Yevropaning geografik o‘rni, chegaralari va siyosiy xaritasi
![Yev ropaning geografi k o‘rni, chegaralari
v a siy osiy xarit asi Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_1.png)
![](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_2.png)
![Ma’lumki,
Yevrosiyo
materigi ikkita
qit’a — Yevropa
va Osiyoga
bo‘linadi.
Yevropa qit’asi
Yevrosiyo
materigining
g‘arbiy qismida
joylashgan.Geografi k o‘rni v a chegaralari](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_3.png)
![“ Yevropa” so‘zi qadimiy assuriyaliklar tilidan kelib chiqqan bo‘lib,
“quyosh botishi”, ya’ni “g‘arb” ma’nosini anglatadi.](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_4.png)
![Yevropa ekvatorga nisbatan
Shimoliy yarimsharda, bosh
meridianga nisbatan esa
asosan Sharqiy yarimsharda
joylashgan (44-rasm). Lekin
Portugaliya, Irlandiya,
Islandiya butunligicha,
Ispaniya va Buyuk
Britaniyaning katta qismlari
hamda Fransiyaning chekka
g‘arbiy hududlari G‘arbiy
yarimsharda joylashgan.
Qit’a maydoni 10 mln km2 ga
teng.](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_5.png)
![Yevropa qirg‘oqlari
shimolda Shimoliy
Muz okeani, g‘arbda
Atlantika okeani,
janubda O‘rta va
Qora dengiz suvlari
bilan yuviladi.
Shimoliy Muz okeani
Atlantika okeani
Qora dengizO‘rtayer dengizi1
2
3 4](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_6.png)
![O‘rta dengiz va Gibraltar bo‘g‘izi uni Afrikadan ajratib turadi.
Sharqda Yevropa asosan quruqlik orqali Osiyo qit’asi bilan
chegaradosh.
12
O‘rta dengiz Gibral tar bo‘g‘izi](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_7.png)
![Yevropa va Osiyoning
chegarasi ko‘plab geografik
adabiyotlarda Ural tog‘lari,
Emba daryosi, Kaspiy
dengizining Shimoli-g‘arbiy
qirg‘oqlari, Rossiya
janubidagi Kuma-Manich
botig‘i, Azov va Qora
dengizlari, Bosfor bo‘g‘izi,
Marmar dengizi, Dardanell
bo‘g‘izi va Egey dengizi orqali
o‘tkaziladi. Yevropa va Osiyo chegarasi](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_8.png)
![Yevropa va Osiyoning chegarasi ko‘plab geografik
adabiyotlarda Ural tog‘lari, Emba daryosi, Kaspiy dengizining
Shimoli-g‘arbiy qirg‘oqlari,
Ural tog‘iEmba daryosiKaspiy dengizi](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_9.png)
![Rossiya janubidagi Kuma-Manich botig‘i, Azov va Qora dengizlari,
Kuma-Manich botig‘i Azov dengizi Qora dengiz](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_10.png)
![Bosfor bo‘g‘izi, Marmar dengizi, Dardanell bo‘g‘izi va Egey dengizi
orqali o‘tkaziladi.
Bosfor bo ‘g‘izi
Marmar dengizi
Dardanell bo‘g‘izi Egey dengizi](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_11.png)
![Ayrim manbalarda ikki qit’aning Kaspiy va Qora dengizlari
orasidagi chegarasi Katta Kavkaz tizmasi orqali o‘tkaziladi.](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_12.png)
![Yevropaning hozirgi
siyosiy xaritasida
(45-rasm) , ikki qit’ada
joylashgan Rossiya
Federatsiyasini
qo‘shganda, 44 ta
mustaqil davlat
mavjud. Siy osiy xarit asi](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_13.png)
![Yevropa kichik mamlakatlar qit’asidir. Qit’ada Andorra, San Marino,
Malta, Monako, Vatikan, Lixtenshteyn singari “mitti” mamlakatlar
joylashgan.
VatikanMonako](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_14.png)
![Mazkur davlatlardan tashqari, Yevropadagi yana 12 ta davlatning
maydoni 50 ming km2 dan kichikroqdir.
1.Albaniya
2.Belgiya
3. Daniya
4. Estoniya
5. Moldova
6. Niderlandiya
7. Slovakiya
8. Sloveniya
9. Shimoliy Makedoniya
10. Shveytsariya (A)
11. Chernogoriya (B)16
54
3
2
BA
98 7](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_15.png)
![Qit’adagi 10 ta mamlakat hududi 50 mingdan 100 ming km2 gacha
boradi.
