logo

SHAXSNING BILISH JARAYONLARI

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

184.603515625 KB
        Mavzu:   SHAXSNING BILISH JARAYONLARI
REJA:
1.    Diqqat.
2.  Sezgi.
3  Taffakur.   
4.   Xotira.
5.    Idrok.
  6.   Xarekter.  
   7.  Hissiyot.        
8.    Iroda.                            Diqqat   –  shaxsning     faolligini    hamda   uning  obyektiv   borliqdagi  predmet 
  va     hodisalarga    tanlovchi   munosabatini   belgilaydi.    
 Diqqatda     odam    psixikasining   moslashtiruvchi   vazifasi   namoyon   bo’ladi .   
   Diqqat  inson  faoliyatining   barcha    turlarini    muvaffaqiyatli   amalga   oshirishning  va
   ularni    samaradorligini    ta’minlovchi   muhim   shartlardan    biridir.
   Psixologiyada diqqatning obyektiga ko’ra quyidagi turlarga bo’lish mumkin:
   t ashqi diqqat ;
   ichk i diqqat .
   Shu  bilan  birga  faoliyat  shakliga  ko’ra:
    individual;
    guruhiy,  jamoaviy        turlariga     bo’linadi. 
   Tashqi diqqat   -   deb  ongimizning   obyektiv   vokelikdagi    narsa   va   hodisalarga, 
ularning 
    Ayrim   belgi  va  xususiyatlariga  yunaltirilishi,  ularda  faol  to’planishiga  aytiladi.
    Ichk i diqqat    esa  ongimizning  o’z  subyektiv   tassurotlarimiz,  his- tuygularimiz  va 
    Intilishlarimizga   qaratilishidan  iboratdir.                 Ixtiyoriydan so’nggi 
diqqat
Badiiy  asarga  qiziqib   ketib
  unga  doimiy   diqqatimizni 
qaratamiz .Ixtiyoriy diqqat
Lektorning   ma’ruzalarini 
eshtish    uchun   ataylab 
unga    diqqatimizni 
qaratamiz.Ixtiyorsiz diqqat
To’satdan  taqillagan   
tovushni  eshitsak,   
beixtiyor   o’sha   erga 
qaraymiz .                              DIQQATNING TURLARi                   Inson   organizmiga   ta’sir    etadigan   ayrim   narsa   va   hodisalar     obrazlarining   
miyada
 bevosita   aks    etish    faoliyatiga    sezgilar       deyiladi.
Sezgilar  -    sodda      psixik      jarayon     bulishiga      qaramay,     barcha     
bilimlarimizning
 asosiy manbai hisoblanadi. 
                                        Sezgi xususiyatlariga 
          
