Qadimgi Rusda dastlab foydalanilgan vaqtning dastlabki o’lchov birliklari
![Qadimgi Rusda dastlab
f o ydalanilgan vaqtning
dastlabki o’lch o v birliklari](/data/documents/0a44a4f6-4c19-4a3f-8cb1-c53c7718969e/page_1.png)
![•
X asr oxirlarida Rusga xristian dini bilan birga
Yulian kalendari ham kirib keldi. Shuningdek,
Rusda birinchi marta Rim kalendari oy nomlari
va yetti kunlik haftadan ham foydalanila
boshlandi.
Yulian Kalendari](/data/documents/0a44a4f6-4c19-4a3f-8cb1-c53c7718969e/page_2.png)
![•
Agar Rus yili Vizantiya (sentabr) yilidan kevin
boshlansa, orqada qolib ketardi. Bu Rus yil
hisobi tarixchilar orasida «mart yili» yoki «mart
uslubi» nomini oldi. Qadimgi Rus yili Vizantiya
yilidan olti oy oldin boshlansa, oldinga o‘tib
ketardi. Bunday Qadimgi Rus yil hisobi
«ultramart yili» yoki «ultramart uslubi» nomini
oldi. Solnomalardan X-XII asr boshlarida mart
uslubi ko'proq uchrashini kuzatish mumkin. XII
—XIII asrlarda ikki uslub ham mavjud bo’lgan.](/data/documents/0a44a4f6-4c19-4a3f-8cb1-c53c7718969e/page_3.png)
![•
«Dunyoning paydo bo'lishi» erasidagi mart yilini Yulian
yiliga aylantirishda quyidagi formuladan foydalanamiz:
D =B — 5508 — a
•
, bunda a - martdan dekabrgacha 0 ga, yanvar, fevralda 1
ga tengdir. D - Dionisiy erasidagi yilning tartib raqami, B
— Vizantiya erasidagi yil.
•
Ultramart uslubi. Ultramart yili mart yilidan o'n ikki oy
kattadir. Shuning uchun yilni hisoblashda quyidagi
formuladan foydalanamiz:
•
D =B — 5509 + a, Sentabr uslubi.
•
Sentabr yili yanvar yilidan lo'rt oy katta va ultramart
yilidan olti oy orqada qoladi. Bunda ham
•
D = B — 5509 + a
•
formuladan foydalanamiz, bunda a - sentabrdan
dekabrgacha nolga, vanvardan avgustgacha 1 ga tengdir](/data/documents/0a44a4f6-4c19-4a3f-8cb1-c53c7718969e/page_4.png)
![•
Rusda Yulian kalendari kirib kelishi bilan yetti
kunlik haftadan ham foydalaniladigan bo'ldi.
Rusda haftalar yaxlit holda «sedmitsa» deb
atalgan. XVI asrgacha zamonaviy yakshanba
«nedelya» (ish yo'q kun ma'nosida) deb atalgan.
Bugungi «voskresen’e» atamasi birinchi marta X
asr oxirlarida kirib keldi.](/data/documents/0a44a4f6-4c19-4a3f-8cb1-c53c7718969e/page_5.png)
![•
XVI asrga kelib, «voskresen’e» atamasi hafta
kunlarining birining nomi sifatida qo'llanila
boshladi. Natijada «nedelya» esa «sedmitsa» - hafta
ma’nosida ishlatiladigan bo'ldi. Haftaning nomlari
ularning o'rniga qarab. ponedelnik -
nedelya(voskresene)dan keyingi kun, «vtornik» -
nedelyadan keyingi ikkinchi kun. «sreda» -
sedmitsaning o'rtasi, «chetverg» - nedelyadan
keyingi to‘rtinchi kun. «pyatnitsa» - nedelyadan
keyingi beshinchi kun degan ma’nolarni bildirgan.
«Subbota» atamasi yuqoridagilardan mustasno
tarzda qadimgi yahudiy tilidagi «sabat» (shabat)
so'zidan (ishning yakuni ma'nosini bildiradi) kelib
chiqqan.](/data/documents/0a44a4f6-4c19-4a3f-8cb1-c53c7718969e/page_6.png)
![•
Kiyev Rusida Rim kalendari mashhur bo'lgan.
Ular Yulian kalendarini qabul qilgunga qadar
Oy-quyosh kalendaridan foydalanganlar](/data/documents/0a44a4f6-4c19-4a3f-8cb1-c53c7718969e/page_7.png)
![•
Qadimgi Rusda XIII asrgacha sutka atamasi
vaqtning o’lchovi sifatida ishlatilgan. Sutka
ikkiga, ya’ni yorug' va qorong'u qismga bo'lingan.
Yangi kunni tongdan boshlab hisoblaganlar.
1722-yildan Rossiyada yangi kun kechasi soat
24.00 dan keyin boshlanadigan bo'ladi. XII asrda
rusda soatlar minut (chases) va sekundlarga
bo'lingan. Bir soat 60 «chases»ga, bar bir
«chases» esa 47-60 sekundga bo'lingan](/data/documents/0a44a4f6-4c19-4a3f-8cb1-c53c7718969e/page_8.png)
Qadimgi Rusda dastlab f o ydalanilgan vaqtning dastlabki o’lch o v birliklari
• X asr oxirlarida Rusga xristian dini bilan birga Yulian kalendari ham kirib keldi. Shuningdek, Rusda birinchi marta Rim kalendari oy nomlari va yetti kunlik haftadan ham foydalanila boshlandi. Yulian Kalendari
• Agar Rus yili Vizantiya (sentabr) yilidan kevin boshlansa, orqada qolib ketardi. Bu Rus yil hisobi tarixchilar orasida «mart yili» yoki «mart uslubi» nomini oldi. Qadimgi Rus yili Vizantiya yilidan olti oy oldin boshlansa, oldinga o‘tib ketardi. Bunday Qadimgi Rus yil hisobi «ultramart yili» yoki «ultramart uslubi» nomini oldi. Solnomalardan X-XII asr boshlarida mart uslubi ko'proq uchrashini kuzatish mumkin. XII —XIII asrlarda ikki uslub ham mavjud bo’lgan.
• «Dunyoning paydo bo'lishi» erasidagi mart yilini Yulian yiliga aylantirishda quyidagi formuladan foydalanamiz: D =B — 5508 — a • , bunda a - martdan dekabrgacha 0 ga, yanvar, fevralda 1 ga tengdir. D - Dionisiy erasidagi yilning tartib raqami, B — Vizantiya erasidagi yil. • Ultramart uslubi. Ultramart yili mart yilidan o'n ikki oy kattadir. Shuning uchun yilni hisoblashda quyidagi formuladan foydalanamiz: • D =B — 5509 + a, Sentabr uslubi. • Sentabr yili yanvar yilidan lo'rt oy katta va ultramart yilidan olti oy orqada qoladi. Bunda ham • D = B — 5509 + a • formuladan foydalanamiz, bunda a - sentabrdan dekabrgacha nolga, vanvardan avgustgacha 1 ga tengdir
• Rusda Yulian kalendari kirib kelishi bilan yetti kunlik haftadan ham foydalaniladigan bo'ldi. Rusda haftalar yaxlit holda «sedmitsa» deb atalgan. XVI asrgacha zamonaviy yakshanba «nedelya» (ish yo'q kun ma'nosida) deb atalgan. Bugungi «voskresen’e» atamasi birinchi marta X asr oxirlarida kirib keldi.