XALQARO MIGRATSIYA JARAYONLARI VA MUAMMOLARI
![XALQARO MIGRATSIYA JARAYONLARI
VA MUAMMOLARI](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_1.png)
![Jahon mamlakatlarida aholi tarkibi va joylashuviga migratsiyalar
katta ta’sir ko‘rsatadi. Migratsiya (lotincha migratio – “ko‘chish”)
– aholining bir hududdan boshqa hududga doimiy yoki vaqtincha
muddatga ko‘chishi. Bitta manzilgoh ichidagi ko‘chish migratsiya
hisoblanmaydi.](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_2.png)
![Migratsiyalar bir necha mezonlarga ko‘ra tasniflanishi
mumkin. Hududiy miqyosi jihatidan tashqi va ichki
migratsiyalar ajratiladi.
Migratsiya
Tashqi
Materik ichidagi Vaqtinchalik
Mavsumiy
Vaxtali
MayatniksimonMateriklararoRayonlararo Ichki Muddatiga ko‘ra
Rayon ichidagi Hududiy miqyosiga ko‘ra
Doimiy](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_3.png)
![Tashqi migratsiya
deganda, boshqa
davlatga ko‘chish
tushuniladi
(emigratsiya va
immigratsiya). Ba’zida
tashqi migratsiyalar
materik ichidagi va
materiklararo
migratsiyalarga
bo‘linadi.](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_4.png)
![Ichki migratsiya bir davlat ichidagi boshqa hududga
ko‘chish hisoblanadi. U, o‘z navbatida, rayon ichidagi va
rayonlararo migratsiyalarga bo‘linadi.](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_5.png)
![Muddatiga ko‘ra migratsiyalar doimiy va vaqtincha
turlarga bo‘linadi. Vaqtincha migratsiyalar mavsumiy,
vaxtali hamda mayatniksimon (tebranma) bo‘ladi.](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_6.png)
![Mavsumiy migratsiyalar
ko‘proq qishloq xo‘jalik
ishlari bilan bog‘liq
bo‘lsa, vaxtali
migratsiyalar, asosan,
tabiiy sharoiti noqulay
hududlar dagi foydali
qazilma konlari-da yoki
qurilish obyektlarida
mehnat qilish bilan
bog‘liq.](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_7.png)
![Mayatniksimon migratsiyalar esa shahar va uning atrofi o‘rtasida
kunlik va haftalik tartibda kechadi: shaharga uning atrofidagi
qishloq va kichikroq shaharlardan aholi ishlashga, o‘qishga va
boshqa maqsadlarda, shaharliklar esa chetga, asosan, dam olish,
ziyorat qilish yoki dehqonchilik bilan shug‘ullanish uchun tez-tez
qatnab turishadi.](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_8.png)
![Aholi migratsiyasiga iqtisodiy, oilaviy, etnik, diniy,
siyosiy, ekologik (tabiiy) kabi omillar sabab bo‘ladi.
Migratsiyalar, asosan, iqtisodiy sabablar, ya’ni muayyan
yashash sharoiti va ish o‘rinlarini qidirish bilan bog‘liq.](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_9.png)
![Oilaviy migratsiyalar
turli joylarda
yashayotgan oila
a’zolarining o‘zaro
birlashuvi borasida
amalga oshadi. Etnik va
diniy migratsiyalar
deganda, ma’lum millat
yoki din vakillarining
boshqa davlat yoki
hududga ko‘chishi
tushuniladi.](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_10.png)
![Siyosiy migratsiyalar
urush yoki siyosiy
inqiloblar natijasida
ro‘y beradi. Ekologik
migrantlar tabiiy
muhitning buzilishi
tufayli yashash
hududini tark
etadilar.](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_11.png)
![Bundan tashqari, aholi migratsiyalari ixtiyoriy va
majburiy, tashkillashtirilgan va tashkillashtirilmagan
kabi turlarga ham bo‘linadi.](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_12.png)
![Hozirgi vaqtda eng katta migratsiya to‘lqini rivojlana-
yotgan mamlakatlardan rivojlangan mamlakatlarga
tomon yo‘nalgan (8-rasm).](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_13.png)
![Bunda eng ko‘p xorijiy migrantlarni AQSH qabul qiladi. Oxirgi
yillarda bu davlatdagi immigrantlar soni 45 mln kishidan oshgani
qayd etilgan. G‘arbiy Yevropa davlatlari orasida esa eng ko‘p
immigrantlar Germaniya, Buyuk Britaniya va Fransiyaga kelgan.
