logo

Qadimgi hind eposi “RAMAYANA”

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

2745.7646484375 KB
QADIMGI HIND EPOSI 
“RAMAYANA”    ISH REJASI :

1.  “Epos” atamasi haqida

2. Qadimgi hind eposi: “RAMAYANA”

3.Asar qahramonlari

4. Asosiy voqealar bayoni  “ EPOS” NIMA?

Epos  (yun. yeroz — so z, hikoya) — 1) badiiy adabiyot turi (lirika va drama ʻ
bilan bir kdtorda); 2) xalqning qahramonona o tmishini aks ettiruvchi asar. 	
ʻ
Epos adabiyotning uch turidan biri sifatida tafsilot tasviriga tayangan 
badiiy asarlar jamini anglatadi. Unda muayyan makon va zamonda 
kechadigan voqeahodisalar tafsiloti, albatta, mavjud bo ladi. Eposda so z 	
ʻ ʻ
yordamida o quvchi ko z o ngida real hayot manzaralariga muvofiq 	
ʻ ʻ ʻ
keladigan badiiy voqelik yaratiladi.

Eposning eng asosiy belgisi voqea tasviri, bayoni bo lgani uchun ham 	
ʻ
ko pincha bu turdagi asarlar nasr yo lida yoziladi. Lekin bu hol she riy 	
ʻ ʻ ʼ
shaklda bitiladigan epik asarlar borligi va bo lishi mumkinligini inkor 	
ʻ
etmaydi. Qandaydir voqeani aks ettirish asosiga qurilgan she riy va nasriy 	
ʼ
asarlar Eposga mansubdir.

Eposda muayyan makon va zamonda muayyan shaxs yoki odamlar guruhi 
bilan bo lib o tgan biror voqea, odatda, muallif yoki hikoyachipersonaj 	
ʻ ʻ
tilidan bayon etiladi. Bu hol unda bayon, tavsif va dialogning birgalikda 
qorishiq holda kelishini taqozo etadi. Ayni paytda, Eposda bayon, rivoyat 
yetakchilik qiladi. Muayyan asardagi peyzaj, portret, narsabuyum va 
boshqalar tafsilotlar tasviri rivoyatni kuchaytirish, uning ta sir darajasini 	
ʼ
oshirish, personajlar tabiatini bo rttirib ko rsatishga xizmat qiladi.	
ʻ ʻ  ASOSIY SYUJET - QIROLLIK SURGUNIDAGI RAMA VA UNING 
SODIQ RAFIQASI SITA, ULARNING O'RMON YOLG'IZLIGIDAGI 
HAYOTI, YOVUZ RUHLAR QIROLI (RAKSHASA) RAVANA 
TOMONIDAN SITANI O'G'IRLAB KETISHI, RAMA TOMONIDAN 
UNI QIDIRISH, UNING MAYMUN BILAN ITTIFOQI. QIROL, 
LANKA OROLINING QAMAL QILINISHI - RAVANA SHOHLIGI, 
MAYMUNLARNING RAKSHASALAR BILAN JANGI VA RAMANING 
O'N BOSHLI RAVANA BILAN YAGONA JANGI, UNING 
G'ALABASI, SITANING OZOD QILINISHI VA RAMANING UNDAN 
AJRALISHI TASVIRLANADI  ASAR BILAN TANISHIB…

Bir paytlar o'n boshli Ravana Lanka orolida rahshas 
jinlar shohligining xo'jayini edi. U Brahma xudosidan 
daxlsizlik sovg'asini oldi, bunda uni odamdan boshqa 
hech kim o'ldira olmadi va shuning uchun samoviy 
xudolarni jazosiz xo'rladi va quvg'in qildi. Ravanani 
yo'q qilish uchun Vishnu xudosi yer yuzida oddiy odam 
bo'lib tug'ilishga qaror qiladi. Ayodxyaning farzandsiz 
qiroli Dasaratha merosxo'r olish uchun katta qurbonlik 
qiladi. Vishnu to'ng'ich xotini Kaushalyaning bag'riga 
kiradi va u Vishnu - Ramaning yerdagi 
mujassamlanishini (avatarasini) tug'adi. Dasarathaning 
ikkinchi xotini Kaykeyi bir vaqtning o'zida boshqa o'g'il 
Bxarata va uchinchisi Sumira, Lakshmana va 
Shatrughnani dunyoga keltiradi.    “ RAMAYANA”

