logo
Русский O'zbekcha
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Общий
  4. TARMOQLAR ARO SOHANI

TARMOQLAR ARO SOHANI

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

2

Размер:

2.0 MB
Условия скачивания
TARMOQLAR ARO SOHANI BOSHQARISH Reja: Moliyaning mohiyati va funksiyalari. 1. Moliya tizimi. 2. Moliya tizimini boshqarish. 3. Moliyaviy resurslarning mohiyati va ahamiyati. 4. Moliya siyosati  Shu pul munosabat l ar k orx onalar moliy asi ni ng mohit ini belgil ay di, chunk i ularni ng v osit asi bilan dav lat ning v a x o’al ik y urit uv chi sub’ek t larning ixt i yoridagi t url i pul fondlar t ashk il qili nadi v a sarfl anadi . Ma’lumk i, moli y a fani pulning o’zi emas, balk i pul fondlari t o’g’risidagi fandir. Pul fondlari ma’lum maqsadlar uchun t ashk il qili nadi v a belgilangan maqsadlar uchun sarfl ani shi k erak . Pul fondlari o’z maqsadiga sarfl anmagan t aqdirda moliy a int izomi buzil gan deb hisoblanadi.  X ul osa qi lib shuni ay t i sh mumk i nk i, t ijorat k orx onalari ni ng mol iy asi o’z k api t alini v a pul mablag’lari ni ng maqsadli fondlarini t ashk il qilish v a sarfl ash bi lan bog’liq bo’lgn pul munosabat larni bel gilay di.  К orx onalarning moliy asi ham umumdav lat moliy asi baj aradigan t aqsimot v a nazorat funk siy alarini bajaradi .  К orx onal aring moliy av i y munosabat lari dav lat t omonidan belgil anadigan may da qonun-qoidalardan hol i bo’ladi. Dav lat k orxonalarning moliy a- xo’jal ik faoliy at ini qiy mat v osit al ari bilan, y a’ni soli q, v aly ut a, ek sport - import v a amort i zasiy a siy osat i orqali t art ibga soladi. Mol iy av iy resurslarning k orxonal ar o’rt asi da qay t adan t aqsimlanishiga y o’l qo’y ilmay di . Vak olat doirasidan t ashqari dav l at v a uning organlari k orx onalarning faoli y at i ga aralashishi mumk i n emas. Dav lat organlari v a mansabdor shaxslarning qonunga xi lof rav i shda k orxonalarning huquql arini buzishi v a shu organl ar v a mansabdor shax slarni ng k orx onalarga nisbat an qonunlarda k o’zda t ut ilgan majburiy at lar et arlicha baj arilmaganl igi nat ijasida k orx onal arga et k azil gan zararlar y ok i boy beri lgan foy da k orx onal arga shu organlar t om oni dan qoplanishi k erak . Moliyaning mohiyati va funksiyalari Moliya iqtisodiy kategoriya sifatida Xalq xujaligida pul resurslarini hosil etish ularni taqsimlash va ishlatish sohasidagi iqtisodiy munosabatlarni o`z ichiga oladi. Jamiyatning ravnaqi, aholini farovonligi,yurtning tinchligini taminlash va boshqalarni amalga oshirish moliyaga borib taqaladi. Moliya lotincha «Finansia» so`zidan olingan bo`lib pul hisob-kitoblarini bildiradi.Moliya so`zi dastlab XIII asrda Italiyada, keyin davlatning daromad va harajatlarini mohiyati sifatida XVI asrda Fransiyada ishlatilgan. Hozirgi vaqtda Moliya –Yalpi ichki maxsulot va milliy daromadni taqsimlash va qayta taqsimlash natijasida turli markazlashgan va markazlashmagan pul fondlarini tashkil etish va ulardan foydalanishdagi pul munosabatlar hisoblanadi. Shuni takidlash lozimki , hamma pul munosabatlari ham moliyaviy munosabatlarga kirmaydi. Jumladan, fuqarolik va chakana savdo o`rtasidagi (xattoki,chakana narxlar davlat tomonidan tartibga solish