                             
sifat davomiyligi
jadalligi
fazoviy lokalizasiyasi                 Taf ak k ur   –   inson    aqliy    faoliyatinining    yuqori    shakli,    real     olamni    aks   
 ettirishning    umumlashgan    va    bevosita     usul     bo’lib,    obektlar    orasidagi      bog’liqlik,    bilish
 jarayoni   , yangi     bilimlarni     ochish,      ijodiy,      muammoli      masalalarni        echishga
qaratilgan    jarayondir.                                    X ot ira  -     atrof-muhitdagi     voqelikni     bevosita     va    bilvosita   , ixtiyoriy      
va  ixtiyorsiz 
ravishda, passiv va aktiv xolda, reproduktiv va produktiv tarzda, verbal va 
noverbal shaklda,
 mantiqiy va mexanik yo’l bilan aks ettiruvchi esda olib qolish, esda saqlash, 
qaytadan esga
 tushirish, unutish hamda tanish, eslashdan iborat psixik jarayon alohida va 
umumiylik 
namoyon qiluvchi ijtimoiy hodisa, barcha taassurotlarni ijodiy qayta ishlashga 
yo’naltirilgan 
mnemik (yunon.«mnema» - xotira) faoliyat, psixikaning «tanasi» sifatida 
namoyon bo’ladi.                 I drok     -    sezgilarga     nisbatan      murakkab     va     mazmundo    r psixik      jarayon      bo’lib 
hisoblanganligi      sababli       barcha       ruhiy        holatlar,       hodisalar,      xususiyatlar         xossalar         va 
inson      ongining          yaxlit       mazmuni,     egallangan         bilimlar,      tajribalar    , ko’nikmalar        bir     davrning 
o’zida     namoyon       bo’lad       va     aks      ettirishda     ishtirok     qiladi.
I drok           tushunchasining     (lotin tilidan - «perceptio» qabul qilish)      yuqori      bosqichi 
esa
  appe rt se nt siy a      deyiladi.        A ppe rt se pt siy a  -     idrok     jarayonini      shaxsning     oldingi 
bilimlari,     shaxsiy     va     ijtimoiy     tajribalari,     qiziqishlari,     motivatsiyasi,      ehtiyojlari     va 
odatlari, umuman,    ruhiy    hayotning    barcha    mazmuni    bilan    belgilanishidir.
Psixologlarning    fikricha,    inson    nimaniki     idrok qilsa,    uni     fi gura va    f onda
idrok qiladi.
F igura  -    shunday    narsaki,    uni    aniq    anglash,     ajratish,      ko’rish,       eshitish    va     tuyish
  mumkin.      F on    esa    aksincha,     noaniqroq,       umumiyroq     narsa     bo’lib,     aniq     obyektni 
ajratishga yordam beradi                 Hissiyot   -     kishining   o`z   hayotida   nimalar   yuz    berayotganiga,  nimalarni     bilib 
olayotganiga    yoki    nima   bilan    mashg`ul    bo`layotganiga    nisbatan    o`zicha    turli   xil shaklda 
bildiradigan     ichki   munosabati dir .
Hissiyotni   boshdan   kechirishning      turli   shakllari -   emotsiya,   affekt,   kayfiyat,  turl   i hayajonlanish,
 stress mavjud .
Hissiyot yoki emotsiya    deb kishining   bilmoqchi   va   qilmoqchi   bo`lgan    narsalariga
  o`z   munosabatlarini    tuyg`ularidan   kechirishini,   ya’ni    muhitdagi   narsa   va
  hodisalarga,    o`z      ishlariga, o`ziga     va   o`zining     qilgan    harakatlariga   bo`lgan 
tug`ilgan  tuyg`ularga    aytiladi.
Insonlarning    hissiyotidagi   farqlari      quyidagi        bo`lishi   mumkin:
  shakl                 I roda -    shaxsning   oldiga   qo`yilgan    maqsadlarga      erishishda    qiyinchiliklarni   yengib    o`tishga 
qaratilgan    faoliyati    va   xulq-atvorini    ongli       ravishda   tashkil   qilishi   hamda   o`z-o`zini 
boshqarishidir.    Irodaviy   harakatlar   murakkabligi   bo`yicha   farqlanishi    mumkin:
Iroda    o`zaro      bog`liq   ikkita   vazifalarning   bajarilishini   tahminlaydi   va   ularda   
o`zini
   namoyon  qiladi:
undovchi
t ormozlash, t o`x t at uvchi Oddiy 
irodaviy
harakatlar Murakkab 
irodaviy
harakatlar                                  Hayol  -    bilish    jaryonlari    qatoriga    kirib,     kishining    o`ziga    xos  insoniy    harakterga
 ega    bo`lgan   faoliyatlarida   namoyon   bo`ladi.   Mexnatning   tayyor    natijasini   hayolga 
keltirmay   turib,   ishga   kirishib    bo`lmaydi. 
Hayol    tasavvurning   avval   idrok  qilinib  xotirada   qolgan   materiallardan    vujudga 
keladi.   Hayolning    asosiy   vazifasi   hamisha   sezgi   va   idrok   yo`li   bilan    hosil
  qilingan   narsalarni   qayta   ishlovidan   iboratdir. 
Hayol   o`zining   aktivligi   va    faoliyati      bilan   harakterlanadi.   Hayolning    passiv hayol 
formasi  -    oldindan     o`ylab     yuzaga   keltirishi      mumkin      bo`lgan,    jo`rttaga   yuzaga
  keltirilgan      iroda bilan   bog`liq   bo`magan,    lekin    hayotda   gavdalantirishga 
   qaratilgan   hayolning   mana   shunday   obrazlari   shirin    hayolga   misol   bo`la    oladi. 
A k t iv   hayol   formasi     qayta    tiklovchi   va   ijodiy   hayol   turlariga   bo`linadi . O`z   
asosida      tasviriga    muvofiq   keladigan   obrazlar  tizimini   yaratuvchi   hayol   qayta
  tiklovchi   hayol   deb   ataladi.                  E’TIBORIZ UCHUN  
RAXMAT

Mavzu: SHAXSNING BILISH JARAYONLARI REJA: 1. Diqqat. 2. Sezgi. 3 Taffakur. 4. Xotira. 5. Idrok. 6. Xarekter. 7. Hissiyot. 8. Iroda.

Diqqat – shaxsning faolligini hamda uning obyektiv borliqdagi predmet va hodisalarga tanlovchi munosabatini belgilaydi. Diqqatda odam psixikasining moslashtiruvchi vazifasi namoyon bo’ladi . Diqqat inson faoliyatining barcha turlarini muvaffaqiyatli amalga oshirishning va ularni samaradorligini ta’minlovchi muhim shartlardan biridir. Psixologiyada diqqatning obyektiga ko’ra quyidagi turlarga bo’lish mumkin: t ashqi diqqat ; ichk i diqqat . Shu bilan birga faoliyat shakliga ko’ra: individual; guruhiy, jamoaviy turlariga bo’linadi. Tashqi diqqat - deb ongimizning obyektiv vokelikdagi narsa va hodisalarga, ularning Ayrim belgi va xususiyatlariga yunaltirilishi, ularda faol to’planishiga aytiladi. Ichk i diqqat esa ongimizning o’z subyektiv tassurotlarimiz, his- tuygularimiz va Intilishlarimizga qaratilishidan iboratdir.

Ixtiyoriydan so’nggi diqqat Badiiy asarga qiziqib ketib unga doimiy diqqatimizni qaratamiz .Ixtiyoriy diqqat Lektorning ma’ruzalarini eshtish uchun ataylab unga diqqatimizni qaratamiz.Ixtiyorsiz diqqat To’satdan taqillagan tovushni eshitsak, beixtiyor o’sha erga qaraymiz . DIQQATNING TURLARi

Inson organizmiga ta’sir etadigan ayrim narsa va hodisalar obrazlarining miyada bevosita aks etish faoliyatiga sezgilar deyiladi. Sezgilar - sodda psixik jarayon bulishiga qaramay, barcha bilimlarimizning asosiy manbai hisoblanadi. Sezgi xususiyatlariga sifat davomiyligi jadalligi fazoviy lokalizasiyasi

Taf ak k ur – inson aqliy faoliyatinining yuqori shakli, real olamni aks ettirishning umumlashgan va bevosita usul bo’lib, obektlar orasidagi bog’liqlik, bilish jarayoni , yangi bilimlarni ochish, ijodiy, muammoli masalalarni echishga qaratilgan jarayondir.