Elektroliz jarayonlari

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

6522 KB

Скачать

Elek t rolizning qo‘llanilishi
1. Elektrolizdan foydalanib, ishqoriy va ishqoriy yer metallari
hamda ayrim aktiv metallar ularning birikmalaridan ajratib olinadi.
Misol,
2NaCl
(suyuq)  2Na(katod) + Cl
2 (anod)
2. Elektrolizdan foydalanib, gazlar, ayrim kislotalar va boshqa
moddalarni ajratib olish mumkin. Masalan,
2H
2 0== 2H
2 (katod) + 0
2 (anod)
3. Metallarni ustki qismini boshqa metallar bilan qoplashda
elektrolizdan foydalaniladi.
4. Elektroliz sanoatda nihoyatda katta ahmiyatga ega. Usiz hozirgi
kimyo sanoatining juda ko‘p sohalarini tasavvur qilib bo‘lmaydi.

Elektroliz jarayoni maxsus qurilmalar – elektrolizerlar yoki
elektrolitik vannalarda olib boriladi. Agar elektrolitning suvdagi
eritmasiga o'zgarmas tok manbaiga ulangan elektrod tushirilsa,
eritmada tartibsiz harakatda bo'lgan ionlar bir tomonga
yo'naladi: kationlar katodga, anionlar esa anodga tomon
yo'naladi. Elektr toki manbaining ishlashi natijasida elektronlar
anoddan katodga uzatiladi, shu sababli anodda elektronlar
yetishmay qoladi, katodda esa ko'payib ketadi. Elektronlar
katoddan musbat zaryadlangan ionlarga o'tadi va ularni neytral
atomlarga aylantiriladi. Manfiy zaryadlangan ionlar anodga
kelib unga o'z elektronlarini beradi va o'zi zaryadsizlanadi.
Shunday qilib, elektrolizning mohiyati shundaki, katodda
qaytarilish anodda esa oksidlanish jarayoni boradi. 3
2 1
1

0 1 Na e Na  

0
222 CleCl 
 
  Cl Na NaClK(-) qaytarilish
0
1 Na e Na  
 A(+) oksidlanish 0
2 2 2 Cl e Cl  

2 2
1 0
222 NaeNa 
0
2 2 2 Cl e Cl  

   
 0
20 2 2 2 Cl Na Cl Na
  0
20
22 ClNaNaCl Elektrtoki
eritma

O H2
O H
2
anod katod
2
Cu
2
Cu
O H 2
H
H
OH
OH
O H 2
O H 2
2 O
CuCu

   2
4
2
4 SOCuCuSO
 
  OH H HOH
K(-) qaytarilish A(+) oksidlanish
02
2 Cu e Cu   
    H O e H O H 4 4 2 0
22
0 2 2 Cu e Cu   
8 4
2 0 2 2 4 2 Cu e Cu    
 HOeHOH 442 0
2
 HOeHOH 442 0
22 2
1

 HOCuHOHCu 4222 0
202
   
     
2
4
0
2
0
2
2
4
2
2 4 2 2 2 2 SO H O Cu O H SO Cu
420
20
24
2 2 2 2 SO H O Cu O H CuSO Eltoki       

anod katod
diafragmae
NaCl = Cl + Na
HOH = OH + H

Cl
OH
2
anod katod
Cl
OH
2
Cl
H
H
OH

OH

2 Cl
2 H


   OH H e HOH 2 2 2
0
2
 
  Cl Na NaCl
 
  OH H HOH
K(-) qaytarilish A(+) oksidlanish
    OH H e HOH 2 2 2 0
2
0
2 2 2 Cl e Cl  

0
2 2 2 Cl e Cl  

0
2
0
2 2 2 2 Cl OH H Cl HOH    
 
0
2
0
2
22222 ClOHNaHClNaHOH 
   
NaOHClHNaClOH токЭл
222
22.
2  


Deyarli barcha metallarning sirtqi qavati
shu metallar turgan gazsimon yoki suyuq
muhit ta‘sirda ma‘lum darajada yemiriladi.

Metallning atrofdagi muhit ta‘sirida
yemirilish jarayoni k orroziy a deb ataladi.