sharoitida ham) yuzaga keladigan pul munosabatlari davlat fuqarolik –huquqiy uslub bilan tartibga solishi tufayli moliyaviy munosabatlarga kirmaydi. Moliyaviy munosabatlar-bu iqtisodiyot subyektlarning moliya resurslari xususidagi o`zaro aloqalari. Moliya tarixiy kategoriya sifatida tovar-pul munosabatlari sharoitida paydo bo`lgan va u bilan birgalikda mavjud. Moliyaning zarurligi davlatning mavjudligidan ham kelib chiqadi,chunki davlat o`z vazifasidan kelib chiqib atrof muxitni ximoya qilish, mudofa, ijtimoiy tartibni saqlash nomoddiy soxalarni pul bilan ta`minlash aholini nochar katlamlarini ijtimoiy jixatdan ximoya qilish, kengaytirilgan takror ishlab chiqarish sharoitlarini ta`minlash maqsadida.markazlashgan pul jamg`armalarini tashkil etish orqali amalga oshiriladi. Shunday qilib moliya – bu iqtisodiy pul munosabatlarining yig`indisi bo`lib, u yordamida yaratilgan jami ijtimoiy maxsulot va milliy daromadni taqsimlash va qayta taqsimlash yo`li bilan korxona,tashkilot,birlashma va davlatni pul daromadlari va markazlashgan jamg`armalarini tashkil etish asosida kengaytirilgan takror ishlab chiqarishni amalga oshirish va aholini moddiy va madaniy extiyojlarini qondirishni ta`minlashdir. Yu qoridagilardan kelib chiqib moliyaning obyekti bo`lib korxona, birlashma va Xalq xujaligi tarmoqlarining pul jamg`armalari va moliyaviy rusurslarni tashkil etish, taqsimlash va foydalanish bilan bog`lik bo`lgan iqtisodiy munosabatlar hisoblanadi. Moliyaning subyekti - bu moliya munosabatlarini ishtirokchilari, firmalar, davlat va nodavlat idoralaridan iborat yuridik va jismoniy shaxslar. Moliyaviy siyosat - Davlatning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishini ta`minlash yuzasidan moliyaviy resurslar bilan ta`minlashga qaratilgan siyosat. Moliyaning turli darajalari: - Mikromoliya - bu firmalar, davlat va jamoat tashkilotlari moliya tizimini boshlang`ich va asosiy bug`ini hisoblanadi. Mikromoliyaning muhimligi ularda moddiy boylik yaratiladi. Ularning faoliyati jamiyatning iqtisodiy axvolini shakllantiradi. Uning asosiy resurslari bo`lib foyda, ish haqi, aksiya va obligatsiyalar, kredit,sug`urta to`lovi, subsidiya va boshqalar hisoblanadi. Korxona qanchalik yaxshi ishlab foydali faoliyat ko`rsatsa,uni moliyaviy faoliyati shunchalik yaxshilanadi, soliqlar va boshqa to`lovlarni to`liq va o`z vaqtida amalga oshirishda har xil fondlarni tashkil etishga, xodimlarni rag`batlantirishga, ishlab chiqarishni kengaytirishga, xayriya va boshqalarga imkoniyat yaratiladi. - Makromoliya – bu mamlakat doirasidagi va milliy iqtisodiyotga xizmat qiluvchi davlat moliyasidan iborat.U umumdavlat moliyasi bo`lib,unga davlat budjeti, ijtimoiy sug`urta jamg`armasi, boshqa maqsadli jamg`armalar kiradi. - Metomoliya – bu xalqaro doiradagi moliya bo`lib davlatlararo pul munosabatlarini anglatadi. Moliyaning mohiyati uning funksiyalarida namayon bo`ladi va u asosan qo`yidagilarga bo`linadi. 1. Taqsimlash funksiyasi. Bu funksiya ko`yidagilarda o`z aksini topadi. - Yaratilgan yalpi ichki maxsulot dastlab korxonada,uni yaratishda ishtirok etgan xodimlarga, davlat budjetiga (soliq shaklida). -Davlat moliyasi orqali har xil fondlarni shakllantirishga. - Korxona va boshqalar o`z daromadlarining ma`lum qismini nodavlat va jamoa tashkilotlariga, ular tomonidan turli xayriya fondlarini tashkil etishga. - Xayriya fondlaridan kam ta`minlangan oilalarni ijtimoiy ximoya etishga. - Xonadonlar moliyasida –yaratilgan daromadni iste`mol va jamg`arma extiyojlariga taqsimlanishi. 