Yosh yigit, ko'plab harbiy va taqvodor ishlari bilan 
shuhrat qozongan Rama Videha mamlakatiga boradi, 
uning shohi Janaka qizi go'zal Sitaning qo'lini talab 
qilib, da'vogarlarni musobaqaga taklif qiladi. Bir 
vaqtlar Janaka muqaddas dalani haydab, Sitani 
jo'yakidan topib, uni asrab-avaylagan va o'stirgan va 
endi u Shiva xudosi tomonidan unga berilgan ajoyib 
kamonni olib ega olganga xotin bo'lishni niyat qiladi. 
Yuzlab shohlar va shahzodalar buning uchun behuda 
harakat qilishadi, lekin faqat Rama kamonni egibgina 
qolmay, uni ikkiga bo'lishga muvaffaq bo'ladi. Janaka 
Rama va Sitaning to'yini tantanali ravishda nishonlaydi 
va er-xotinlar Dasaratha oilasida Ayodxyada ko'p yillar 
davomida baxt va hamjihatlikda yashaydilar.    
Ammo keyin Dasaratha Ramani o'zining vorisi deb e'lon 
qilishga qaror qiladi. Buni bilib, Dasaratha Kaykeyining 
ikkinchi xotini, uning xizmatkori, yovuz cho'chqa 
Manthara tomonidan qo'zg'atilgan, qirolga bir marta 
uning ikkita xohish-istaklarini bajarishga va'da 
berganini eslatadi. Endi u shunday istaklarini bildiradi: 
Ramani o'n to'rt yilga Ayodhadan haydab chiqarish va 
o'z o'g'li Bxaratani merosxo'r qilib tayinlash. Bekorga 
Dasaratha Kaikeyidan o'z talablaridan voz kechishni 
iltimos qiladi. Keyin Rama, otasining so'zlariga sodiq 
qolishini talab qilib, o'zi o'rmon tomonga ketadi va 
Sita, uning sodiq akasi Lakshmana ixtiyoriy ravishda 
unga ergashadi. Sevimli o'g'lidan ajralishga chiday 
olmay, qirol Dasaratha vafot etadi.      “ RAMAYANA”

Rama o'zining farzandlik burchiga sodiq qolgan holda Bxarataning 
talablarini rad etadi. Bharata poytaxtga yolg'iz qaytishga majbur 
bo'ladi, lekin u o'zini to'laqonli hukmdor deb hisoblamasligining 
belgisi sifatida taxtga Ramaning sandallarini qo'yadi.

Shu bilan birga, Rama, Lakshmana va Sita Dandaka o'rmonida 
qurgan kulbaga joylashadilar, u erda Rama muqaddas 
zohidlarning tinchligini himoya qilib, ularni bezovta qiladigan 
yirtqich hayvonlar va jinlarni yo'q qiladi. Bir kuni Ramaning 
kulbasiga Ravananing xunuk singlisi Shurpanaxa keladi. Ramaga 
oshiq bo'lib, rashkdan Sitani o’ldirmoqchi bo'ladi va g'azablangan 
Dakshmana uning burni va quloqlarini qilich bilan kesib tashlaydi. 
Xo'rlik va g'azabda Shurpanaxa shafqatsiz Xara boshchiligidagi 
Rakshasalarning ulkan qo'shinini birodarlarga hujum qilishga 
undaydi. Biroq, chidab bo'lmas o'qlar yomg'iri bilan Rama Xarani 
ham, uning barcha jangchilarini ham yo'q qiladi.    HIND EPOSI

Shunda Shurpanaxa yordam so‘rab Ravanaga murojaat qiladi. 
U uni nafaqat Xaradan qasos olishga, balki uni Sitaning 
go'zalligi bilan vasvasaga solib, Ramadan o'g'irlab, xotlikka 
olishga undaydi. Sehrli aravada Ravana Lankadan Dandaku 
o'rmoniga uchib ketadi va o'z fuqarolaridan biri Maricha jiniga 
oltin kiyikga aylanib, Rama va Lakshmanani uylaridan 
chalg'itishni buyuradi. Rama va Lakshmana, Sitaning 
iltimosiga binoan, kiyiklarni o'rmonga kuzatib borishganda, 
Ravana Sitani majburan aravaga o'tqazib, havo orqali Lankaga 
olib boradi. Uçurtmalar qiroli Jatayus uning yo'lini to'smoqchi 
bo'ladi, lekin Ravana uni o'lim bilan yaralaydi, qanotlari va 
oyoqlarini kesib tashlaydi.Lankada Ravana Sitaga boylik, 
shon-sharaf va kuch taklif qiladi, agar u uning xotini bo'lishga 
rozi bo'lsa va Sita masxara qilganda uning barcha da'volarini 
rad etadi, uni hibsga oladi va o'jarligi uchun o'lim bilan 
jazolash bilan tahdid qiladi.  ИЛЛЮСТРАЦИИ - ФРЕСКИ  RAMAYANA

