TADQIQOT TIZIMIDA FAKT (dalil) Reja : 1. Fakt 2. Fakt falsafiy kategoriya sifatida. Fakt turlari. 3. Fan falsafasida fakt tushunchalari 4. Tabiiy fanlardagi faktlar 5. Tarixiy fakt

Fakt  ( lotincha :   factum ) — atama, keng ma noda ʼ haqiqatning   sinonimi bo lib xizmat qilishi mumkin. ʻ U hodisa yoki natija;haqiqiy, xayoliy emas;umumiy va mavhumdan farqli ravishda aniq va birlik kabi ma nolarni anglatadi ʼ Fan falsafasida   fakt empirik bilimlarni tasdiqlovchi maxsus jumla, tasdiqlanishi  mumkin bo lgan ʻ bayonot yoki shartdir. Fakt   nazariya   yoki  gipotezaga  qarama-qarshidir. Ilmiy nazariya faktlarni tavsiflaydi va tushuntiradi, shuningdek, yangilarini bashorat qilishi mumkin. To g ridan- ʻ ʻ to g ri tasdiqlash yoki rad etish mumkin bo lmagan ʻ ʻ ʻ gap taxmin yoki fikr deyiladi.

Zamonaviy fan falsafasida faktning ikkita asosiy tushunchasi: Faktualizm va Nazariya keng tarqalgan   Birinchisi faktlarning nazariy konstruktsiyalardan mustaqilligini ta kidlab, ʼ nazariyaga nisbatan faktlarning avtonomligini tasdiqlaydi . Ikkinchisiga ko ra, ʻ faktlar butunlay nazariyaga bog liq, ʻ nazariy pozitsiyani tanlashga qarab, faktlar o zgarishi mumkin.  ʻ   Ko rsatilgan ikkita tushunchani umumlashtiradigan va bir vaqtning o zida ʻ ʻ faktlarning nazariy yuklanishini va ularning nazariyaga nisbatan avtonom xarakterini tan oladigan keng tarqalgan yondashuvlar ham mavjud 

Ilmiy tadqiqot va ijod tizimida fakt (dalil) Ilmiy ijodda dalillar o’ta muhimdir Dalil bu – fakt manosida ishlatiladi. Biz bu mavzuni yoritar ekanmiz, fakt so’zini dalil deb qabul qildik Dalil bu – haqiqatni tasdiqlovchi inkor etib bo’lmaydigan narsa va hodisalar haqidagi bilimlar majmuasi . Dalilning asosan ikkita xususiyati bor : 1. Hayotiy bo’lgan real voqealar, xususiyatlar , munosabatlar , aloqadorliklar , o’zgarishlar , jarayonlarni o’zida ifoda etadi . 2 . Haqiqatni isbotlovchi fikirlarning to’laqonligini , inkor etib bo’lmasligini , reallikga mosligini qaror toptiradi .

Fakt bu voqeylik haqidagi obyektiv holda olingan va isbotlangan , o’zgarmaydigan haqiqiy bilimdir . Dalilning turlari quydagilar 1. Haqiqiy dalil ; 2. Yolg’on dalil ; 5.Taxminiy dalil ;3.To’liq dalil ; 4.To’liq bo’lmagan dalil ; 6. Isbotlanmaydigan dalil ; 7.Isbotlangan dalil ; 8.Ilmiy dalil va boshqalar