Bu davlatlarning har birida 7–10 mln immigrant yashamoqda.](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_14.png)
![G‘arbiy Yevropaga
immigrantlarning
asosiy qismi Janubi-
g‘arbiy va Janubiy
Osiyo, Shimoliy Afrika
hamda Sharqiy
Yevropa davlatlaridan
bormoqdalar.](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_15.png)
![Boshqa rivojlangan davlatlardan Avstraliya, Kanada,
Yangi Zelandiya, Isroil va JAR ko‘plab xorijiy migrantlarni
qabul qilmoqda. Shunday ekan, barcha rivojlangan
davlatlarda migratsiya saldosi (balansi) musbat
hisoblanadi.](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_16.png)
![Aksariyat qismi manfiy migratsiya balansiga ega bo‘lgan
rivojlanayotgan mamlakatlar o‘rtasida ham yirik
migratsion oqimlar vujudga kelgan.](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_17.png)
![Jumladan, katta miqdordagi xorijiy migrantlarni Fors
qo‘ltig‘idagi arab mamlakatlari, ayniqsa, Saudiya
Arabistoni va BAA hamda Janubiy Koreya, Singapur,
Malayziya singari yangi sanoatlashgan davlatlar
jalb qilmoqda.](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_18.png)
![Bu davlatlarga
Hindiston, Pokiston,
Bangladesh, Yaman,
Indoneziya, Vyetnam,
Misr kabi Osiyo
hamda Afrika
mamlakatlaridan
millionlab
immigrantlar borib
mehnat qilishmoqda.](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_19.png)
![Lotin Amerikasi, Osiyo va Afrika qit’alarida qo‘shni
davlatlar orasida nafaqat iqtisodiy, balki siyosiy,
ekologik, etnik omillarga bog‘liq holda soni jihatidan
yirik, lekin hududiy ko‘lami nuqtayi nazaridan lokal
(mahalliy) migratsion oqimlar ham ro‘y bermoqda.](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_20.png)
![Masalan, Suriyadan
Turkiyaga,
Afg‘onistondan
Eronga, Ugandadan
Keniyaga millionlab
kishilar ko‘chib
bormoqdalar. Yirik
migratsiya oqimlari
MDH hududida
ham mavjud bo‘lib,
ko‘proq Rossiyaga
yo‘nalgan.](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_21.png)
![Hozirgi zamondagi xalqaro aholi migratsiyalariga qator
xususiyatlar va muammoli jihatlar xos. Eng ahamiyatlisi
shundaki, migratsiya jarayonlari bugungi kunga kelib
chindan ham globallashdi, deyarli barcha mintaqa va
mamlakatlarni o‘z doirasi bilan qamrab oldi.](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_22.png)
![Tashqi migratsiya
ayrim hollarda,
ayniqsa, rivojlangan
va o‘tish
iqtisodiyotidagi
davlatlar uchun
aholining umumiy
ko‘payishida katta rol
o‘ynaydigan
bo‘ldi.](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_23.png)
![Ammo xalqaro
migratsiya oqimlari
immigratsiya markaziga
aylangan davlatlar
aholisining tarkibi va
harakatiga, jamiyatdagi
etnik va konfessional
(diniy) xilma-xillikka,
millatlararo va dinlararo
munosabatlarga sezilarli
darajada ta’sir
o‘tkazmoqda](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_24.png)
![Ba’zida mahalliy aholi va kelgindilar orasida to‘qnashuv,
mojarolar ham sodir bo‘lib turibdi.](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_25.png)
![Shu bilan birga, oxirgi
yillarda dunyoda aholining
majburiy migratsiyalari
kuchayib bormoqda. Bu
migratsion to‘lqinlarning
o‘choqlari sifatida Suriya,
Iroq, Falastin, Liviya,
Afg‘oniston va boshqa
harbiy-siyosiy
vaziyati og‘ir va aholining
keng qatlamlari uchun
xavfl i bo‘lgan davlatlar
alohida ajralib turibdi.](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_26.png)
![Zamonaviy migratsiyaning yana bir muhim jihati
shundan iboratki, xalqaro migrantlarning sifat tarkibi
(masalan, ta’lim darajasi nuqtayi nazaridan) o‘zgarib
bormoqda, davlatlararo migratsiya oqimlarida yuqori
malakali mutaxassislarning ishtiroki faollashmoqda.](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_27.png)
![Bu vaziyat immigratsiya markazlari bo‘lmish rivojlangan
davlatlar uchun ijobiy ahamiyat kasb etsa, emigratsiya
o‘choqlari – rivojlanayotgan va o‘tish iqtisodiyotidagi
davlatlar uchun esa buning aksi, ya’ni salbiy holat
hisoblanadi.](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_28.png)
![© Foydalanilgan adabiyotlar:
•
Sh. M. Sharipov, V. N. Fedorko, N. I. Safarova , V. A.
Rafiqov– Geografiya – O‘rta ta’lim muassasalarining
10-sinfi va o‘rta maxsus,kasb-hunar ta’limi
muassasalarining o‘quvchilari uchun darslik ,
Toshkent, «O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi»
Davlat ilmiy nashriyoti, 2017/ www.eduportal.uz](/data/documents/813f8379-08a7-4e98-b395-59084dc4557d/page_29.png)
XALQARO MIGRATSIYA JARAYONLARI VA MUAMMOLARI
Jahon mamlakatlarida aholi tarkibi va joylashuviga migratsiyalar katta ta’sir ko‘rsatadi. Migratsiya (lotincha migratio – “ko‘chish”) – aholining bir hududdan boshqa hududga doimiy yoki vaqtincha muddatga ko‘chishi. Bitta manzilgoh ichidagi ko‘chish migratsiya hisoblanmaydi.
Migratsiyalar bir necha mezonlarga ko‘ra tasniflanishi mumkin. Hududiy miqyosi jihatidan tashqi va ichki migratsiyalar ajratiladi. Migratsiya Tashqi Materik ichidagi Vaqtinchalik Mavsumiy Vaxtali MayatniksimonMateriklararoRayonlararo Ichki Muddatiga ko‘ra Rayon ichidagi Hududiy miqyosiga ko‘ra Doimiy
Tashqi migratsiya deganda, boshqa davlatga ko‘chish tushuniladi (emigratsiya va immigratsiya). Ba’zida tashqi migratsiyalar materik ichidagi va materiklararo migratsiyalarga bo‘linadi.
Ichki migratsiya bir davlat ichidagi boshqa hududga ko‘chish hisoblanadi. U, o‘z navbatida, rayon ichidagi va rayonlararo migratsiyalarga bo‘linadi.