2. Nazorat funksiyasi – Bu funksiya taqsimlash funksiyasi bilan o`zviy bog`lik bo`lib, u moliya munosabatlarining turli tarkibi orasida pul fondlarining shakllanishi va ishlatilishini nazorat qiladi. Ushbu funksiyaning bosh maqsadi ijtimoiy ishlab chiqarishni samaradorligini oshirish ,Xalq xujaligining barcha bug`inlari ishini yakunlash maqsadida markazlashgan va markazlashmagan pul fondlarini to`g`ri tashkil etilishi va ulardan maqsadga muvofiq foydalanishni taminlashdan iborat. Moliyaviy nazorat umudavlat, ichki xo`jalik ,jamoa va mustaqil nazoratlarga bo`linadi. Umumdavlat nazorati Oliy Majlis, Moliya Va zirligi, Soliq ,kredit muassalari davlat qumitalari, vazirliklar, maxalliy boshqaruv organlari tomonidan amalga oshirilib unda pul mablag`larini shakllanishi va sarflanishi nazorati olib boriladi. Ichki xo`jalik nazorati korxona,tashkilot va muassasalarning moliyaviy xizmatlari (hisob,hisobot va rejalashtirish) bo`limlari tomonidan pul mablag`larining shakllanishi va harajatlar ustidan nazoratni ta`minlaydi. Jamoa nazoratini aloxida jismoniy shaxslar, o`z-o`zini boshqarish organlari va boshqalar ixtiyoriy ravishda olib boradi. Mustaqil nazoratni mustaqil auditorlik firmalari amalga oshiradi.Bunda barcha xo`jalik subyeklari faoliyati natijalarining qonuniyligi, amaldagi buxgalteriya hisobini yuritish bo`yicha va boshqalarga tegishli me`yoriy hujjatlarga mosligi, ularga amal qilinganligi nazoratdan o`tkaziladi. Amalga oshirish muddatidan kelib chiqib moliyaviy nazorat birlamchi, joriy va yakuniy nazoratlarga ham bo`linadi. Birlamchi moliyaviy nazorat korxonalar moliyaviy rejalarini budjet tashkilotlarini smetalarini, budjetlar loyihalarini va boshqalarni tuzish , ko`rib chiqish va tavsiflash bosqichlarida amalga oshiriladi. Moliya tizimi Moliya tizimi - bu davlatning hamda korxonalarni pul mablag`larini shakllantirish, taqsimlash va ishlatish usullari majmuasidir. Umuman moliya tizimini qo`yidagicha ifodalash mumkin(sxema): Moliya tizimining asosini xo`jalik yurituvchi subyeklar moliyasi tashkil etadi, chunki ular moddiy ishlab chiqarish jarayonida bevosita ishtirok etadi va ular ishtirokida yalpi ichki maxsulot va milliy daromad yaratiladi. Xo`jalik yurituvchi subyektlarning tashkiliy - huquqiy shaklidan kelib chiqib ular moliyasining shakllanishi va undan foydalanish o`ziga xos xususiyatlarga ega. Jumladan, ijtimoiy tashkilotlar, kasaba uyushmalari, yoshlar va faxriylar tashkilotlari ,ijodiy uyushmalar, sport jamiyatlari va shu kabilardan iborat bo`lib, ularning moliyaviy resurslari asosan tashkilot azolik badallari,tijorat faoliyatidan olingan daromadlar, xomiylar va xayriya mablag`lari hisobiga tashkil topadi va shu tashkilotlar nizomiga asosan foydalaniladi. Ayrim korxona va tashkilotlar moliyasining xususiyatlari mavzuning 5 savolida yoritilgan. Davlat budjeti moliya tizimining bosh bug`ini hisoblanadi. U yordamida davlat boshqaruv organlari funksiyalarini taminlash uchun markazlashgan