Yevropaning geografik o‘rni, chegaralari va siyosiy xaritasi
![Yevropaning geografik o‘rni, chegaralari
va siyosiy xaritasi](/data/documents/c3140e21-4943-42bb-a82d-c723b780dd18/page_1.png)
![•
Ma’lumki, Yevrosiyo materigi ikki qit’a – Yevropa va Osiyoga
bo‘linadi. Yevropa qit’asi Yevrosiyo materigining g‘arbiy
qismini egallaydi. «Yevropa» so‘zi qadimiy assuriyaliklar tilidan
kelib chiqqan bo‘lib, «Quyosh botishi», ya’ni «g‘arb» ma’nosini
anglatadi. Yevropaning maydoni 10 mln. km2 ga teng bo‘lib,
shundan 4,1 mln. km2 hudud Rossiyaning Yevropadagi qismiga
to‘g‘ri keladi. Qit’a aholisi, 2018-yil ma’lumotlariga ko‘ra, 746
mln. kishiga, ya’ni jahon aholisining salkam 10 % iga teng.](/data/documents/c3140e21-4943-42bb-a82d-c723b780dd18/page_2.png)
![Yevropa qit’asining
qirg‘oqlari shimolda
Shimoliy Muz okeani,
g‘arbda Atlantika okeani,
janubda Atlantika okeani
havzasiga tegishli bo‘lgan
O‘rta va Qora dengizlar
suvlari bilan yuviladi.
O‘rta dengiz va Gibraltar
bo‘g‘izi Yevropani
Afrikadan ajratib turadi.
Sharqda Yevropa, asosan,
quruqlik orqali Osiyo qit’asi
bilan chegaradosh.](/data/documents/c3140e21-4943-42bb-a82d-c723b780dd18/page_3.png)
![Yevropaning geografik o`rni
Yevropa va Osiyoning chegarasi
ko‘plab geografik adabiyotlarda Ural
tog‘lari, Qozog‘istondagi Emba daryosi,
Kaspiy dengizining shimoli-g‘arbiy
qirg‘oqlari, Rossiya janubidagi Kuma-
Manich botig‘i, Azov va Qora dengizlari,
Bosfor bo‘g‘izi, Marmar dengizi,
Dardanell bo‘g‘izi va Egey dengizi
orqali o‘tkaziladi. Ayrim manbalarda ikki
qit’a chegarasining Kaspiy va
Qoradengizlari orasidagi qismi Katta
Kavkaz tizmasi orqali o‘tkaziladi.](/data/documents/c3140e21-4943-42bb-a82d-c723b780dd18/page_4.png)
![](/data/documents/c3140e21-4943-42bb-a82d-c723b780dd18/page_5.png)
![Yevropaning siyosiy xaritasi
Yevropaning hozirgi siyosiy xaritasida, bir qismi Osiyoda joylashgan Rossiya
Federatsiyasini qo‘shganda, 44 ta mustaqil davlat mavjud.
Yevropaning siyosiy xaritasi qit’aning ko‘p asrlik tarixi davomida bir
necha marotaba keskin ravishda o‘zgargan. Uning zamonaviy siyosiy
xaritasi XX asr davomida, asosan, uch tarixiy jarayon – Birinchi Jahon
urushi (1914–1918), Ikkinchi Jahon urushi (1939–1945) hamda xalqaro
sotsialistik tuzumning parchalanishi (1990-yillar boshi) natijasida
shakllangan](/data/documents/c3140e21-4943-42bb-a82d-c723b780dd18/page_6.png)
![Norvegiya Lofoten orollari](/data/documents/c3140e21-4943-42bb-a82d-c723b780dd18/page_7.png)
![Alp tog`lari](/data/documents/c3140e21-4943-42bb-a82d-c723b780dd18/page_8.png)
![Plitvits ko`llari](/data/documents/c3140e21-4943-42bb-a82d-c723b780dd18/page_9.png)
![Fransiyadagi dala](/data/documents/c3140e21-4943-42bb-a82d-c723b780dd18/page_10.png)
![•
Yevropa kichik davlatlar qit’asidir. Yevropada Andorra,
San-Marino, Malta, Monako, Vatikan, Lixtenshteyn
singari «mitti» davlatlar joylashgan. Mazkur davlatlardan
tashqari, Yevropadagi 11 ta davlatning maydoni 50
ming km2 dan kichikroqdir. Qit’adagi 10 ta mamlakat
hududi 50 mingdan 100 ming km2 gacha boradi. 12 ta
davlatining maydoni, o‘z navbatida, 100 mingdan 500
ming km2 gacha kattalikka ega. Faqat Fransiya, Ukraina
va Ispaniya ning hududi 500 ming km2 dan oshadi.
Rossiya Federatsiyasi esa maydonining kattaligiga
binoan nafaqat Yevropa, balki butun jahondagi eng
yirik davlatdir .](/data/documents/c3140e21-4943-42bb-a82d-c723b780dd18/page_11.png)
![](/data/documents/c3140e21-4943-42bb-a82d-c723b780dd18/page_12.png)
![•
Yevropa orol va ayniqsa, yarimorol
davlatlarning ko‘pligi bilan ajralib turadi.