Biroq, Rama va Sitaning baxtsiz hodisalari shu bilan tugamadi. 
Bir kuni Ramaga uning qo'l ostidagilar Sitaning yaxshi tabiatiga 
ishonmasliklari va undan o'z xotinlari uchun buzuq o'rnak 
ko'rib, norozilik qilishlari haqida xabar berishadi. Rama, unga 
qanchalik qiyin bo'lmasin, xalqning xohishiga bo'ysunishga 
majbur bo'ladi va Lakshmanaga Sitani o'rmonga zohidlarga olib 
borishni buyuradi. Sita chuqur qayg'u bilan, ammo qat'iyat 
bilan taqdirning yangi zarbasini qabul qiladi va donishmand-
asket Valmiki uni o'z himoyasiga oladi. O'z turar joyida Sita 
Ramadan ikki o'g'il tug'adi - Kush va Lava. Valmiki ularni 
tarbiyalaydi, ulg'aygach, Ramaning qilmishlari haqida yozgan 
she'rini, keyinchalik mashhur bo'lgan o'sha "Ramayana" ni 
o'rgatadi. Qirollik qurbonliklaridan birida Kusha va Lava bu 
she'rni Ramaning huzurida o'qiydilar. Ko'p belgilar bilan Rama 
o'g'illarini taniydi, onalarining qaerdaligini so'raydi va Valmiki 
va Sitani chaqiradi.  ASAR HAQIDA

Valmiki, o'z navbatida, 
Sitaning aybsizligini 
tasdiqlaydi, lekin Rama yana 
bir bor Sita o'z hayotining 
pokligini barcha odamlarga 
isbotlashini xohlaydi. Va 
keyin Sita, oxirgi dalil 
sifatida, Yerdan uni 
onasining quchog'iga o'rashini 
so'raydi. Uning oldida er 
ochilib, uni bag'riga oladi. 
Brahma xudosining so'zlariga 
ko'ra, endi faqat osmonda 
Rama va Sita bir-birlarini 
yana topishlari kerak.  “ RAMAYANA” EPOSI QAHRAMONLARI

RAMA - asarning bosh qahramoni. Mamlakat qirolining to'ng'ich va sevimli 
o'g'li Koshala Dasaratha va uning rafiqasi Kaushalya. U qadr-qimmatning 
timsoli sifatida tasvirlangan. Dasaratha xotinidan biri bo'lgan Kaykeyining 
shartiga bo'ysunishga majbur bo'ldi va Rama taxtga o'tish huquqidan voz 
kechishni hamda 14 yilga surgun qilishni buyurdi.

Sita - qirol Janakaning qizi Ramaning sevimli rafiqasi. U Vishnuning rafiqasi 
Dakshmi ma'budasining timsoli. Sita ayol pokligi ideali sifatida 
tasvirlangan. U erini quvg'inga yuborilganida kuzatib boradi, u yerda uni 
Lanka hukmdori Rakshasa qiroli Ravana o'g'irlab ketadi.

Hanuman - kuchli Vanara va xudo Shiva (yoki Rudra) ning o'n birinchi 
mujassamlanishi, sharaf burchini sodiqlik bilan bajarish idealidir. Shamol 
xudosining o'g'li. Sitaning qaytishida muhim rol o'ynaydi.

Lakshmana - u bilan birga surgunga ketgan Ramaning ukasi. U Shesha 
ilonini va haqiqiy do'stning idealini ifodalaydi. U har doim Sita va Ramani 
himoya qiladi.

Bharata - Ramaning ukasi Dasarathaning o'g'li. Adolat ideali sifatida 
tasvirlangan.

Ravana - Rakshasa, Lanka qiroli. O'n boshli va yigirma qurolli sifatida 
tasvirlangan; Agar siz uning boshini kesib tashlasangiz, ular yana o'sadi.        
Eposlar yarim afsonaviy va yarim tarixiy asar hisoblanadi. 
Ularning afsonaviyligi eposdagi obrazlar tizimining ma’bud, yarim 
ma’bud, farishta, inson va hayvonlardan tashkil topib, ular 
orasidagi turli g‘ayritabiiy voqealarning tasvirlanishi bilan bog‘liq 
bo‘lsa, tarixiyligi barcha shohliklar, ularning hukmdorlari, 
voqealar tafsilotida uchraydigan shaxs va joylar nomining tarixda 
haqiqatan ham bo‘lganligi, ayrimlarining nomi esa hanuzgacha 
saqlanib qolganligi bilan izohlanadi. Bu har uchala asarda 
ko‘rinadi.

Eposlar badiiy jihatdan jozibador. So‘z va tasvir obidasida ham 
biz gumanizm, elparvarlik, adolat va ushbu mohiyatlarning mangu 
dushmani — odamkushlik, kibr, zulm, haqsizlik o‘rtasidagi 
kurashlarda ko‘rsatilgan qahramonona harakatlarning guvohi 
bo‘lamiz.