pul fondlari shakllantiriladi va ishlatiladi. Davlat budjeti mamlakatning asosiy moliya rejasi hisoblanadi va Oliy Majlis tomonidan qonun holida tasdiqlanadi. Davlat budjeti orqali davlat Xalq xujaligi tarakiyotini, ijtimoiy - madaniy tadbirlarni, mudofani,davlat xokimiyati va boshqaruv organlarini saqlash moliyalashtiriladi. Moliya tizimini boshqarish O`zbekiston Respublikasida moliyaviy munosabatlar O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi, O`zbekiston Respublikasi Va zirlar Maxkamasi, O`zbekiston Respublikasi Moliya Va zirligi, Qoraqalpog`iston Respublikasi Va zirlar Kengashi, Viloyatlar va tuman (shahar) xokimliklari qoshidagi moliya organlari va boshqa organlar tomonidan boshqariladi. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 78-moddasiga binoan O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining mutlok vakolatlari jumlasiga boj, valyuta va kredit ishlarini qonun yo`li bilan tartibga solish; Va zirlar Maxkamasining takdimiga binoan O`zbekiston Respublikasining budjetini kabul qilish va uning ijrosini nazorat etish, soliqlar va boshqa majburiy to`lovlarni joriy qilish… kiradi. Moliya tizimini boshqarishda O`zbekiston Respublikasi Va zirlar Maxkamasining moliya bo`yicha me`yoriy xujjatlar doirasida moliyaviy masalalarni Respublika mikiyosida muvofiqlashtirishda, moliyani markazlashgan tartibda boshqarilishini ta`minlashda ahamiyati katta. Moliya tizimini boshqarishda O`zbekiston Respublikasi Va zirlarMaxkamasi qoshidagi Moliya Va zirligi aloxida vakolatga ega. O`zbekiston Respublikasi Moliya Va zirligi O`zbekiston Respublikasi Va zirlar Maxkamasi tomonidan 1992 yil 23 noyabrdagi 553 – sonli karor bilan tasdiklangan «O`zbekiston Respublikasi Moliya Va zirligi haqidagi nizom»ga asosan faoliyat ko`rsatadi. Nizomda Moliya Va zirligining asosiy vazifalari,funksiyalari va hukuklari hamda uni faoliyatini tashkil qilish tartibi belgilab berilgan. Nizomga ko`ra Moliya Va zirligining bosh vazifasi bo`lib, davlat budjetini tayyorlash va uni moliyalashtirish hisoblanadi. Bu asosan qo`yidagilarni o`z ichiga oladi:  Davlat budjeti loyixasini tayyorlash  Davlat budjeti loyixasi va uni bajarilishi to`grisidagi hisobotni Va zirlar Maxkamasi orqali Respublika Oliy Majlisi tasdigiga kiritish.  Davlat budjeti bajarilishini moliyalashtirish.  Davlat budjeti daromadlari va harajatlari yuzasidan nazorat va boshqalar. O`zbekiston Respublikasi Moliya Va zirligiga Va zir raxbarlik qiladi va u O`zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan tayinlanadi va Oliy Majlis tasdigidan o`tadi. Moliya Va zirining o`rinbosarlari vazirning tavsiyasi asosida Va zirlar Maxkamasi tomonidan tayinlanadi. O`zbekiston Respublikasi Moliya Va zirligi mamlakatda moliyaviy faoliyat huquqiy asoslari mustaxkamlanishini ta`minlaydi, qonun loyixalari bo`yicha moliyaviy xulosa beradi, o`z hukuki doirasidagi masalalar bo`yicha qonunchilikning amalda ko`llanilishini umumlashtiradi va uni takomillashtirishga qaratilgan vazifalarni Va zirlar Maxkamasiga takdim etadi, hamda o`zining vakolati doirasida me`yoriy xujjatlarni ishlab chiqadi va ularni bajarilishini nazorat qiladi. Joylardagi moliya organlari o`z ishlarini hududning xajmi va unga tegishli moliyaviy rusurslar