To‘liq orollarda joylashgan mamlakatlarga
Buyuk Britaniya, Irlandiya, Islandiya va
Malta kiradi. Yarimorol mamlakatlarga
Norvegiya, Shvetsiya, Daniya, Ispaniya,
Portugaliya, Italiya, Gretsiya, Albaniya,
Bolgariya va boshqalarni misol tariqasida
keltirish mumkin.](/data/documents/c3140e21-4943-42bb-a82d-c723b780dd18/page_13.png)
![•
Yevropadagi 15 ta davlatda
dengizga chiqish imkoniyati
mavjud emas. Ularning
qatorida Belarus,
Vengriya, Avstriya,
Chexiya kabi birmuncha
katta davlatlar bilan
birgalikda Andorra,
Lixtenshteyn,
Lyuksemburg, San-Marino,
Vatikan singari mitti
davlatlar ham joy olgan.](/data/documents/c3140e21-4943-42bb-a82d-c723b780dd18/page_14.png)
![•
Yevropadagi 44 davlatdan 32 tasi respublika,
12 tasi monarxiya hisoblanadi. Andorra,
Belgiya, Buyuk Britaniya, Daniya, Ispaniya,
Lixtenshteyn, Lyuksemburg, Monako,
Niderlandiya, Norvegiya, Shvetsiya davlatlari
konstitutsion monarxiya, Vatikan davlati esa
mutlaq teokratik monarxiya boshqaruv shakliga
ega. Yevropadagi respublikalarning katta qismi
parlamentar respublikalar hisoblanadi.](/data/documents/c3140e21-4943-42bb-a82d-c723b780dd18/page_15.png)
![•
Ma’muriy-hududiy jihatdan Yevropadagi 6 ta
davlat federativ tuzilishga ega – Avstriya,
Belgiya, Bosniya va Gersegovina,
Germaniya, Rossiya, Shveysariya.
•
Yevropa qit’asi 4 ta subregionga bo‘linadi:
Shimoliy Yevropa, G‘arbiy (O‘rta) Yevropa,
Janubiy Yevropa va Sharqiy Yevropa .](/data/documents/c3140e21-4943-42bb-a82d-c723b780dd18/page_16.png)
![Yevropa hududini regionlarga bo`linishi](/data/documents/c3140e21-4943-42bb-a82d-c723b780dd18/page_17.png)
![](/data/documents/c3140e21-4943-42bb-a82d-c723b780dd18/page_18.png)
![Yevropaning mashxur
yozuvchilari
William-Shakespeare](/data/documents/c3140e21-4943-42bb-a82d-c723b780dd18/page_19.png)
![Viktor Mari
Gyugo](/data/documents/c3140e21-4943-42bb-a82d-c723b780dd18/page_20.png)
![Aleksandr Dyuma](/data/documents/c3140e21-4943-42bb-a82d-c723b780dd18/page_21.png)
![Migel de ServantesXans Kristian Anderson
Ridiyard Kipling Djeyn Ostin
Charlz Dikkens
Iogan Volfgan Gete](/data/documents/c3140e21-4943-42bb-a82d-c723b780dd18/page_22.png)
![](/data/documents/c3140e21-4943-42bb-a82d-c723b780dd18/page_23.png)
Yevropaning geografik o‘rni, chegaralari va siyosiy xaritasi
• Ma’lumki, Yevrosiyo materigi ikki qit’a – Yevropa va Osiyoga bo‘linadi. Yevropa qit’asi Yevrosiyo materigining g‘arbiy qismini egallaydi. «Yevropa» so‘zi qadimiy assuriyaliklar tilidan kelib chiqqan bo‘lib, «Quyosh botishi», ya’ni «g‘arb» ma’nosini anglatadi. Yevropaning maydoni 10 mln. km2 ga teng bo‘lib, shundan 4,1 mln. km2 hudud Rossiyaning Yevropadagi qismiga to‘g‘ri keladi. Qit’a aholisi, 2018-yil ma’lumotlariga ko‘ra, 746 mln. kishiga, ya’ni jahon aholisining salkam 10 % iga teng.
Yevropa qit’asining qirg‘oqlari shimolda Shimoliy Muz okeani, g‘arbda Atlantika okeani, janubda Atlantika okeani havzasiga tegishli bo‘lgan O‘rta va Qora dengizlar suvlari bilan yuviladi. O‘rta dengiz va Gibraltar bo‘g‘izi Yevropani Afrikadan ajratib turadi. Sharqda Yevropa, asosan, quruqlik orqali Osiyo qit’asi bilan chegaradosh.
Yevropaning geografik o`rni Yevropa va Osiyoning chegarasi ko‘plab geografik adabiyotlarda Ural tog‘lari, Qozog‘istondagi Emba daryosi, Kaspiy dengizining shimoli-g‘arbiy qirg‘oqlari, Rossiya janubidagi Kuma- Manich botig‘i, Azov va Qora dengizlari, Bosfor bo‘g‘izi, Marmar dengizi, Dardanell bo‘g‘izi va Egey dengizi orqali o‘tkaziladi. Ayrim manbalarda ikki qit’a chegarasining Kaspiy va Qoradengizlari orasidagi qismi Katta Kavkaz tizmasi orqali o‘tkaziladi.