1. Avstriya
2. Bosniya va Gertsegovina
3. Irlandiya
4. Latviya
5. Litva
6. Portugaliya
7. Serbiya
8. Vengriya
9. Xorvatiya
10. Chexiya (A)A
9 8
7
6 5 4
3
21](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_16.png)
![12 ta davlatning maydoni 100 mingdan 500 ming km2 gacha
kattalikka ega.
1. Belarus
2. Bolgariya
3. Buyuk Britaniya
4. Finlyandiya
5. Germaniya
6. Gretsiya
7. Islandiya
8. Italiya
9. Norvegiya
10. Polsha (A)
11. Ruminiya (B)
12. Shvetsiya (C)1 1
85
BA97
C 4
3
2
6](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_17.png)
![Faqat Fransiya, Ukraina va Ispaniyaning hududi 500 ming km2 dan
oshadi. Rossiya esa maydonining kattaligi bo‘yicha nafaqat
Yevropa, balki butun dunyoda eng yirik davlatdir.
3 2 1
4 Fransiya Ukraina
Ispaniya Rossiya](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_18.png)
![4,1 mln. km² Rossiya hududining 4,1 mln km2 ga teng bo‘lgan qismi (24% i)
Yevropa qit’asida joylashgan.
10 mln. km²](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_19.png)
![Yevropa davlatlari orasida orol, yarimorol, dengizbo‘yi kontinental
hamda ichki kontinental davlatlar mavjud (46-rasm).](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_20.png)
![Yevropadagi 44
mamlakatdan 32
tasi respublika, 12
tasi monarxiya
hisoblanadi.
Monarxiya
davlatlar g ‘ arb va
shimol qismida
joylashgan. Boshqaruv shakli](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_21.png)
![Andorra, Belgiya, Buyuk Britaniya, Daniya, Ispaniya, Lixtenshteyn,
Lyuksemburg, Monako, Niderlandiya, Norvegiya, Shvetsiya davlatlari
konstitutsion monarxiya, Vatikan davlati esa mutlaq teokratik monarxiya
boshqaruv shakliga ega.
A
B
3 9
72
1 4
8 6
5 C
Vatikan](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_22.png)
![Yevropadagi respublikalarning katta qismi parlamentar
respublikalar hisoblanadi (to‘q sariq rangda).
Germaniya](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_23.png)
![Ma’muriy-hududiy
jihatidan
Yevropadagi 6 ta
davlat federativ
tuzilishga ega —
Avstriya, Belgiya,
Bosniya va
Gersegovina,
Germaniya,
Rossiya,
Shveysariya.6
342
1 5Davlat tuzilishi](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_24.png)
![Yevropa qit’asi 4 ta
subregionga bo‘linadi:
Shimoliy Yevropa, G‘arbiy
Yevropa, Janubiy Yevropa va
Sharqiy Yevropa (47-rasm).
Bu subregionlar Yevropa
davlatlari orasidagi tabiiy,
iqtisodiy va tarixiymadaniy
o‘xshashlik hamda
tafovutlarni hisobga olgan
holda ajratilgan.Subregionlari
1
32 4](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_25.png)
![© Foydalanilgan adabiyotlar:
•
V. N. Fedorko, N. I. Safarova, J. A. Ismatov, E. Y. Nazaraliyeva – Geografiya
(Jahon iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi), umumiy o‘rta ta’lim maktablarining
10- sinf o‘quvchilari uchun darslik, Respublika ta’lim markazi, 2022
•
@ edurtm_uz](/data/documents/a38da6b0-a228-44a6-bb4b-d7407895faf3/page_26.png)
Yev ropaning geografi k o‘rni, chegaralari v a siy osiy xarit asi Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Ma’lumki, Yevrosiyo materigi ikkita qit’a — Yevropa va Osiyoga bo‘linadi. Yevropa qit’asi Yevrosiyo materigining g‘arbiy qismida joylashgan.Geografi k o‘rni v a chegaralari
“ Yevropa” so‘zi qadimiy assuriyaliklar tilidan kelib chiqqan bo‘lib, “quyosh botishi”, ya’ni “g‘arb” ma’nosini anglatadi.
Yevropa ekvatorga nisbatan Shimoliy yarimsharda, bosh meridianga nisbatan esa asosan Sharqiy yarimsharda joylashgan (44-rasm). Lekin Portugaliya, Irlandiya, Islandiya butunligicha, Ispaniya va Buyuk Britaniyaning katta qismlari hamda Fransiyaning chekka g‘arbiy hududlari G‘arbiy yarimsharda joylashgan. Qit’a maydoni 10 mln km2 ga teng.