Yuqorida ko‘rganimizdek, hind xalqining ushbu nodir eposidagi 
alplarga xos xususiyatlar boshqa personajlarda uchramaydi. 
Millatni millat qilib tarbiyalashda qahramonlarning jasoratlari 
bugun ham o‘sha xalq farzandlariga bebaho xislatlar: farzandlik 
burchi, do‘stlik, ona-yurtga muhabbat kabi tuyg‘ularning 
namoyon bo‘lishida xizmat qilmoqda.     E’TIBORINGIZ 
UCHUN 
RAHMAT!

QADIMGI HIND EPOSI “RAMAYANA”

ISH REJASI :  1. “Epos” atamasi haqida  2. Qadimgi hind eposi: “RAMAYANA”  3.Asar qahramonlari  4. Asosiy voqealar bayoni

“ EPOS” NIMA?  Epos  (yun. yeroz — so z, hikoya) — 1) badiiy adabiyot turi (lirika va drama ʻ bilan bir kdtorda); 2) xalqning qahramonona o tmishini aks ettiruvchi asar. ʻ Epos adabiyotning uch turidan biri sifatida tafsilot tasviriga tayangan badiiy asarlar jamini anglatadi. Unda muayyan makon va zamonda kechadigan voqeahodisalar tafsiloti, albatta, mavjud bo ladi. Eposda so z ʻ ʻ yordamida o quvchi ko z o ngida real hayot manzaralariga muvofiq ʻ ʻ ʻ keladigan badiiy voqelik yaratiladi.  Eposning eng asosiy belgisi voqea tasviri, bayoni bo lgani uchun ham ʻ ko pincha bu turdagi asarlar nasr yo lida yoziladi. Lekin bu hol she riy ʻ ʻ ʼ shaklda bitiladigan epik asarlar borligi va bo lishi mumkinligini inkor ʻ etmaydi. Qandaydir voqeani aks ettirish asosiga qurilgan she riy va nasriy ʼ asarlar Eposga mansubdir.  Eposda muayyan makon va zamonda muayyan shaxs yoki odamlar guruhi bilan bo lib o tgan biror voqea, odatda, muallif yoki hikoyachipersonaj ʻ ʻ tilidan bayon etiladi. Bu hol unda bayon, tavsif va dialogning birgalikda qorishiq holda kelishini taqozo etadi. Ayni paytda, Eposda bayon, rivoyat yetakchilik qiladi. Muayyan asardagi peyzaj, portret, narsabuyum va boshqalar tafsilotlar tasviri rivoyatni kuchaytirish, uning ta sir darajasini ʼ oshirish, personajlar tabiatini bo rttirib ko rsatishga xizmat qiladi. ʻ ʻ

ASOSIY SYUJET - QIROLLIK SURGUNIDAGI RAMA VA UNING SODIQ RAFIQASI SITA, ULARNING O'RMON YOLG'IZLIGIDAGI HAYOTI, YOVUZ RUHLAR QIROLI (RAKSHASA) RAVANA TOMONIDAN SITANI O'G'IRLAB KETISHI, RAMA TOMONIDAN UNI QIDIRISH, UNING MAYMUN BILAN ITTIFOQI. QIROL, LANKA OROLINING QAMAL QILINISHI - RAVANA SHOHLIGI, MAYMUNLARNING RAKSHASALAR BILAN JANGI VA RAMANING O'N BOSHLI RAVANA BILAN YAGONA JANGI, UNING G'ALABASI, SITANING OZOD QILINISHI VA RAMANING UNDAN AJRALISHI TASVIRLANADI

ASAR BILAN TANISHIB…  Bir paytlar o'n boshli Ravana Lanka orolida rahshas jinlar shohligining xo'jayini edi. U Brahma xudosidan daxlsizlik sovg'asini oldi, bunda uni odamdan boshqa hech kim o'ldira olmadi va shuning uchun samoviy xudolarni jazosiz xo'rladi va quvg'in qildi. Ravanani yo'q qilish uchun Vishnu xudosi yer yuzida oddiy odam bo'lib tug'ilishga qaror qiladi. Ayodxyaning farzandsiz qiroli Dasaratha merosxo'r olish uchun katta qurbonlik qiladi. Vishnu to'ng'ich xotini Kaushalyaning bag'riga kiradi va u Vishnu - Ramaning yerdagi mujassamlanishini (avatarasini) tug'adi. Dasarathaning ikkinchi xotini Kaykeyi bir vaqtning o'zida boshqa o'g'il Bxarata va uchinchisi Sumira, Lakshmana va Shatrughnani dunyoga keltiradi.