad etadi, uni hibsga oladi va o'jarligi uchun o'lim bilan
jazolash bilan tahdid qiladi.

RAMAYANA

Biroq, Rama va Sitaning baxtsiz hodisalari shu bilan tugamadi.
Bir kuni Ramaga uning qo'l ostidagilar Sitaning yaxshi tabiatiga
ishonmasliklari va undan o'z xotinlari uchun buzuq o'rnak
ko'rib, norozilik qilishlari haqida xabar berishadi. Rama, unga
qanchalik qiyin bo'lmasin, xalqning xohishiga bo'ysunishga
majbur bo'ladi va Lakshmanaga Sitani o'rmonga zohidlarga olib
borishni buyuradi. Sita chuqur qayg'u bilan, ammo qat'iyat
bilan taqdirning yangi zarbasini qabul qiladi va donishmand-
asket Valmiki uni o'z himoyasiga oladi. O'z turar joyida Sita
Ramadan ikki o'g'il tug'adi - Kush va Lava. Valmiki ularni
tarbiyalaydi, ulg'aygach, Ramaning qilmishlari haqida yozgan
she'rini, keyinchalik mashhur bo'lgan o'sha "Ramayana" ni
o'rgatadi. Qirollik qurbonliklaridan birida Kusha va Lava bu
she'rni Ramaning huzurida o'qiydilar. Ko'p belgilar bilan Rama
o'g'illarini taniydi, onalarining qaerdaligini so'raydi va Valmiki
va Sitani chaqiradi.

ASAR HAQIDA

Valmiki, o'z navbatida,
Sitaning aybsizligini
tasdiqlaydi, lekin Rama yana
bir bor Sita o'z hayotining
pokligini barcha odamlarga
isbotlashini xohlaydi. Va
keyin Sita, oxirgi dalil
sifatida, Yerdan uni
onasining quchog'iga o'rashini
so'raydi. Uning oldida er
ochilib, uni bag'riga oladi.
Brahma xudosining so'zlariga
ko'ra, endi faqat osmonda
Rama va Sita bir-birlarini
yana topishlari kerak.

“ RAMAYANA” EPOSI QAHRAMONLARI

RAMA - asarning bosh qahramoni. Mamlakat qirolining to'ng'ich va sevimli
o'g'li Koshala Dasaratha va uning rafiqasi Kaushalya. U qadr-qimmatning
timsoli sifatida tasvirlangan. Dasaratha xotinidan biri bo'lgan Kaykeyining
shartiga bo'ysunishga majbur bo'ldi va Rama taxtga o'tish huquqidan voz
kechishni hamda 14 yilga surgun qilishni buyurdi.

Sita - qirol Janakaning qizi Ramaning sevimli rafiqasi. U Vishnuning rafiqasi
Dakshmi ma'budasining timsoli. Sita ayol pokligi ideali sifatida
tasvirlangan. U erini quvg'inga yuborilganida kuzatib boradi, u yerda uni
Lanka hukmdori Rakshasa qiroli Ravana o'g'irlab ketadi.

Hanuman - kuchli Vanara va xudo Shiva (yoki Rudra) ning o'n birinchi
mujassamlanishi, sharaf burchini sodiqlik bilan bajarish idealidir. Shamol
xudosining o'g'li. Sitaning qaytishida muhim rol o'ynaydi.

Lakshmana - u bilan birga surgunga ketgan Ramaning ukasi. U Shesha
ilonini va haqiqiy do'stning idealini ifodalaydi. U har doim Sita va Ramani
himoya qiladi.

Bharata - Ramaning ukasi Dasarathaning o'g'li. Adolat ideali sifatida
tasvirlangan.

Ravana - Rakshasa, Lanka qiroli. O'n boshli va yigirma qurolli sifatida
tasvirlangan; Agar siz uning boshini kesib tashlasangiz, ular yana o'sadi.


Eposlar yarim afsonaviy va yarim tarixiy asar hisoblanadi.
Ularning afsonaviyligi eposdagi obrazlar tizimining ma’bud, yarim
ma’bud, farishta, inson va hayvonlardan tashkil topib, ular
orasidagi turli g‘ayritabiiy voqealarning tasvirlanishi bilan bog‘liq
bo‘lsa, tarixiyligi barcha shohliklar, ularning hukmdorlari,
voqealar tafsilotida uchraydigan shaxs va joylar nomining tarixda
haqiqatan ham bo‘lganligi, ayrimlarining nomi esa hanuzgacha
saqlanib qolganligi bilan izohlanadi. Bu har uchala asarda
ko‘rinadi.

Eposlar badiiy jihatdan jozibador. So‘z va tasvir obidasida ham
biz gumanizm, elparvarlik, adolat va ushbu mohiyatlarning mangu
dushmani — odamkushlik, kibr, zulm, haqsizlik o‘rtasidagi
kurashlarda ko‘rsatilgan qahramonona harakatlarning guvohi
bo‘lamiz.