Temirning suvdagi kislorodli korroziyasi:
4Fe + 2Н
2 О + ЗО
2 = 2(Fe
2 O
3 +Н
2 О)


Metallar korroziyasi ham oksidlanish-
qaytarilish jarayonidir. Tabiatda ko’p
kuzatiladigan temir buyumlarning
korroziyasi odatda havo kislorodi yoki
kimyoviy jihatdan temir bilan oson
reaktsiyaga kirishadigan (ya‘ni aktiv
metallmaslar, kislotalar va boshqalar)
moddalar va havo nami ishtirokida yuzaga
keladi:


Korroziyaga qarshi kurash choralari
bir necha xil bo’ladi:

а ) metallning yuza qatlamini boshqa metall atomlari bilan
boyitish;

b) yuqorida aytilgani kabi metall qoplamalar yasash;

v) elektrkimyoviy himoyani amalga oshirish;

g) metallmaslar (bo’yoq, lak, polimerlar) qoplamasini
amalga oshirish;

d) korroziyaga olib keluvchi muhitni o’zgartirish (korroziyani
susaytiradigan yoki batamom to’xtatadigan ingibitorlar – aldegidlar,
geterotsiklik birikmalar, ba‘zi aminlarni qo’shish) kabi choralari
ko’riladi;

e) korroziyadan saqlash uchun ba‘zi protektor himoyani
amalga oshirish qulay bo’ladi.

Tayanch so'z va iboralar:
Elektroliz, suyuqlanma elektrolizi, eritmalar elektrolizi, elektroliz qonunlari,
elektrodlar turi, eriydigan elektrodli elektroliz

Foydalanilgan adabiyotlar:
1. YU.T.Toshpo'latov, SH.YE.Ishoqov. Anorganik kimyo. Toshkent.
«O'qituvchi». 1992 y.
2. N.A.Parpiyev, H.R.Rahimov, A.G.Muftaxov. Anorganik kimyo nazariy
asoslari. Toshkent. «O'zbekiston». 2000 y.
3. Q.Ahmerov, A.Jalilov, R.Sayfutdinov Umumiy va anorganik kimyo.
Toshkent. «O'zbekiston» 2003 y.

Elektroliz jarayonlari.

Elek t rolizning qo‘llanilishi 1. Elektrolizdan foydalanib, ishqoriy va ishqoriy yer metallari hamda ayrim aktiv metallar ularning birikmalaridan ajratib olinadi. Misol, 2NaCl (suyuq)  2Na(katod) + Cl 2 (anod) 2. Elektrolizdan foydalanib, gazlar, ayrim kislotalar va boshqa moddalarni ajratib olish mumkin. Masalan, 2H 2 0== 2H 2 (katod) + 0 2 (anod) 3. Metallarni ustki qismini boshqa metallar bilan qoplashda elektrolizdan foydalaniladi. 4. Elektroliz sanoatda nihoyatda katta ahmiyatga ega. Usiz hozirgi kimyo sanoatining juda ko‘p sohalarini tasavvur qilib bo‘lmaydi.

Elektroliz jarayoni maxsus qurilmalar – elektrolizerlar yoki elektrolitik vannalarda olib boriladi. Agar elektrolitning suvdagi eritmasiga o'zgarmas tok manbaiga ulangan elektrod tushirilsa, eritmada tartibsiz harakatda bo'lgan ionlar bir tomonga yo'naladi: kationlar katodga, anionlar esa anodga tomon yo'naladi. Elektr toki manbaining ishlashi natijasida elektronlar anoddan katodga uzatiladi, shu sababli anodda elektronlar yetishmay qoladi, katodda esa ko'payib ketadi. Elektronlar katoddan musbat zaryadlangan ionlarga o'tadi va ularni neytral atomlarga aylantiriladi. Manfiy zaryadlangan ionlar anodga kelib unga o'z elektronlarini beradi va o'zi zaryadsizlanadi. Shunday qilib, elektrolizning mohiyati shundaki, katodda qaytarilish anodda esa oksidlanish jarayoni boradi. 3 2 1 1

 Elektrolizning sxematik tasviri:

Elektroliz jarayonlari

15.08.2023

0

6522 KB

Похожие