logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Общий
  4. TOLIQSIZ FELLAR HAQIDA MALUMOT (2)

TOLIQSIZ FELLAR HAQIDA MALUMOT (2)

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

1975 KB
Скачать
Termiz davlat pedagogika instituti Boshlang’ich ta’lim yo’nalishi sirtqi 1- bosqich BT 22-11- guruh talabasi Xomitova Salomatning “ Ona tili-o’qish savodxonligi va uni o’qitish metodikasi” fanidan tayyorlagan referati TOLIQSIZ FELLAR HAQIDA TOLIQSIZ FELLAR HAQIDA MALUMOTMALUMOT Fe’lning ta’rifi va kesik-grammatik Fe’lning ta’rifi va kesik-grammatik xususiyatlarixususiyatlari Shaxs yoki narsalarning harakat- holatini bildirib, nima qildi? nima qilyapti? Nima qilmoqchi? so’roqlariga javob bo’ladigan so’zlar fe’l deyiladi. FF ее ’l zamonlari’l zamonlari  O’tgan zamon  Hozirgi zamon  Kelasi zamon  Nima qildi ?  Nima qilyapti ?  Nima qilmoqchi ?  To‘liqsiz fe’l har bir shaklining o‘ziga xos xususiyati bilan birga  ularning  uchalasi  uchun  umumiy  bo‘lgan  xususiyatlar  ham  bor:    1) to’lnqsiz fe’llar mustaqil lug‘aviy ma’noga ega emas. Bu fe’llar tarixan   mustaqil  ma’noli  bo‘lsa-da,    hozirgi  paytda  o’z  ma’nosini  yo‘qotib,  yordamchi  fe’lga  aylangan;    2)  to‘liqsiz  fe’l  o‘zicha  harakat  bildira  olmasligi  sababli  fe’llarga  xos  bo‘lishsizlik,  daraja,  zamon  kabi   ma’nolarga va bu ma’noni ifodalovchi shakllarga ega bo‘la olmaydi;   3) garchi  shaxs-son  qo‘shimchalari  to‘liqsiz  fe’lga  qo‘shilsa-da,    ular    bildirgan  shaxs  ma’nosi  to‘liqsiz  fe’lga  emas, balki  mustaqil fe’lga  tegishli  bo‘ladi:   xabardor  ekan+man,  xabardor  ekan+san,  bilgan  edi+m, bilgan edi + ng; bilar emish+man, bilar emish+san.    Shu bois  to‘liqsiz  fe’l yakka holda tuslanmaydi.   To‘liqsiz  fe’l  shakllaridagi  birinchi  tovush   (e)   noturg‘un,  u  ma’lum  fonetik  sharoitlarda,  boshqa  tovushning  ta’siri  bilan  yoki  boshqa  tovushga  o‘tishi  yoki  tushib  qolishi  mumkin.  Bu  hodisa,  ayniqsa,  og‘zaki  nutqda  ko‘p  uchraydi:   ishlar+di,  ishlar+kan,  ishlar+mish;  ishlagan+akan, ishlasa+ydi.             To‘liqsiz  fe’l  shakllari  uyushiq  kesimlar  uchun  umumiy  bo‘lganda  oxirgi  kesim  tarkibida  qo‘llanadi.  Bu  kesimlar  turli  shakldagi  fe’llar,  shuningdek,  otlar  bilan  ifodalanishi  mumkin:     U  Akmalning  iztirob  chekib  yurganini  ham  bilar,    lekin  Gulsum    ona    bunchalik  fig‘oni   chiqib  gapirishini birinchi ko‘rishi edi. (O. Yo.)    ““ Klaster” metodiKlaster” metodinisbat zamon Mayl xususiyatlari Shaxs-son O’timli o’timsizlikBo’lishli bo’lishsizlik Fe’lga xos xususiyatlar Fe’lning shaxs-son shakllariFe’lning shaxs-son shakllari Shaxs Birlik Ko’plik 1-shaxs Yozdim, yozaman, yozay(in) Yozdik, yozamiz, yozaylik 2-shaxs Yozding, yozasan, yoz(gin) Yozdingiz, yozasiz, yozing(iz) 3-shaxs Yozdi, yozadi, yozsin Yozdilar, yozadilar, yozsinlar FE’L YASOVCHI FE’L YASOVCHI QO’SHIMCHALARQO’SHIMCHALARQo’shimcha Misollar Qo’shimcha Misollar -la Ishla, oqla, sekinlamoq, shivirlamoq senlamoq -lan -lash Faxrlanmoq, ikkilanmoq ko’maklashmoq suhbatlashmoq -illa chirqilla -ira yarqiramoq -a Tuna, bo’sha, o’yin+a-o’yna -sira -sa Sensira suvsa -(a)r Qisqar, ko’kar -(a)y Qoray, kuchay -(i)k -(i)q Birikmoq Yo’liqmoq -(I,o)t Yo’qot, to’lat, berkit -I Boyi, tinchi -ir Gapir, tupir VENN DIAGRAMMASIVENN DIAGRAMMASI  O’timli O’timsiz Tushum kelishigidagi so’zlarga bog’lana oladigan fe’llar. O’qidi,yozdi. Boshqacha aytganda, bironta narsaga, tushunchaga o’tiladigan harakatni ifodalovchi fe’l Tushum kelishigidagi so’zlarga bog’lana olmaydigan fe’llardir: yugurdi, bordi, turdi... Boshqacha aytganda, bironta narsaga, tushunchaga o’tmaydigan harakatni ifodalovchi fe’l O’xshash Mustaqil ma’noga ega. Ish harakatni bildiradi Adabiyotlar ro'yxati 1. U . Tursunov , N . Muxtorov , SH . Rahmatullayev . « Hozirgi o ' zbek adabiy tili » 1992 yil 2. A . Abduazizov . « O ' zbek tili fonologiyasi va morfologiyasi » Toshkent , 1992 yil 3. S . Rahimov , B . Umurqulov , « Hozirgi o ' zbek - adabiy tili » Toshkent , 2001 4. S . Rahimov , B . Umurqulov , « Hozirgi o ' zbek adabiy tili » Toshkent , 2003 y 5. SH . Shoabdurahmonov , M . Asqarova , A . Hojiyev . « Hozirgi o ' zbek adabiy tili » II qism . Toshkent, «O'qituvchi» nashriyoti, 1980 yil ETIBORINGIZ UCHUN RAHMATETIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

Termiz davlat pedagogika instituti Boshlang’ich ta’lim yo’nalishi sirtqi 1- bosqich BT 22-11- guruh talabasi Xomitova Salomatning “ Ona tili-o’qish savodxonligi va uni o’qitish metodikasi” fanidan tayyorlagan referati

TOLIQSIZ FELLAR HAQIDA TOLIQSIZ FELLAR HAQIDA MALUMOTMALUMOT

Fe’lning ta’rifi va kesik-grammatik Fe’lning ta’rifi va kesik-grammatik xususiyatlarixususiyatlari Shaxs yoki narsalarning harakat- holatini bildirib, nima qildi? nima qilyapti? Nima qilmoqchi? so’roqlariga javob bo’ladigan so’zlar fe’l deyiladi.

FF ее ’l zamonlari’l zamonlari  O’tgan zamon  Hozirgi zamon  Kelasi zamon  Nima qildi ?  Nima qilyapti ?  Nima qilmoqchi ?

Похожие

VALENTLIK TUSHUNCHASI VA UNING KO’RINISHLARI HAQIDA MALUMOT
Tafakkur 2
Plastmassalar. 2
Xotira 2
Paris 2