Yuqorida ko‘rganimizdek, hind xalqining ushbu nodir eposidagi
alplarga xos xususiyatlar boshqa personajlarda uchramaydi.
Millatni millat qilib tarbiyalashda qahramonlarning jasoratlari
bugun ham o‘sha xalq farzandlariga bebaho xislatlar: farzandlik
burchi, do‘stlik, ona-yurtga muhabbat kabi tuyg‘ularning
namoyon bo‘lishida xizmat qilmoqda.

QADIMGI HIND EPOSI “RAMAYANA”

ISH REJASI :  1. “Epos” atamasi haqida  2. Qadimgi hind eposi: “RAMAYANA”  3.Asar qahramonlari  4. Asosiy voqealar bayoni

“ EPOS” NIMA?  Epos (yun. yeroz — so z, hikoya) — 1) badiiy adabiyot turi (lirika va drama ʻ bilan bir kdtorda); 2) xalqning qahramonona o tmishini aks ettiruvchi asar. ʻ Epos adabiyotning uch turidan biri sifatida tafsilot tasviriga tayangan badiiy asarlar jamini anglatadi. Unda muayyan makon va zamonda kechadigan voqeahodisalar tafsiloti, albatta, mavjud bo ladi. Eposda so z ʻ ʻ yordamida o quvchi ko z o ngida real hayot manzaralariga muvofiq ʻ ʻ ʻ keladigan badiiy voqelik yaratiladi.  Eposning eng asosiy belgisi voqea tasviri, bayoni bo lgani uchun ham ʻ ko pincha bu turdagi asarlar nasr yo lida yoziladi. Lekin bu hol she riy ʻ ʻ ʼ shaklda bitiladigan epik asarlar borligi va bo lishi mumkinligini inkor ʻ etmaydi. Qandaydir voqeani aks ettirish asosiga qurilgan she riy va nasriy ʼ asarlar Eposga mansubdir.  Eposda muayyan makon va zamonda muayyan shaxs yoki odamlar guruhi bilan bo lib o tgan biror voqea, odatda, muallif yoki hikoyachipersonaj ʻ ʻ tilidan bayon etiladi. Bu hol unda bayon, tavsif va dialogning birgalikda qorishiq holda kelishini taqozo etadi. Ayni paytda, Eposda bayon, rivoyat yetakchilik qiladi. Muayyan asardagi peyzaj, portret, narsabuyum va boshqalar tafsilotlar tasviri rivoyatni kuchaytirish, uning ta sir darajasini ʼ oshirish, personajlar tabiatini bo rttirib ko rsatishga xizmat qiladi. ʻ ʻ

ASOSIY SYUJET - QIROLLIK SURGUNIDAGI RAMA VA UNING SODIQ RAFIQASI SITA, ULARNING O'RMON YOLG'IZLIGIDAGI HAYOTI, YOVUZ RUHLAR QIROLI (RAKSHASA) RAVANA TOMONIDAN SITANI O'G'IRLAB KETISHI, RAMA TOMONIDAN UNI QIDIRISH, UNING MAYMUN BILAN ITTIFOQI. QIROL, LANKA OROLINING QAMAL QILINISHI - RAVANA SHOHLIGI, MAYMUNLARNING RAKSHASALAR BILAN JANGI VA RAMANING O'N BOSHLI RAVANA BILAN YAGONA JANGI, UNING G'ALABASI, SITANING OZOD QILINISHI VA RAMANING UNDAN AJRALISHI TASVIRLANADI

ASAR BILAN TANISHIB…  Bir paytlar o'n boshli Ravana Lanka orolida rahshas jinlar shohligining xo'jayini edi. U Brahma xudosidan daxlsizlik sovg'asini oldi, bunda uni odamdan boshqa hech kim o'ldira olmadi va shuning uchun samoviy xudolarni jazosiz xo'rladi va quvg'in qildi. Ravanani yo'q qilish uchun Vishnu xudosi yer yuzida oddiy odam bo'lib tug'ilishga qaror qiladi. Ayodxyaning farzandsiz qiroli Dasaratha merosxo'r olish uchun katta qurbonlik qiladi. Vishnu to'ng'ich xotini Kaushalyaning bag'riga kiradi va u Vishnu - Ramaning yerdagi mujassamlanishini (avatarasini) tug'adi. Dasarathaning ikkinchi xotini Kaykeyi bir vaqtning o'zida boshqa o'g'il Bxarata va uchinchisi Sumira, Lakshmana va Shatrughnani dunyoga keltiradi.

Qadimgi hind eposi “RAMAYANA”

10.08.2023

0

2745.7646484375 KB

Похожие