chegarasida tashkil etadi. Mamlakatimizda soliq to`lovlarini to`gri hisoblanishi, ularni davlat budjetiga to`liq va belgilangan muddatlarda kelib tushishini ta`minlash O`zbekiston Respublikasi Davlat Soliq Ko`mitasi va uning joylardagi boshqarmalari hamda inspeksiyalari zimmasiga yuklatilgan. Boj to`lovlarining to`g`ri hisoblanishi va budjetga to`liq va o`z vaqtida kelib tushishiga O`zbekiston Respublikasi Davlat Bojxona Ko`mitasi va uning joylardagi bo`linmalari mas`uldir. Davlat budjetning gazna ijrosi qonun xujjatlarida belgilab kuyiladigan maxsus vakolatli moliya organi hamda uning Korakalpogiston Respublikasi, viloyatlar, tumanlar, shaharlardagi hududiy bulinmalari tomonidan amalga oshiriladi. Turli xil daromadlar $133.3 B (3%) Bojxona to'lovlari $80 B (2%) Aktsiz solig'i $75.3 B (2%) Mulk va sovg'a soliqlari $27.1 B (1%) Ishsizlik sug'urtasi $56.6 B (1%) Boshqa pensiya $10.3 B (<1%) Hukumat yig'adigan daromadlarning katta qismi har yili yoki har chorakda yig'iladigan soliqlar orqali alohida soliq to'lovchilar, kichik biznes va korporatsiyalarning badallaridan keladi. Federal daromadlarning qolgan manbalari aktsizlar, mulk va boshqa soliqlar va yig'imlardan iborat. 2021 yilda federal hukumat 6,82 t rillion dollar sarfl adi . Federal hukumat Amerika jamoatchiligini qo'llab- quvvatlovchi turli xil dasturlar va xizmatlarni moliyalashtiradi. Feder al hukumat, shuningdek, to'lanmagan federal qarz, shu jumladan G'aznachilik notalari va obligatsiyalari bo'yicha olingan foizlarga pul sarflaydi. Hamma pul qayerga ketadi? Hukumat AQSh xalqining farovonligini ta'minlaydigan dasturlarga pul sarflaydi. Nima uchun federal hukumat buni qiladi? Konstitutsiya javob beradi! Konstitutsiyaning muqaddimasida hukumatimizning maqsadi “...Adolatni oʻrnatish, ichki osoyishtalikni taʼminlash, umumiy mudofaani taʼminlash, umumiy farovonlikka koʻmaklashish va oʻzimizga va avlodlarimizga ozodlik ne’matlarini taʼminlashdan iborat” deyilgan. Foydalanilgan adabiyotlar: 1. O`zbekiston Respublikasining Markaziy bankining faoliyatini tubdan takomillashtirish chora tadbirlari to’g’risidagi PF-5296 (09.01.2018). 2. O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, Toshkent, 2023y. 3. Markaziy bank to`g`risidagi qonun , Toshkent, 2002y. 4. Fuqarolarning davlat pensiya ta`minoti to`g`risidagi qonun , Toshkent, 2007y. 5. Bank siri to`g`risidagi qonun , Toshkent, 2003y. 6. Va lyutani tartibga solish to`g`risidagi qonun, Toshkent, 2003y. 7. Davlat budjetining g`azna ijrosi to`g`risidagi qonun , Toshkent, 2007y. 8. Fuqarolarni jamg`arib boriladigan pensiya ta`minoti to`g`risidagi qonun, Toshkent, 2004y. 9. Kredit uyushmalari to`g`risidagi qonun , Toshkent, 2006y. 10. Tashqi iqtisodiy faoliyat to`g`risidagi qonun , Toshkent, 2003-y. ETIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!

TARMOQLAR ARO SOHANI BOSHQARISH

Reja: Moliyaning mohiyati va funksiyalari. 1. Moliya tizimi. 2. Moliya tizimini boshqarish. 3. Moliyaviy resurslarning mohiyati va ahamiyati. 4. Moliya siyosati

Загрузите документ, чтобы увидеть его полностью.

Похожие

LOKAL TARMOQLAR
Grafik muharrirlarda sohani belgilash
Lokal va global tarmoqlar.
Predmet sohani tizimli tahlil qilish
Predmet sohani tizimli tahlil qilish